Ka Makaainana, Volume VII, Number 1, 4 January 1897 — Page 5

Page PDF (934.95 KB)

This text was transcribed by:  Piilani Willing
This work is dedicated to:  Keahi Lau

 

Ka Makaainana.

 

aku nei oia i la Lua o Pele ma Hawaii e makaikai ai, a ke huli hoi mai a hooholo oia e haawi i keia mau aha haiolelo, he ekolu ka ka lawa pono loa, alaila, e hoike mua ia aku ana no.  Ma ka oiolo Enelani no oia e kamailio ai, a na ae hoi kekahi wahi na oiwi o kakou e kokua iaia ma ka mahele ana i kana mau olelo.  Nolaila, ke manaolana nei makou aole na wahine e hookaukaulua iho ana, aka, e hele nui ae no e hoolohe a e ike no lakou iho.

 

E KOKUA KAHI I KAHI

 

        Ia kakou hoi e walea nei i keia au a iloko hoi o nei makahiki hou, a e ala mai nei hoi o na hana hoeueu hou iwaena o na oiwi o ka aina nei, ua manao makou he mea pono ia kakou a pau ke hana a like me ke poo maluna ae.  He mea ole na manao pili kalaiaioa o kahi, aka, o ka hana a kahi e hapai ai ke mea nui, a ma ia hana hoi kakou a pau e kokua like ai.  E like la hoi me ko na lahui e ae kokua aku o kahi i kahi o lakou iho, pela no hoi makou e manao nei he mea pono loa ia kakou a pau e hookolo aku ma ia ano meheu like.  Aia auanei a hiki mai ia wa a kakoi e ike iho ai ia mea, me ka nana ole ae hoi i ka like ole paha o na haawina hoopomaikai, alaila, ia wa auanei kadou e ike lea iho ai i ka ikaika a me ka pono io maoli o nei noho ana aku o mua.  O ka mea nui nae hoi maluna o na mea a pau - oia no ke kokua like o kahi i kahi.

 

"KE ALEALE NEI KA WAI"

 

        Pau ae la hoi ko makou au "e haehae" ai "i ka manu," oiai, "ke aleale mai nei ka wai."  O ka kakou paha hoi ia e nana aku ai ina e aleale io mai ana.

        Me he la e aleale io mai ana no paha, no ka mea, ke ikeia aku nei no he mau kahoaka o ia ano.  O ka makou no nae hoi ia kakou a pau, e umi ke aho, a mai no a hoaleale aku i "ka wai ua lana malie."

        Kupaianaha no nae hoi kekahi mau ouli o ka wa i hala ae.  I ka noke mai no ka o Kapu, i kekuaia e Kamaki, i ka "haehae i ka manu" ma ka nupepa ohua palemo Ke Au Hou a mauliawa okoa.  A pela no  na o Kapu i noke mai ai ma kana ohakulai a mauliawa okoa hou no.

        Ea, he keu no a ka uhai mau o ke pakalaki ma na meheu o keia iuo a makou i hoomanawanui loihi ai.  E ole aenei hoi paha o Wilikoki, loaa kahi pono o neia mau la makaponiuniu.

        Ina e ko ole ana na manaolana hoohuiaina o lakou nei ma ae iloko mai o hookahi makahiki, alaila, e hoomaopopo iho kakou e kau ana na ino a pau loa maluna o ko Makinile poo, a oi loa aku paha hoi mamua ae o na ino i hookania aku maluna o Kalivilana.  E nana aku no kakou a aohe no ia e hala ana.

        Ano, ua hoololiia aenei ka waihooluu o ke pena o ke keena o ka Ahahui Hoohuiaina ma Alanui Kalepa.  I keia wa hoi, he pena hauliuli iho mai ke ano lenalena mua, a akahi iho la no paha hoi a kuu pono iho ka nae o ou ahahui la a me ka ona nona ia waiwai.

        O ka makou hoi ia e haohao nei, ina e loaa io mai ana ka hoohuiaina, alaila, heaha auanei la ka hana a ka ona nona ia waiwai, oia hoi o Alapaki Kauka.  Malia o uwai ae i kena keena lawelawe oihana loio a ma ia wahi, alaila, kakali mai no ke kipaia aku.

        Ua manaoio makou e kakali wale no kakou a hala ae he mau makahiki loihi, aole loa e loaa mai ana ka hoohuiia aku o Hawaii nei ia Amerika Huipuia ma o ka makemake la o na haole malihini i kuewa mai i o kakou nei, a me na poe koho balota i loaa piha pono ole ke kuleana.  E noke wale no na poe loio hooikaika ma Wasinetona a e pahua ana no, pela no hoi paha me na nupepa i kipeia a me na misiona hoopau dala a na elele mai nei aku.  He ike a he hoomaopopo mua nui ole no paha hoi i na ouli o ka manawa e nee aku nei.

        He hae ko ke Kuhina o ko na Aina E o nei au.  Ina paha i hanaia pela mamua i ke au Moi, a i ole ia, i ke au a Kipikona i noho Kuhina Nui ai, oi loa aku ko lakou nei ma ae pieno.  Ua waihoia mai no ia hana a na nei au repubalika e hooko.

        Pau ae la hoi ia, aole ka e hiki i kekahi mau Kuhina ke holo no na moku o luna me ke puhiohe ole ia.  I na au i hala ae, no na Moi ia mau hoohanohano ana, eia nae, o ka mea ia i loaa i na Kuhina Kamika a me Kini i ka auwina la Poaono nei.  Oioi io no paha hoi lakou nei ma ae la, o ka waihoia ana mai nei a i ke au akahai a puni hanohano ole o na poe paikano repubalika.  Malia ua manaoio o ka wa no nei e loaa ai o ia hanohano, a e pono hoi paha e loaa mua mamua ae o ka loaa ole ana.

        Ua akoakoa aku kekahi poe loio no ke kukakuka pu ana me ka Aha Kuhina i ka Poakahi i hala maloko o Iolani Hale, a o ka kahi manu iiwi ia o ka hoike ana mai aole ka he ahakuka o ka ninau hoohuiaina, ka mea a lakou i ake loa ai (paha), aka, no ka noonooana ka i ke kana wai ma kahi e pili ena i na poe kokua kipi e hookahuli (paha) i nei Aupuni oehaa.  Ahuwale no nei no'a huna a lakou.

        Ke ulu mai no nei manao, hoike koke ka hohe wale a me ka makau honua o "ke Aupuni maikai loa a Hawaii nei i ike ai" i na akaku o ka manawa, a o ke kumu paha hoi ia o ka liuliu a hoomakaukauia ae o na Kiai Makaainana o lakou.  E ole no na koa a me na pu a lakou, lana mau no ka manao koa hoomeamea o lakou nei ma ae.

        Ia Kuhina Kupa ma Sana Diego, ua olelo oia ua nui ko na kanaka Hawaii pomaikai ma ka maheleheleia ana o na Aina Leialii i mau aina noho hookuonoono.  Iaia i hoike ai ia mea, ua ike a ua maopopo loa no iaia ua oiaio ole ia mau olelo hoopalaimaka wale ana.  O ka hapanui o na poe i hoopomaikaiia, o na haole no ia, no ka mea, ua kapaeia ka manao hookuonoono a hooliloia aku la he mau mahele aina nui.

        Wahi no hoi ana i hoike ai malaila e pili ana no ke Aliiaimoku, "he ninau hoouluhua" loa ka oia.  O ka hoouluhua ka paha hoi ia o ka noho malie wale ia aku no.  Ke ino a me ka lapuwale no hoi.

        Malia i uluhua oia no ka ui ole ia aku paha o kona manao kanawai (ole wale) no na Aina Leialii, ana hoi i olelo haakei aku ai i ko o poe ua pau ia i ke Aupuni o lakou.  Pela paha.  Malia paha oia aku no he wa e ulu ae ai ma nei mua aku a ku oia i ka hoka, oiai, he poe ike kanawai e ae no kahi i oi loa aku i ko kona ike.  Ke ulu he ninau no ia mea, he mea maopopo loa aole ana nana e hooholo, aka, he mana okoa aku no paha hoi ka mea nana e hoomaopopo mai i ka pono.

        O na ninau kalaiaina lehulehu e hooluaiele nei ia kakou, me he la o ka mea e pili ana i ko ka lahui Kepani komo nui mai ka mea oi loa o ka weliweli mamua ae o ka hoohuiaina.  Ke hana nei ia lahui iloko o ka maluhia, a he ninau wale no paha hoi no ka manawa a pau kakou i ka alanoho akahele ia a lilo aku paha hoi i panalaau no Iapana a i ole ia, pau kakou i ka opa pu ia i ka paia.

        Mai ka la 1 mai nei i mana ai ke Kanawai Auhau hou.  Iloko o keia malama holookoa e hanaia ai na palapala hoike waiwai a waiho aku i na Luna Helu Auhau.

 

Omega a me Alapa

 

        Ua nalo loa aku la hoi ka makahiki 1896, a ua hoea mai la hoi a eia kakou ke luakaha nei i ka makahiki hou o 1897.  Ae, ua hala loa aku la hoi ka Omega me kana mau pono a pau, a ua oili ae hoi he Alapa hou, a o kana mau pono hoi ke kakou e nana aku.

        Kakahiaka nui wale o ka Poakolu iho la i pa mai ai koaniani makani ma ka hema mai, a ua hele pu mai la no hoi me na hoohanini poiwai ana mai a Kulanihakoi.  Ua hoomau mai ia helelei liilii ana a eloelo loa ia ahiahi ana iho, ia po a oi loa aku i kahi kakahiaka ae, me ka ikaika no o ka pa mai o ka makani mai ka ipu mai a Laamaomao, a mai ka hema mai no nae hoi.  Ka i no paha hoi e huli ae ana i Kona, eia ka aole, no ka mea, ua akakuu mai no i kahi la ae.  Nui ka hopohopoia no na moku o loko nei o ke awa, a pela no hoi me lalo aenei o kahawai, ma kahi i okiia a i uhau pohaku ia, e waikahe mai, pau loa na hana a pau i hanaia i ka poino.  Ina paha a mauka mai keia ua, ina la aohe nao ai i koe i ka papaa.

 

        Aui ka la o ka Poaha nei, o ka malie loa ae la no ka hoi ia a poha iki mai ana ka la a o ka poeleele koke iho no ia, eia nae, ua nee ae la ka malie loa a pau loa na ao ua poluluhi i ke paleia a ahuwale mai la hoi ke aouli.  Ia po iho, aohe anu aku a koe mai, a me he mea la o ka po oi loa aku ia o ke anu i nei kau o ka hooilo.  Ua mau mai no ia kalae ana a poha ka La Hape Nu Ia, a ua mau mai no hoi ia hiona malie a me ka oluolu a huihui pu a hiki mai i nei wa.  Me he la ka hoi ua hana mai la no ke Akua ma ka holoi ana aku i na hala a pau o ka makahiki i aui, a haawi mai la hoi i ka malie a me ka oluolu no na haawina pomaikai e olioli loa ai paha hoi kakou iloko o nei makahiki hou.  A i ole ia, he kahoaka paha hoi keia no na haawina pomaikai o nei makahiki i okoa mai ko ka makahiki i hala iho la.  Eia nae hoi, ua ahona no ka makahiki i hala iho la mamua ae o kela makahiki mea a popilikia aku o kakou.

        Mamuli o ka hoolana pu ia ana o ka Paka Kuokoa a ukele i ka wai a ka ua, aole ka aha hulahula i manaoia ai no ka po pau o ka makahiki i malamaia.  Po Poalima iho, la 8, e malama ia ai ua hulahula la i manaoia.

        Ahiahi Poaha nei, he aha hou laulea ka ka Hui Hawaii Opio i haawi ae ma ko lakou keena halawai mau ma Poka Hale, ma Alanui aenei.  He aha lealea kela no ke kipaku ana i ka makahiki kahiko no ka makahiki hou.  Ua lehulehu na poe i hele ae, a mamua ae ka o ka hora 8, na piha e no o loko.  i ka pau ana o na hana haiolelo, himeni, a pela aku, ua haawiia ae no mau mea ai mama.