Ka Makaainana, Volume VI, Number 26, 28 December 1896 — "HAEHAE KA MANU!" [ARTICLE]

"HAEHAE KA MANU!"

E like oo tne ka naea i hoo i huoi tniva ia 00.-ka fce Aliiaiuioku j *huakai i aei kau hnihui o ka < makahiki i ko na aioa e, oia hoi, i © liio an-i i msa nui o ke kama ! iiioia e aa napep>s wahato!e o j Ainerike.. A ka i no e hala, ■ oiai, peiā n> k* aa«a i ikaia. ; I ua w ihakole mai ho: a ko o ; me ka uui o aa kohokoho aiva , no ka naauao o keia ha&kai i uei | j kau o ka hooilo, pn mfti hoi i ko | | kakou nei oiau nupopa waliAkole, J h©l« loa 1 kfe launa ole Eia do | nae hoi, iioko no o ia.eq.am koho- | koho a wahakole ana, Le ole oo j ki mea ī loaa no ka ke Alii > no'a huoa. ! Nui no na «ohokouo arm a ko . loka n me W> sir:6t'»ua poe nnpepa e h&nai ai umu ia nei, e . paheneheae aua i ke Alii, e j hoike mai aua i kn ole # o j na uoouoo ana o keia poe ake | hoohuiaina m& o. A ua hoike | | ae no hoi na poe khkau nupepa j i aohe ka he makeauake o Peresi | | deua Kalivilaua e ike uiai i ko j | ke Ahiaimoku hoea aku i Wrsi j j neiona, a noiaiia, e hele aua ka j | oia i ke kiki oianu i ka Henia «ku. j j O kekahi hoi o ha maoao I | kohokaho wale r e he'e aku aua j | ka ke Alii e hoi a el&una pu me \ j W. Makinile, kn Peres dena i j | kohoia, oiai, he hoa'loaa koua j | kaikuaana nona no kona kei- • J kunane Moi i anlu i k* make, ! j iaiae noho Kaiiikela Nui ana no j | Huipuu maaum, a i ka , pau aaa ai o kona uaauawa noho , maanei» hookohuia aku oia i ; Kauikela Nui no Hawaii uei ma j Kapalakiko no na Mokuaiua ma ( ka aekai Pakipika. Ke hoea ka ! imoa o Makinile, e noi aku aua | ka ke Alii aole e hoohui, mai ia ; | Hawaii uei. Ua like do ka hoi ; i » kc> o poe kohokoho wale e like j la no me ko kak >a poe maamaa- | lea ma ke kohokoho waie a pa- i 1 kaukau hele i aa ol*lo, a komo • \ pu aku nei no tne kakou oiwi j t ni*i ia ano. " j ! T Ja hele akn a» noii a hoo- ! ' rus no ke ano o ka ke Alii huakai a i ka ohana q ! kana kane i inake e ūoho la eua i Besetonrt, a he o]e no ka aiea i | ioaa toai. Ma k& huike aiai a I k*k«lii pilikiūa o Kēoui'Kim*ki, J I ka ke Alii make, he kukai | | palapala inau no k i lakou ine ke 3 | AUi, aok to« nae hoi i hoikeia ! ; i» he aiauao holo aku I kahi o ke AUi i o l&kou la | i NoUiU * v oukaUi ou uaea i !

mp.opopo ae oia e ike a e kamailio pu we na poe kak&u nupepe, eia nae, uoe ka puai Uo ole aku uo ka mauao nui o kana buakBJ, a matuvi}i no paba hoi a iā ī pukn ae ai ns kohokoho l«baiehu ioa. Ua hoka loa ko o poe kakau oupepa, i ka loaa wabi mea ole e hoopiokke a e hoohikilele ai i ka lehulehu.

A o kekahi ho| o £ia uaanao kohokoho wak i akaka ka oieio ole» i holo aku uei ka oīa 6 kue hooikaika i ka heohuiaiua, a ina ka e ko ole ia mauao, alaila, a hooikaik» akt aua oi% i ko Hawaii um hoohoiin &ku, me ka oleloia ae. he Uoolohe kowa lahui i kona leo. Ke maopopo ka hoi ka hoohui io ia % e hooikaika aku aoa ka eia e loaa oua uku hoomau uoua, « me kou» koi ae no ka i kona i da Aiua Leialii

Ua ainauia o Kuhiaa Kupu no keia mea iaia ma S.jiß pifgo, K»lf foni, i ka la 15 IV., a o kaua i pa«e ae āohe 1 maopopo īuiii ke ku mr o keia huakai, koe wale no, ua kahia ke A.lii i. ua la me~ m'«B iho o kou« haalele nua eoai i» Houolulu uei, a ua holo aku la 00 ke Alii ma nei huakai ma kona >mo makaaiaana. A nu n%Ain» Leialii lioi, ua mauao:.. ia aiau aina i uei wa ma ke'auo he uiau Aina A<ipuni. Wahi hou aku no aoa, aohe o ke Alii kulaa» ia lakou, aka» 0 Misasa Domiaisi wale iho uo oiB f a aohe ka oua kuleaua iki ma n» hana k&laiaiua kuloko a kuwaho paha. oke auo paha boi 0 uei heike a ke Kuhiaa,h* tuea ple ke Alii ,i koua Uhu«, a ua nele hoi koua hiiiuaiia. lau be ake io ko lakou e ike, ho ae i ka ninan ma ke koho akea. Auo hoi, ua hoea hou mai uei o Kuhinu Kupa a eia iwaeua 0 kakou i nti wa, uolaila, o kaua hoike hoi ka kakou e kali aku ai Ua kaahele oiu he 10,000 miie a oi, a o ka hua hoi o ia huakai ka kakuu e kt*li £.ku ai 0 ka huaiia «e, uiuha ua paJa, a i ole ia, ke kapule la no. Eia uae, ua hoik© ae oia, ua uui ua papaaiua aua i hek ai * i hookipMa hi r a heaha la ka poui&i» kai 0 ka lahui uo ua diila aua i lu wala aku uei uo, Ua hui a launa kokai kauuulio pu oia tre Kaliwilauu a Makiniie» eia uae, aohe &ua louo hoohuiaiua heohauoli i lawe uaai oei» O kahi louo hooh&uoli wWIe so paha aha i hoai ae, uo ua papaeiua lehulehu oua i hoolauleaia mai uei © ko v o poe. Aole ao boi ia uiea uialihiui i k&hi poe Uhutehu loa o tci» a ia* no ua hoahaiiuaia uo ekolu ujau**a 0 k* la* ba ia l|<?

mea e loaa ai o ka lmohaininu. Mali;i be maia no ka j loaa mai !a. Aia ma kahi okna a? o oel helu ka ..makou unuhi rl.-.i. > kela palapala a m»kuu i hoaiai akn ai rua ka helu i h-. ; h nFj kekahi "keiki imkauele olau> ,v i kakau. OUii hoi, uu hoopnknia ka palaprtla kumu nn ka olelo Eaelani rae k« inoa o e, u ?1 'hiki kino cnai ka m ikaa n% nn u» pa'apala la imua o makou a haawi mai la i>i ;nsko->i i ka ae laelae e hoopmea aku i kona iooa poiioi mainM» o na palapala la, i akaka &i hoi i ka lahui ka meanana ia i haku iho a kakau. Nolaiia, eia mai ua palapal» ]a me ka inoa o kma luani, he keiki niakua ka ole'o ana, a aole hoi he keiki poo oie a kona luaui i hilahila ai. Ke haawi hou ae nei no makou i ka eohhalo i lei keiki hookahi o ia auna i huli mai a hookahi ka manao like ana ;ne ka ka lahui, a na ka lahui no hoi ifi. e ike iho nona. T na la mua loa o ka rrra)ama i hala, mamua ae o ka hoomaka ana o ke kan hann keaka o kā weheia aua o ka Ilile Opara Hawaii i hana a hoomaemae hou ia, ua hnikeakea ae kekahi haku poo kamana aohe pia o ka hmaia an& 0 kaupileu, a ina ka e kaumaha loa ana o Inna i ka lehulehn. e laiolo ana ia kaupoku. ■ Ua lilo keia lioike a ia haku poo kaMna, iiona ka iuoa o Pita Hai, 1 mea e hoopu:loke ai i ka lehulehu heje makaikai haua keaka. He mau la mahope iho, ua hele he komi ( te o kekahi poe kamana |)oo a han i hale pohaku me uia'hepa e uana, a ua hoike ae ho« lakou aohe nrea e hopohopo ai. NolaiU, ua hoolohe ole ia kela leo uwalo o kinohi. Ua komoia ka e Hale Opera Hawaii a ua piha i "ka po mua i weheia ai, Pela oaau enai 1 na po lehn lehu mahope aohe he poiHo~ i ikeia, a hiki mai hoi i keia la a i nei hehihopeo Kx Makaainaan o nei makahiki, aoie lōa f ko iki ua olelo a Pita Hai. Me he la paha, ua aneane loa oia e huna loa aku i kona poo aaa nei mua aku, a 1 ole no hoi ie, e hooinau malie no oia ma kana hana. An«ane e pihn na malama &ltsa o ka hookoia ana o kp kanawai e papa i ke na kamaUi h#le i ka po. He poe kamaUi Pake, Kepani me Hawaii ka i hopuhopu mua ia ) kinohi a hoopaai» ma ka Hulewai, a hoea mai hoi i nei wa» he kakaik&hi loa kimalii e' hopnhopuia Bei. Ina paha o kHuialii haole ke hcqpxiliopu a hoopaaia, ike kioke

510 i "ka o ke kai p ko m.oa liilii," no ka mea ka, ma na aina haole, āohe he hoopaaia o kamalii, ako, he hoihoi pololei ia a kauliale o na mrtkua a waiho aku i ke kauoha I e hoe« ae imua " o ka Aha i ke j ao o kahi la ae. No keaha no j ia hoi ka mea i hiki ole ai ke l .hauaia pela i na kamalii o nk Uj hni. like ole o kakou nei. He 'niki j loa no ina e manaoia ana pela. | 0 ka makou i makemake ai e j īke, o ka hookoia o ke i j na wa a p- u. E ikeia nO i na ahiahi a pau e malamaia ai o ka hal&wai ma ka h«te halawai inka o Koiuiu i ka piha o wahoiho i kamalii e paani a e hana kuii j uui ana. No keaha ka hoi ko j na makai hooko ole ae i ke kanaj wai ma ia wahi ? Ke hoomanao nei makou he mau La Pule i hala ae, ma ke alanui hele-aoao mauka iki aku o ko makou halepai, he-mau kePake ka i hopuia 8 kekahi makai no ko lakou paani kinikini i ka aūwina ia a laweia no ka Halewai. Ina no i hele aku makai a mawaho iho o kela hale halawai ma Koiniu, e loaa no he poe kamalii lehulehu e hali{v ana ia ano hana imi (?) iike. Ua okoa anei hoi ke kanawai malnna o kela a me keia? Kupaianaha no keia ano o ka hooko ana. He keiki hana Pake kekahi ma ia hopuia ana ! A hiki m«i noi i ieeia la a i keia helu hope loa e» nei makahiki o Ka Makaainana uei, aohe o Kapu i kii mai i kana mau dala o ka Buke Mel© Lahui ana i ohumu mai ai mamua aku nei aaa kaaa ohakuUi i iiiauiiawa iho nei. Ua hoike aku ma'kou mamua, mahope koka iho o ka ohuma ana mai, eia no ke waiho nei na dala rab maken, a o ke kii wale mai no ka pono, a ua aueane paha e piha na maUma ekolu, h€ ole ka neeeia mai 0 ke kii. E ihala ole no makou no ia mea, oiai, ut> makauk'au mau i na wa a p«n. Lehulehu na poe halawai mau nei m® na ulia mai na kaa <t paikikßla ,, mai, a o kekahi o ia uiau ulia me ke ano kukonukonu loa. No ke aha no hoi i kau v le ia ai i no ia ano ksa, aole wale no o ka lawe ana i kukni no ka po, aka, e lawe pu 1 hele kekahi no nn mahaw» a pau, Ka manao nei makou he mea U e pale ae ai i keknhi nliā i kekahi manawa. 0 keia hu3 kaa, oia no ke k;ia b«hihehi-wawao. (Na ke Knokoa-a-Poepoe keia iuoa a makon e aihemu nei, a o ia maoli io no paha hoi ka poloWi loa, no ka mea, he pai okoa no ke kikaln

o ka mea e kau ana r:ua ia ano | kaa. Eu no paha o Poepoe.) ! Mai oi loa aku no hoi paha ] ina e nana pono aua na poe holohoio ma ia mau ano kaa 4< paikikala." He mau ia i hala ae, oiai kela [ hihia hoopae opiuma nui o ka | ; loaa koke ana iho" nei e hanaia I ana iiaua © ka Aha Apana, a ia i Kakiaa i iho oiai ai i kekahi kaI kahiaka, ua owaia ae kona kaa a haule oia a eha. Oiai, oia ka ' loio ma ka aoao pa'e, ua hoomoeia ka hihia a ©luolu oia, a he ma'i ia ona o ka waiho ana no kekahi mau ia. * He nui na hana 1 l apiki a hoopilikia a keia ano ' i kaa, a ma kekahi aoao ae hoi, i he mea hooluolu a hooikaika kino, a he mea hooholomua, hoomaalahi a hoomama haua; Eia nae hoi, he mea pono loa e makaalaia k@ ka lehulehu pono.' Kupaianaha no na ano o ke kanawai e hookoia nei % Ekolu Poe ona haie pahupahu, ht poe haole wale no, i hopuio iho nei no ka m&lama i kekahi ano pakaukan lealea piliwaiwai. Hookahi o keia poe i ae i kona hewa a hookauluaia kona hoopai; o ka lua iho, ahewaia a hoopaiia e ka Luuakanawai Apaiia e uku i $75 a me na a o .JkeJs:olu iho hoi, hoopau wale ia kona hi.hia; No keaha mai hoi ke ka mu o keia hoopai like ole ia ana, a o ka makou hoi ia e haohao nei, oiai, he hookahi no ano hihia. Malia paha o hiki i ka Loio Kuhina ke hoike ae i ke kumu o keia ano hana, a makou hoi e kapa ae nei, he keu a ka hana kapakahi a ka launa ole mai r No ke ana anei o ka mea : mua e kekah* loio i pakele ai | oia mai ka hookauia aku o ka I ho®pai, a i ole ia, no ke pale | ponoi ana no o kekahi iaia iho i | hoopaiia ai oia a hoopau wale ia | hoi kahi ka loio a hookolo | kolo ole la Aohe no ae »pikt | aku a koe mai. s Mumule nei ka hoi na poe hoohuiaiua, aohe 010 ae o ka pihe hauoli ia Kupa i hoi mai uei. I ka nana a hoomao. popo aku no, me he la e njpewaa ana no uei anoi palaueka o la kou ma ae. Bia naē, o k#i makon no hoi ' nei e hoomau akn ai ī ka nwalo I ana ia kakon a pau, e noho a e | moe no me ka ra»kaa!a a hiaa I mao, Aohe wa hana e aku o I kakou mamna o nei, a o ko | kakou eleeleu mau mt! r*o ka I pouo loa. Hilahila ole no hoi ka ohua palemo »)anU o ka hoopuka ana «* i kekahi ao aku mai kona aoao i ka ke AHiaimoku e

hana ai ina o. Ua paka ae kei& mahope iho o ka loao mua i loaa mai «o ko ke Alii pae maalahi ana aku io. Aia uo hoi jj>aha a uiia mhi kona &o aku, alaila hoi paha wai*fai; aka, oke kiola aku me ke noi ole k mai, he ku ia haaa i ka hoopailwa loa ia. ' Hele pelflf lua he ake io ko ka aoao hoohuiaioa e loaa iike ka hoooaao- | popoib <> na' ao»o kalaiaina a , ehia e paonioai nei, e liio auei | boi i mea hewa ke noiia aku e | ke 4.upuai e hoou&a inai ke Auh pnoi o Atuerika Huipuia i komite Eaai, koaa Ahaoleio oaai o na poe manao kaulike a makee i ka pono oiaio maoli. Ke hilmai oei inakou o keia wale no kahi Kauaaho i koe no ke Aupuni oehaa eku nei. Pehe* ia, ho aku imua! j oleualena ke pena no ke [ keena poo o ka Ahahui Hoohui- | aina, aia ma kekahi keeoa o na ! hale o Aiapaki Kauka ma alaaui Kalepa. ■ Ea> he wahi mea hoouaaikai paha hoi i kā hae moo o Kina. Aia aku ka moo iloko o ia hale kahi i lapee mai ai E | akahele kakou! Ua iohe iuai makou eia ka ke haha poele aku nei ka moonihe'iwa hoohuiaina iwaena o na keena oihaaa o.ke Aupuni. a o ka j Luna Buke Helu ka ka me& s I 'awe a e hooikaika nei uo„ kVka- | kauinoaia mai. Ma ko, makou j lohe mai, ua pipili aku la ao kepau i kek»bi poe lehuīehu^lop. ! Aloha no ht)i paha ia poe ohakulai o kakou! . Oka hoikeia mai, he manao ake oihanake kumu o keia hapa. loa e kakau ole aaa, oka koopauia a« la oo ia # a liio aku ka haoa ia hai, Nolaila no hoi paha i hookahi ai w&i 0 ka like ma ia mea, i uiauai ne hoi paha kahi hana, Nawaliwali a opaipai no hoi oa kuli la. Mioauiuia wale.