Ka Makaainana, Volume VI, Number 22, 30 November 1896 — Page 5

Page PDF (911.36 KB)

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, NOVEMABA 30, 1896. 5

hewa ole makou, maluna o ke aloha oiaio i kukuni paa loa ia iloko lilo loa aku o ka waihona, oia hoi, maloko o ka umauma o kela a me keia.

-

                    Wahi a ka Loio Kuhina (Hon. T.J. Byrnes) o Kuinilani, Auseteralia, i hoea mai ai i o kakou nei mamua iki aku nei, ma kekahi haiolelo ana i haawi mai nei e pili ana ia Hawaii nei, ua olelo aku oia, e like hoi me ka mea i hoikeia: "O ka oehu puoho kalaiaina ana mai nei malaila, a me ke kulana i auamoia ae e na aoao kalaiaina ma Amerika Huipuia, ua hooi loa mai ia i ka oi loa aku o ke kupono e hoomauia aku o Hawaii ma ke ano he Aupuni ku i ka wa." Pela io no hoi paha ka pololei loa.

-

                    Aole i kela mau wahi olelo ano nui wale ae la no oia i hooki ai i kona manao, aka, ua wanana ae no hoi oia e lilo aku ana o Hawaii nei, me ka mamao loa ole aku o ka manawa, i kahua no kekahi mau hana hoeueu a hooulu ano nui a hoea mai. Me he la ua ano pololei no oia, no ka mea, ke pii ae la, a hoea ae, a oili loa, alaila, kiei a halo, a ke ku mai hoi imua o na maka, oia ia, ua hiki mai - eia aku, eia ae, eia mai, a eia iho!

-

                    Oiai hoi lakou nei ma ae e hoeueu mai ana no ka hoohuiaina, mai no kakou a puni wale aku i ka lakou palu mai, aka, e hoike mau aku no i ko kakou kupaa mau i na waa a pau a ma na ano no hoi a pau. A mai no hoi kakou a hoopoina iki i na hoa'loha haole o kakou, no ka mea, ua makaukau loa lakou e eueu pu ae a kakoo mai ia kakou ma ke kue like ana aku i na poe hoopalaimaka mai, he poe hoa'loha lakou no kakou.

-

                    Pehea ana ka Ahahui Aloha Aina a me ka Hui Kalaiaina Hawaii e u noho nei iloko o ka hune, ka nele a me ka olohaka o na waihona? E eueu ae no ka pono ma nei hana, i loaa ai he kahua oiaio e hoohana ai, a e kapae loa hoi i ka makilo hele.

-

                    Oiai, eia ke loheia nei he elima poe elele Hawaii, aole o na haole, ke hoounaia aku ana i o e lakou nei ma ae e noi ai no ka hoohui aina. Ke hanaia aku, ua lako a ua makaukau, a o kakou hoi ua nele loa. Ina ko kakou ma ahahui i lako, hookahi ka hoouna a me ka haele like ana.

-

                    He nui no na mea o na hana o ka Aha Elele o ka Ahahui Aloha Aina e hiki ai ke nemaia, aka, he mau mea ole wale no ia, oiai, ua ko ka hopena i makemakeia iloko o ke akahele a me ka malie, a malalo hoi o na alakai a me na lawelawe naauao ia ana e na poe ike. Ua ola kakou a ua ola pu no me ka aina a me ka lahui.

LA KUOKOA HAWAII.
-
Na Hana Hoomanao i Malamaia
e ka Ahahui Aloha Aina.

                    E like me ka papa-kuhikuhi mahope iho, pela no i hookoia ai na hana no ka hoomanao ana i ka piha ana o ke 53 makahiki o ko Hawaii nei kuokoa ana, mamuli hoi o ka ikeia anaa mai e na Aupuni o Beritania Nui a me Farani. Peneia iho ua papakuhikuhi la.
1. Mele - "Ka Makua Mana Loa,".............................Liliuokalani Hui Himeni Hui Hawaii Opio.
2. Pule wehe......Rev. E.S. Timoteo
3. Olelo Hoakaka. J.K. Kaunamano
4. Mele - "Kuu Aina Hanau e,"..........Hui Hawaii Opio
5. Haiolelo o ka La Kuokoa, ...............Jas. K. Kaulia
6. Olelo Hoolaha i na Elele,.................J.K. Kaunamano
7. Mele Lahui - "Hawaii Ponoi,".......Puali Puhiohe Lahui me Hui Hawaii Opio
8. Pule Hookuu...Rev. E.S. Timoteo Hawaii Ponoi..Puali Puhiohe Lahui
                    O kahi wale no i like ole, ma ko ke kahunapule wahi, aole oia i hiki ae, nolaila, na ka Rev. J. S. Kalana i hooko ua hana haipule.
                    Ua lehulehu no na poe i hiki ae, mawaho ae hoi o na elele Ahahui Aloha Aina, a ua piha o loko o ka Hale Ariona, ma ka pa o Halaaniani. Iwaena o ke anaina, ua ike aku makou ia Misasa Kuaihelani Kamabela, Peresidena o ka Ahahui Aloha Aina o na Wahine, Misi Luse Pibode, kekahi o na Hope-Peresidena, Misasa E. Aima Nawahi, wahine kanemake a ka Peresidena Nui mua i make a o kekahi no hoi o ua Hope-Peresidena, kona pokii Misasa L. Aoe Like, Misasa Kini Maila, Misasa R.W. Wilikoki, a me na poe lehulehu e ae i hiki ole ke helupapa aku.
                    Ma ka aoao makai o ka lanai o hope kahi o ka Puali Puhiohe Lahui i ku makaukau ai no ka lakou apana hana, a malaila pu no hoi ka puali himeni o ka Hui Hawaii Opio. I ka hiki ana i kahi o hoopuanaia mai ai o ka

Haiolelo a ka La,

                    ua eu ae a ku ka mea iaia ia apana hana. Ua hoike mai oia i na mea pili moolelo no ke ku a hookaawaleia ana o keia la ma ke ano nui, a no ko makou haiki hoi i keia la, ke hoopukahakina ia aku nei. Eia iho:
                    "'I noho ka hanohano maluna o ko kakou aina,' o ia ka kakou i akoakoa mai nei no ka hoomanao ana i ka piha ana o na makahiki he 53 o ke kuokoa ana o ko kakou aina i keia la. Aole e loaa he moolelo pololei no ke kuokoa o Hawaii nei, ke ole e hoopili pu ia mai me ka moolelo o ke kailiia ana o ke ea (hae) o ko kakou aina. Aia a hoohui pu ia ke ea o ka aina me ka moolelo o na elele i hoounaia ai, alaila, piha ka moolelo o ke kuokoa, a'u hoi e olelo ae ai aole he kanaka i hanauia o ka wahine i nele oia i kona aina hanau.
                    "I ka ono ana mai o ka makahiki l843, ua kaikai pu mai oia ma ka meheu o kona alahele me na haawina e hiki ole ai ke hoopoinaia a hiki i ke kanaka Hawaii hope loa.
                    "A o ka loaa ana hoi o ke kuokoa o Hawaii uuku mai na Aupuni keikikane mai o Europa i na la kuliu ole o ka noho'na hooponopono Aupuni, o ia kekahi o na hana hanohano a pookela loa i ikeia ma na moolelo o Hawaii nei.
                    "E hoomanaoia, i ka makahiki 1839 i hoomaka mai ai na ao hakumakuma o ka ino o na manao hoopilikia i ke kulana Aupuni o Hawaii nei, mamuli o na manao kue hoomana, oiai, ua komo mai na Kahuna Pope o ka Hoomaua Katolika Roma ia maawa, a kukulu ae la i ka hoomana Katolika ma keia Paeaina. A o na manao lilili o na kahuna o ka hoomana mua, i komo mai iloko o Hawaii nei ia mau la, ua lilo ia he kumuhana ano nui, i alakaiia ai na noonoo ana o ke Alii, i aoia aku e na kahuna o ka hoomana mua e noho alakai ana i ke Alii, a ua aoia aku ke Alii e kipaku i ua mau kahuna Pope nei mailoko aku o ka aina, a ua hanaia i kanawai lio ia mea a ua ae ke Alii ia mau ao, a ua kipakuia na kahuna Pope, ke kino a me ka waiwai, e paialewa hele ia ana maluna o na ale o ka moana.
                    “Ua hala loa aku na lono no keia mau hana a ke Alii a lohe o Farani, no ia kipaku wale ia o kona mau makaainana; ua hoounaia mai ka mokukaua Farani Aretemisa, Kapena Lapelake, e hooponopono i keia hihia o kona mau makaainana me ke Alii o Hawaii nei.
                    "I ka hiki ana mai o ua mokukaua la, ua waiho mai la oia i nakoi: (1) E uku aku ke Aupuni no na poho i hanaia maluna o na kahuna Pope i ka huina o $20,000; (2) E aeia e hana i kuikahi; a o na mea nui maloko o ua kuikahi la, (a), e aeia na kahuna Pope o ka Hoomana Katolika e kukulu i ka Hoomana Roma iloko o keia Aupuni, (b), aole e hiki i ka Moi o Hawaii ke papa i na waiona o Farani, ke komo mai iloko o keia Aupuni. A me keia mau koi a ke kapena o ka mokukaua Farani, ua hana pu mai la oia i kekahi mau hana ino me ka hooweliweli ana i ke Alii, mamuli o kona hoouna ana mai i na koa, a wawahiia ka papu makai o Kuloloia, a hanainoia na waiwai o na Alii, hoopihaia na pukuniahi o ka papu me na pohaku a me na laau, a me na hanaino e ae, a mamuli o ka makau o ke Alii i keia mau hana a ke kanaka o Farani, ua ae aku la oia e kakauinoa malalo o keia koi a ke kanaka o Farani, a ua hanaia iho la he kuikahi me ke kapena o ka mokukaua Farani, penei:
                    "'Pauku 1. Ua haiia ka noa ana o ko Roma pule, ma na mokupuni a pau malalo iho o ke Alii o ko Hawaii Paeaina.
                    "'Pauku 2. E haawiia e na 'Lii o Honolulu kahi e ku ai ka halepule; he awa i hele pinepine ia e ko Farani, a na kekahi kahuna o laila e lawelawe i ko laila oihana.
                    "'Pauku 3. O ka waiwai o Farani, o ka waina hoi a me ka balani (rama), aole e hoopukaia kekahi o ia mau mea, e komo mai, iloko o ke Aupuni Hawaii.
                    "'Pauku 4. Ina e hoopiiia ko Farani no ka hana hewa maanei, aole ia e hookolokoloia e hai, i ke kiure no i koho pono ia e ke Kanikela Farani, no loko mai o ka haole, a e apono aku na 'lii o Hawaii ia hana ana.
                    "Ua hanaia a kakauinoaia e maua na mea hana kuikahi i Iulai 12, M.H. 1839.
(Inoa) "'KAMEHAMEHA III.
(Inoa) C. LAPLACE."
Aole i pau.

-
Hookahi Oiwi Oiaio.

                    Eia no paha ke hoomanao nei ko makou poe heluhelu i kekahi hunahuna mamua aku nei e hoike ana no ko A. St. C. Piianaia hookohuia ana e ka Papa Hoonaauao i kumuae no ke kula Enelani Aupuni o Pahoehoe, Kona Hema, Hawaii. He oiwi no oia no kaou, a ano hoi, ke hoike hou aku nei makou ua waiho aku oia ia kulana, no ke aloha no i ka aina ke kumu. Ma ka malamaia ana o ka halawai hebedoma mau o ka Papa Hoonaauao i ka Poalima nei, ua apono lokahi ia kana palapala haalele oihana no kona hoole e lawe i ka hoohiki kakoo i ka Repubalika. Ua kauohaia aku oia e ke kakauolelo o ka Papa ma o ka Agena Kula la o kona apana e lawe oia i ka hoohiki, a o ka pane no ia ka i hoouna loa ia mai i ka Papa, e waiho mai ana i kona kulana.
                    No ke aloha o keia opio oiwi i kona aina, ua hewa oia imua o na luna o keia Aupuni, a waiho okoa hoi oia i kahi hana i manao ai no kona ola a me ko kona ohana, a e kuewa aku ana paha hoi oia ma kona aina oiwi nei. Ma kekahi helu mamua aku nei i hoike aku ai makou i kona kuauhau, a ua hoike mai la no oia i kona makee i kona kulana iwaena o ka lahui. He kumu hoohalike kupono loa oia na kakou a pau e ukali aku ai iloko o nei wa.