Ka Makaainana, Volume VII, Number 2, 11 January 1897 — Page 1

Page PDF (895.23 KB)

This text was transcribed by:  Patty Mancini
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana.

 

Ka Makaainana.

BUKE VII----Ano Hou                      Honolulu, Oahu, Ianuari 11, 1897.                 HELU 2

 

HON. ALBERT S. WILLIS.

Make ma ka Aina Malihini a Hou Wailua aku ke Kino.

            Mahope iho nei o na hoomailo ana a ka ma'i numonia maluna o ka kino o ka Mea Mahaluia Albert S. Willis, Elele Kiekie i Kuhina Mana Nui o Amerika Huipuia ma Hawaii nei, e @ ana kona ola mawaena o ka poino a me ka palekana, a mawaena hoi o ka pohala a me ku haule aku, a hiki wale i ka wa i lanakila ai o ka make maluna o kona kino, a imi aku la hoi kona uhane i ke ala mau o ko ka honua nei. Ua hoea mai ka hopena maluna ona i ka hora 8:30 o kakahiaka Poakolu iho la, la 6 nei, iwaho o Waikiki. Ia po a no, ua pili mau na Kauka Lo, Hebeta me Wahie me ia, e hooikaika nui ana e pale ae i ka pilikia, aka, ua pahua ko lakou ike lapaau.

            I ka wa i loheia ae ai o keia lono kaumaha, ua hoohapa koke ia ae na hae o ke Aupuni, a pela no hoi me ko na Luna Kiekie a me na Kanikela o na Aupuni o ae e noho nei maanei, a pela no hoi me ko na moku o loko nei o Kou. Ua holo koke aku o Kuhina Kupa a me kana kakauolelo a kahi o ke Kuhina i make, a ma ke uoiia aku hoi, ua aeia mai na keia Aupuni e hoomaopopo i na mea e pili ana i kona hoolewaia.

            Nolaila hoi, mamuli o kela aeia ana mai o ke noi, ua liuliu koke ae ke Aupuni e hoomakaukau e haawi aku i hoolewa pili oihana a Aupuni no ke Kuhina i make. I ka la o ka hoolewa, Poalima nei, ua hoihoiia ke kino wailua malalo o ke kiai ana a na koa a hoea i lolani Hale i ka hora 12:30 p. m., a ua wahoia maloko o ke keena kalaunu mua. Malaila kahi i waiho ai no ke heleia aku e ike. Ma kauhale o ka mea make, ua ku kiai ia e na koa o ka mokukaua Aleti. Pela mau no ka mamua aku iaia e waiho ma'i ana.

            Hora 2:30 i laweia mei ai mai laila mai no ka luakini Halepapu, kahi o ke anaina haipule i malauaaia ai e ka Rev. J. M. Monor@, o ka hoomana Karistiano, oiai, he lala ka oia no ia ekaleaia, eia nae, i ka luakini o Sana Anaru o Kuhina Wilisi a me kona ohana i hele mau ai i ka pule. Ua kokua aku ka Rev. D. B. Bine ma na hana haipule.

            I ka laweia ana mai Iolani Hale mai, ua puka mamua a huli ma ka aoao ma Waikiki a puka ma ke kua, i hoea koke paha hoi i ka luakini. Aole hoi e like me ka mea maa mau, ma ke alo e puka loa ai.

            Ua hele no hoi o loko o ke laukini a piha mai ia Peresidena Kole, kona mau Kuhina, na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, na hoa o ka Ahakuka Milu na Senatoa a me na Lunamakaainana, a me na ahahui like ole a me ka lehulehu. Iwaena o na ahahui, e hoike ae makou ilaila o Misasa Kuaihelani Kamabela, a me na luna o ka Ahahui Aloha Aina o na Wahine: J. K. Kaulia, Peresidena, a me na luna o ka Ahahui Aloha Aina D Kaluokalani, Peresidena, a me na luna o ka Hui Kalaiaina.

 

            Pau na hana ma kia luakini, ua hoomaka ka neo ana o ka huakai no ka ilina o uka o Maemae, ua aneane paha i ka hora 4, ma na alanui Beritanio, Papu, Kula, a me Nuuanu a hoohiki loa i uka. A penei iho ka hoonohonoho aua a ka huakai:

 

Puali Makai.

Puali Puhiohe,

Ilamuku Nui a me na Ukali.

Na Pualikoa Aupuni.

Pualikoa no ka Mokukaua Amerika

Aleti.

Na Pualikoa e ae.

Mea Hana Pahu.

Na Kahunapule.

Na Hapai Pahu maluna o na Kaa.

Kaa Kupapau a me na Poe Hapai

ma na aoao, he poe luina no

luna o ka mokukaua Aleti.

Wahine Kauemake a me na Pilikana.

Peresideaa Kole a me na Ukali.

Na Kuhina o ka Aupuni..

Lunakanawai Nui a me na Lunakanawai o ka Aha Kiekie.

Na Senetoa a me na Lunamakaainana.

Kapena a me na Alii o ka Mokukaua

Aleti.

Na Kanikela.

Na Ahahui Malu.

Ka Lehulehu.

 

            Hiki iuka o ka pa ilina, ua waihoia ke kino kupapau iloko o ka hale luapao o Keoni Pate, a Poakolu ae hoi e hoihoi loa ia aku ai ia ukana koou a luuluu no ka aina oiwi e hoomaha loa ai, maluna aku o ka makumahu Auseteralia. Aia me ka wahine kanemake a me ka lana keiki kane hookahi na ua ana no nei haawina luuluu a kaumaha ma kolukolu i loaa ia laua ma nei aina malihini.

            Nui ke eehia a me ka anoanoa o na leo mele ma ke anaina pule ma ka luakini, a pela no hoi ma ka ilina. O na leo pule pu no hoi kahi a na kahunapule

            Ua nui loa ko ka wahine kanemake kaumaha a pilihua loa, a ua pili kokoke mau @ Kauka La        Ma ka ilina, ua maule oia, a o ole na laau hoohanuhanu, pohola hou ai.

            O na hoohiwahiwa pua hoi keia, ua lehulehu na ano like ole i haawi makana ia aku. Ua paa pu ka pahu a nalowale i ka wa maloko o Iolani Hale, a pela no hoi ma ka luakini a me ka ilina. Aohe palena aku o ka nani o keia mau hoohiwahiwa.

            Mawaho ae o na koa helewawae, aia ua poe e @ a pau iluna o na kaa. O na Luna Kiekie o na Aupuni o ae no poe hapai pahu, a ua komo pu aku o Kuhina Kaimana. Maluna o kekahi kaa nui, huli aku a huli mai na noho'na, na Peresidena a me na luna o na Ahahui Aloha Aina a me Kalaiaina.

Hoakaka Pokole o Kona Moolelo.

            Ua hanauia o Albert S. Willis ma ka Apana o Shelbey, Mokuaina o Kenetoke, Ianuari 22, 1843, a nolaila, ua 53 kona mau makahiki. Ua loaa mua kona hoonaauaoia ma na kula Aupuni o kona wahi i hanau ai, a ua pika pono mai oia mai ke Kula Kane Kiekie o Luivile iloko o 1860. Ma ia hope iho, ua noho kumukula oia no eha makahiki, a iaia e lawelawe ana ia hana, o ao kanawai ana oia, a ua puka pono mai ke Kula Kanawai o Luivile iloko o 1866    Mai ia wa mai oia i hoomaka ai e lawe lawe i ka oihana lo@o, a iloko o 1872 ua komo ma na hana ka laiaina a ua hooikaika ma kona Mokuaina ma ka aoao Demokarate          Ua kohoia oia i Loio Apana no ka Apana o Iefesona a ma ia oihana i noho ai a hiki i kona kohoia ana i iaia no ke kau Ahaolelo Nui 45. No umi makahiki mahope mai oia i koho mau ia ai @ ka aoao Demokarata e hele i ka Ahaolelo. Oia ka Lunahoomalu o ke Komite o na Muliwai a me na Awakumoku i kakahi kau. Ma ka la 7 o Novemaba, 1893, ua hookohuia oia i Kuhina ma Hawaii nei a hiki i kona make ana iho la. No kahi wa i hala ae i holo hoomaha aku ai no kona home, a ua noi hou ia mai oia e kona poe haku makaainana mua e holo balota hou, eia uae, ua hooleia aku no ka hana koikoi maanei.

 

            Ahiahi Poalima nei i ku mai ai ka mokukuna Honolulu iloko o 55 ia holo mai Ikiki, Kili, me 1,000 tona paakai naita (nitre) hoomomona lepe no ka hui o uka o Kalihi. Aia oia malalo e ka hae Hawaii a ua oua nui loa ia oia e Ianua (Keoni Ina) o kakou nei.

 

HUAKAI A KE ALII.

 

Na Lono Nupepa i Loaa Mai Nei Nona.

 

            E like uo hoi me ka makou i hoike mua aku ai no ko ke Aliiaimoku wa e haalele iho ai ia Kapalakiko, i ka hora 10 o ka po o Dekemaba 19, pela io no oia i hooko io aku ai ma ke alahao kaamahu aku o ka hui "Sunset Limited" (La-napoo i Kaupalenaia) ma ka hema. Ua lilo kona holo i mea aumeume nui ia e na ona alahao, no ka mea, ua hoomaopopoia poe he hoolaha ano nui keia no ke alahao e lawe aku ai i ke Alii, a ua haawi aku oia i kona ae i ka hui i ho ikeia maluna ae. Me ia no i ukali pu aku ai kona mau hoahele, a ua ukali pu aku no hoi o Misas Elenoa Gerehama a me kana mau keiki (Have a me Ano) a Nu Ioka, ka home o kana kane, a haalele ae i ke Alii a me kona mau hoa aloalo e holo loa aku no Bosetona.

            Wahi a ka hoike ae a ka nupepa Buletina o Kapalakiko o Dekemaba 19, ua manao no ka ka'milihini Alii e noho loihi aku malaila, aka, mamuli hoi o ka loaa ana aku o na palapala telegarama mai Ladana i na la i hala ae, ua konoia oia e hoopokole iho i kona noho ana. Ua oleloia ua hoike aku ka ke Alii i ka mea kakau o ia nupepa, penei: "E hele aku ana au e ike i ka ohana o kuu kane ma Bosetona. Ua nui ka lakou mau hoomakaukau ana no ko'u hiki aku, a ua manao lakou e haawi mai ia'u i na hookipa oiaio ana o Nu Enelani. Aia a mahope iho o ko'u hiki ana aku ilaila @ hoike ae ai au i ka'u mau hoolala hana ana i ke akea. Ano, eia au ke kipa ike nei ia Amerika Huipuia. E pili ana hoi no na lono i hoolahaia ae no ia mea, aohe a'u mea e olelo ai. Ua hauoli loa au oiai ko'u wa e noho ana ma Kapalakiko nei. Lehulehu na hoomaikai ana i hoikeia mai ia'u a o ka'u hoi ia e mahalo loa aku nei. Ua manaolana au e hoi hou mai i Kapalakiko ma nei mua koke iho." A mawaho ae no hoi o keia ae la, ua hoike ae no ia nupepa aole ka ke Aliiaimoku e holo aku ana no Ladana, aka o Kama'liiwahine Kaiulani no ke holo mai ana a hui nu me ia ma Bosetona. Ke liuliu la ka ke Alii opio e haalele aku ia Ladana no ia huakai ike makua.

 

(E nana ka aoao ewalu)