Ka Makaainana, Volume VII, Number 2, 11 January 1897 — Page 5

Page PDF (912.92 KB)

This text was transcribed by:  Laura Kamalani-paikai
This work is dedicated to:  To my paternal great-grandmother Abigail Kahalenoe Helekunihi

Ka Makaainana.

 

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IANUARI 11, 1897

 

hoi o ka Peresidena.  Aohe olelo ana no ke au Moi; aka, no keia au akahai hoi i painuuia ae ai, ua oi loa aku ia i ko ka wa i hala.  He keu no keia poe a ka hoopili, a i ka hana nui aua iho nae hoi, aohe @ a@ola aku a koe mai me ka nele loa no i kau wahi o ka hiehie.

——

            A hala ae la hoi ia, ua waiho hou ia mai no na lakou e hoao aku e hoohanohano ae i ke kino kupapau o kekahi elele mai na aina o mai maloko o ke keena kalaunu mua o Iolani Hale.  He wahi ano hoohalikelike Alii paha hoi nei.  Nui no ka haakei a me ka paikano.

——

            Pau ae la hoi ia, ua waiho hou ia mai no a na ke poo o kekahi o na lala ekolu o ke Aupuni, he mea no i hanauia ma Hawaii nei a i maila@ia hoi e na Alii o kakou, e hele ae e noi i ka ahuula nui e waiho nei ma ka hale hoikeike Bihopa, i mea ka e uhi iho ai maluna o ka pahu kupapaa o kahi malihini.  E ole no ko Kamu Kaimana makee, loaa ole ai.

——

            Ka i no paha hoi ua pau ilaila, aka, ua oleloia na ia mea hookahi no ka i noi ai no ka ahuula i noi ae no ka manele o na kupapau Alii i kau ai i @a wa i hala ae.  A e like no me ka nele ana o ke noi ahuula, pela no hoi i nele like ai me nei hoi mai ia mea hookahi mai no.  Ea, palena ole no hoi ka piha hookano.

            Ina paha he malihini ka mea nana ke noi, ina la aohe olelo ana, a aohe no la hoi makou e hoike aku i ka menemene, aka, ua kaa mai no a @a kekahi mea i mailani a i hanai Alii ia, a no ia hoi i oi loa aku ai ke ino a me ka hoomenemene i ka lahui.  Hilahila ole no hoi la!

——

            Aole no i loihi loa, he mau makahiki pokole wale no, ua nui ka hoinoia o keia mea i make iho la mamuli o ka hana ona i kauohaia mai ai e hooko, a i nei wa iho la hoi, @a emoole loa ke ake e hoalii aku i kekahi mea i alii mua ole.  Kupaianaha no hoi la!

——

            Ea, no hea mai la keia emoole o ke ake hoohanohano a hoohiwahiwa?  Ma ka makou koho, he manao pelo aku keia ia Amerika Huipuia, aka, ua puhili nae hoi, a e ole wale no kekahi mea i makee i ka pono laa o na Alii o kakou.

——

            Ke huli hoi aku ka Auseteralia i ka Poakolu iho e hoihoiia aku ai ua kino kupapau la a lakou nei ma ae i hoohanohano ai.  Ua oleloia ua hooholo ke Aupuni e hoouna aku ia Mekia C. P. Iaukea i ukali nana e hoihoi aku @a iwi ma ko keia Aupuni aoao i ke Aupuni o Amerika Huipuia.  A ua loheia ae no hoi ua hoike aku ke pani oihana o ke Kuhina i make, ke pau ka hoolewa, pili mai ke kupapau malalo o kana hooponopono a lawelawe ana.  Hoka nui no la!  E hilahila loa ana paha hoi lakou nei ma ae.

——

            I hoihoi loa ia aku no hoi a ka Ilina Alii iuka o Maunaala, alaila, pau ka olelo ana, ua nui ka haakei a ua loaa paha hoi kiekie o ka hoohanohano ana.  Eia nae, aole na aumakua i ae mai pela e hoopau loa ia ai na hana hoohiwahiwa.

——

            Ke hoomanao nei makou i ka make ana o E. H. Alani, ko Hawaii nei Kuhina i Amerika Huipuia, iloko o ka Hale Keokeo ma Wasinetona i ka wa e malamaia ana o ka aha ike a ka Peresidena i ka La Makahiki Hou, aohe a ia Aupuni hana no ka hoohanohano a hoohiwahiwa ana ia kupapau, aole loa no hoi no hoi he wahi hunahuna dala i malele ae.  Aole pela keia nei iho la.

——

            A pela no hoi ia Kuhina Hanale Kaaka i make ai ma Nu Ioka, ua hoihoi loa ia mai kona kino kupapau no nei, na kona waiwai ponoi no i uku ia mau lilo ma kahi o $5,000 paha.  Ua nele no na hoohanohano a hoohiwahiwa ana, a he ole no hoi kau wahi hunahuna iki i malele mai no ka uku ana ia mau lilo.

——

            O ka like ole ia mawaena o na Aupuni a elua.  Ina paha he panai keia no ka ia Aupuni i hana mai ai i ke kino kupapau o ka Moi Kalakaua, alaila, he anuu okoa ia.  He poo oia, aohe hoi he elele wale no.  Ina he Peresidena Amerika ka i make maanei a makou nae hoi e manao nei aole loa ia wa e hiki mai ana, alaila, aole loa a makou olelo ana, oiai, he hana pono loa ia mawaena o kahi a me kahi.  Eia nae, aole loa pela iho la ka mea i hanaia.

——

            Malia ua hilahila nui paha i hoopuka ai i keia kupapau a lakou i mahaoi ai ma ke kua ae, a aole hoi ma ke alo.  Oiai hoi, ua puka mai Iolani Hale aku ma ke alo a hele kapakahi ae la ma ka aoao ma Waikiki a puka loa mauka, i hoea koke ai paha hoi i ka luakini.  Ae, a hilahila no na poe ake hapaimemene.

——

            Heaha hoi ke ino o ka inoa Ka Hale Oiwi?  O ka ke Kuokoa hoi nei i hoopua ae, no ka mea, e oki aku ana o Wile Kaimana i kana wahine, no ka mea, ua ku ka iwi aoao a na oiwi la i ka oeoeia e ka mea o a kahi aku.

            Aole paha no keia inoa ia hewa, aka, no ke ake lealea mai no paha hoi.

——

            Oiai, aohe no o makou hilinai no kela inoa ka mea o kela oeia; eia nae, ina no ia inoa ka hewa, ua loaa he kumu e huaiia ae ai o ke ino i hana malu ia ma kahi poopoo a ahuwale i ke akea.  Ina no ia inoa ia hewa, alaila, na akaka loa he iwi-aoao ino kela, a e pono hoi paha e kapaeia a kiola loa aku, a malia o loaa ae no he iwi-aoao maikai ae no ua oiwi la.

——

            I na Kuhina Kini a me Kamika mai nei ma Hilo, ua malamaia he halawai me ko Isila poe makaainana, o na haole no ka hapanui.  Ua pakuikuiia mai laua a elua no ka wa e loaa ai o ke dala e hana aku ai i na ohewai hou, na alanui, na uwapo, a me na alahaka, a ua paneia aku e hooikaika no laua a ke loaa, alaila, hoomanao aku.  O ka Loio Kuhina nae hoi ka i olelo aku ua ahona oia i wahi makai maoli wale no mamua ae o ke kulana kiekie.  No keaha no ka hoi?  Oia, hoi iho ilalo i makai maoli, alaila, hauoli na puali anela o ka lewa.

——

            Aole mai mua mai o keia hoala hou ia ana ae o KA MAKAAINANA nei i ike ai makou i ko ka lehulehu hoike i ko lakou hilinai nui ia makou, aka, i nei wa wale no.  Mai ka hapa hope mai o ka makahiki i hala a komo mai nei i keia mau la helu, ua nui na poe i hookaa pau mai i ke ola o ka nupepa a pau nei makahiki.  Ke hauoli nei makou i nei hoike mai o ka lehulehu i ko lakou hilinai ia makou e hooikaika hookahi aku nei iloko o ka hoomanawanui.  Oia, hoomau mai ia ano mahamaha a hilinai mau.

——

Mahele Hoahu a na Opio.

            Ahiahi Poakahi iho la, la 4 nei, i akoakoa ae ai na lala o ka Hui Hawaii O@io ma ko lakou keena halawai mau ma Peka Hale, Aienui, a ua kukulu a hoala nui ae la i mahele hoahu dala a hookuonoono iwaena o na opio oiwi i lilo i poe lala no ia ahahui.  No kahi wa loihi i hala ae ka noonooia ana o ia kumuhana a akahi no hoi a ku io ae la, a e hooneeia aku ana keia hana hoopomaikai no m@a.  E ikeia aku ana keia hui hou ma nei mua aku o ka “Mahele Hoahu a Hoaie Dala o ke Hui Hawaii Opio.”  Mahope iho na luna i kohoia: Peresidena, Geo. L. Desha (Kinikake); Hope Peresidena, Jno. D. Holt (Keoni Holo); Puuku, Henry Smith (o ka Aha Kiekie); Kakauolelo, Jas. N. K. Keola; ua Luna o ka Papa Hooko; Chas. Wilcox, N. Fernandez, a me Enoka Johnson Komite Hoeia.  Jas. L. Holt, W. J. Coelho, a me Jas. K. Kaulia.

 

Huli Hoi Mai a Eia Iho.

            Ua huli hoi mai ma ka mokumahu Monowai o ka Poaha nei o J. Keau, mai Tona loa mai nei no, mahope o ka hala ana o eiwa makahiki a akahi no a ike hou i ka aina nei.  E hoomanaoia he Lunamakaainana oia i ke kau Ahaolelo o 1886, a haalele mai i ka aina nei mahope o Iune 30, 1887, a holo no ka Hema aku nei e imi ai i kona pono.  Ua oleloia ua hiki ole iaia ke hoomau aku i kahana malaila, no ka nui o na haole i komo aku e kue a paonioni pu.  Maluna mai o ka moku, ua loaa oia i ka ma’i lumatika ma kekahi wawae, a na ke kauka o ka moku a me Kauka Makalelana i lawelawe lapaau iaia ua ano oluolu iki a pae mai la ianei.  Oiai, aole makou i ike a i hui me ia, ua lohe mai nae makou aia oia iwaho o Waikiki e noho nei me ia kaikamahine ona, ma kahi o F. R. Harvey (Palakiko).

            E like me ia mamua ae, o Kauka Makalelana kekahi i hoea pu mai la mai Rarotona mai, oia no a me kana wahine, i hoi mai nei no kela hoopii kue i kana lawelawe lapaau ana i kekahi haole maanei.  Ua lohe mai makou aole ka ua mea la nana ka hoopii ma Honolulu nei, a ua manao wale ia no ua haalele mai oia ia nei.  A ma ia moku like no i hiki mai ai o J. Kapilikea Sumner (Keolaloa) a me Alii Ninito, kana wahine Alii Polapola.  Mawaho ae hoi o ko J. Keau wahi omaimai iki, he maikai no na ola kino o lakou a pau.

——

Mokumahu Holo Pili-Aina Hou.

            Kakahiaka o nehinei i ku mai ai ka Mokumahu Pili-Aina iloko o 11 la holo mai Kapalakiko mai, a ua ku ae ma kai @ Ulakoheo.  He mokumahu hou keia o ka hanaia ana mai nei e kela hui nana i hana na moku mua o lahui.  Aole i akaka kona inoa Hawaii, a malia o ikeia ae i keia mau la iho, no ka mea, he wahi ano pilikia no ko ka Mauna Loa o ka holo ana mai laila mai mamuli o ka inoa, no ka mea, aole e hiki ke haalele aku me ke kau mua ole ia ae o ka inoa i manaoia a paa.  Ua ano like kona ano me ko ka mokumahu Keauhou, a me he la me ka mokumahu Kimo Maki paha kona nui, a i ole ia, @a peleleu a @al@le loa ae no nei.  Aohe poe i aeia e kau aku iluna ona i nehinei, ua paa no hoi i kiaiia e ko ka Oihana Dute poe, aia a pau oia i ka huliia, alaila, noa i kela me keia.  Ua haalele aku oia ia Kapalakiko i ka hora 10 a. m. o Dekemaba 30 iho ia.

——

            Wanaao Poaha iho la, la 7 nei, mauka o Koiuiu, Kapalama, ua hanau mai la na ka wahine a Kinikake (Geo. L. Desha), he kaikamahine.  Ia kakahiaka like no hoi ma Kamalo, Molokai, ua hanau mai la na ka wahine a Sol. Kawaihoa, he keikikane.