Ka Makaainana, Volume VII, Number 2, 11 January 1897 — Page 8

Page PDF (941.50 KB)

This text was transcribed by:  Jean Howard
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana.

Honolulu, Oahu, Poaki, Ianuari 11, 1897

 

Huakai a ke Alii.

(Mai ka aoao ekahi mai)

 

            Kakahiaka o Dekemaba 23 i hoea aku ai ma Nu Oleana, Luisiana.  Aole ne i loihi loa iho malaila, holo no ka akau.  Hora 1:30 o ka wanaao o ka La Karisimaka i hoea ai i Wasinetona.  E hiamoe ana no oia ia wa, a na hiki ole ke kamailio pu ia.  Ia po iho, hora 9:30, i hoohiki loa aku ai i Bosetona.  Uahalawai mai me ia ma kahi hoolulu kaa, ma ke Kuea Paka, o William Lee (Uilame Li), o ka hui hoolaha buke o Lee & Shepard, kana wahine a me ke kaikamahine a ma ia hoa’loha o ke Alii, e Kapena Iuliusa A Pama.

 

            Malaila, i ko ke Alii ninauia ana aku ka, ua olelo aku oia:  “Aole au i holo mai nei e ike ia Peresidena Kalivilana, e like me ia i hoolahaia ai.  No’u ponoi iho no ko’u huakai. I hele mai mai nei au e ike i na pilikana o ka’u kane i make.”  Ua hoolahaia ae ka hoi e holo aku ana ke Alii i Enelani me ka manaolana e nei aku i na kokua aloha ana mai a ka Moi Vitoria i kana mau hooikaika ana e loaa hou mai ka nohoalii Hawaii.  O keia mea, ua olelo ae oia, aohe oiaio.  Ua olelo ae oia ke pau kona noho ana ma Amerika Huipuia, e hoi ana no oia no Hawaii.

 

            Ua ninauia aku ka oia e kekahi mea kakau nupepa o Bosetona, me he la i kona ahiahi no i hoea aku ai ilaila, penei:  “He manaoio no anei kou e hoohuiia ana o Hawaii ia Amerika Huipuia?”  Ua pane aku ka ke Alii, “Aohe a’u mea e olelo ai ina ia kumuhana.”  I kona ninania ana aku ka i kona manao no ka Peresidena Kalivilana ala i hana ai ma ka ninau Hawaii, ua hoopinana ao la oia i kona mau kipoohiwi a pane hoolalau ae la ka. Ua ano like no ka me ia ae la kona makemake ole e pane i ka ninauia ana aku o kona manao no ke Aupuni o Peresidena Kole, eia nae, ua hoopua ae oia i kona manao he kulana mau a paa loa ko ke Aupuni Repubalika Hawaii.

 

            La 27 ae, aole ke Alii i hele i ka pule, aka, ua noho malie no iloko o kona keena ma ka Hale Paka, aka, ua olelo ae “he keu a ka oluolu a maikai loa”  Mahope iki iho o ke awakea, ua holokaa aku oia a me kona mau ukali no Burukeline e paina pu ai me Misita a me Misasa Li.

 

            Ua konoia ke Alii e Misasa Keoki W. Limaikaika e hele i ka holokaahau a ua apo hauoli loa aku oia ia kona, a mahope iho o ka paina ana, ua hele aku la.  Me ka nana ole ao no ka aaki o ke anu, aole ke Alii i ano ike ae ia mea he anu.  Eia nae, aole ia haawina like i loaa i kona mau ukali.  Aohe i maopopo ka leihi o kona wa e noho ai ma Bosetona.

 

            Mamuli hoi o ko Misasa Li omaimai koke ana iho nei, ua hiki ole iaia a me kana kane ke hookipa aku i ke Alii ma ko laua hale ma Burukeline, a no ia mea, ua hoolimalima ae laua i hale no ke Alii e noho ai ma kekahi hale ma ke kihi o Coolidge (Kulige), a ua hala aku la oia no laila e noho ai no kekahi wa maopopo ole.  E hoolako maiau a hiwahiwa loa ia ana keia wahi no ke Alii e noho ai.  Ua lonoia ae nae hoi ia la, Dekemaba 28, e manao ana ke Alii e kuai i hale nona ma Burukeline a ma kahi wahi e ae paha i kokoke ia Bosetona a noho loa aku ilaila.  I kekahi mea kakau nupepa nae hoi i kona ninauia ana aku ina paha he oiaio keia mea, ua pane aku oia:  “O keia ka mua loa a’u i lohe ai no ia mea.”

 

-------------------

E Kipa a e Ike Ae

 

                I kela hoa oiwi o kakou, ia S. M. Kamakau, ma ka kalekuai waiona o Lovekeoe Ma, kihi o na alanui Nunanu a me Marine.  He heahea a he oluolu oia, a ua loihi kona kamaainaia ma ia hale, malalo-o kona mau haku mua elua, i make.  O na waiona maikai wale no ke loaa malaila, a pela no hoi me na waina Kaleponi maikai loa.  Oluolu na kumukuai, a pela no me na hookipa a kuka pu ana me ua hoa la malalo o kona mau haku hou.

------------------

 

                Awakea Poalua iho la i ku mai ai ka mokumahu Auseteralia a i ka auwina la Poakolu iho e huli hoi aku ai.

 

                Poaono nei i hoomaka ai he hookuku kiki pu pololei inawaena o 100 poe wae mai waena mai o na koa Aupuni a me kekahi poe wae o ia kulana like o ko Kaleponi poe koa.  Ua hoomauia mai no ia hana i nehinei.  Ma nei mua aku hoi e akaka ai nawai la ke eo.

 

                Ua loaa ka palapala hoehui mai ke Aupuni no ka Hui o na Keiki Oiwi, a eia ma kahi okoa ae ka hoolaha no na Luna Nui i kohoia iho nei.  He $25 ko ka mahele hookahi o ia hui, a oia ke ohiia nei e ka Luna Nui.  Aia a pau na dala i ka loaa, hoomaka koke na hoohana aku.

 

                Ua uhau pohaku ia iho nei ka aoao hele-wawae ma Waikiki o alanui Nuuanu, mai alanui Hotele aku a alanui Kahuapule.  He nani maoli no ia mamua ae e ke ala-papa kahiko e hele ai iluna a iloalo me ka maopopo ele o kahi e hehi aku ai.  I nei wa hoi he waiho like ia.

 

                O ka makomahu Zealanadia ke ku mai ana i ka Poaha iho ma kahi o ka mokumahu Mari posa mai Kapalakiko mai no ka holo loa aku no ka Hema, I haule ke Mariposa no kona hoomaemae holookoa ia ma Kapalikiko.  Malihini no ka ike hou ana aku i nei moku kamaaina kahiko a pokii hoi o ka Auseteralia.

 

                Ua haawi makaua ae o Misita a me Misasa Pi Ki Kooni i ka hale halawai o Palama, ma Koiuiuk, a me ka aina pu i ka luakini Halepapu o Kaukeano ma ke ano he makana Makahiki Hou.  Mamua ua haawi wale ia no elima makahiki e hoohana ai, aka, mamuli hoi o ka ikeia ana no ka holopono ka o na haua e lawelaweia nei malaila i hooholo ai laua e haawi lilo loa.  He kula no ua keiki liilii loa kekahi hana e malamaia nei malaila.

 

KELA A ME KEIA.

---------

 

                E kulaia ana ke Aupuni i ka Poaono iho no ka la 17, ka la hoomanao aihue aina a kaili Aupuni.

 

                Ua hoopukaia aenei ka hoopalau o John Gandall o Lihue, Kauai, ia Misi Charlotte K. Boyd o keia kulanakauhale.

 

                E hoalaia aku ana ke Kama’lii Kalaaiauaole he hui kinipopo wawae iwaena o na opio oiwi o kakou nei.  Na keia mua aku paha e ike aku i ke ko io ae o ia mea.

 

                Huli hoi koke mai nei no o Loio Kubina Kamika ma ka makumahu Kinau ma@ o ka auwina la Poalima nei, a ua loaa mai no hoi iaia ka hoolewa o Kuhina Wilisi.

 

                Ma ka luakini o Malieokamalu a me Sana Anaru i ka Poakolu iho la, ua malamaia he mau anaina baipole uo ia la hoa no o ka Epipania, oia hoi ka la o ka Haku i hoike ai imua o na poe Magoi.

 

                E hoomaopopo ua poe mea waiwai iloko o keia malama e hiki ai ke hookomoia aku ma ke Keena Auhau o na palapala paihakahaka helu waiwai.  Ke pau nei malama, kanono mai ka heluia ana.

 

                Poakoku e holo aku ai o Mooheau i Kaleponi no ka hoihoi mai i ka mokumahu hou o ka Hui Waila.  He puu dala ka ka i luluia no kona kuai aku i hae Hawaii nui nona e kauluwela ae ai ma ia moku.

 

                Kakahiaka Poaono nei hoi i ku mai ai ka mokumahu Beritania Monomutasire mai Potalana ma Vitoria ae, a he 11 la holo mai kahi hope mai.  I nei kakahiaka nui oia i holo loa aku ai no Iokohama me ka piha i na ukana lako mea—ai l@ke @le.

 

                Poaono nei i pau ai ka lunahooponopono a  me kekahi mea kakau o ka nupepa Hoku    O ke Kahukula Nui mua a Luna Nui iho nei o ka Helu Kanaka ka i lilo aku la i lunahooponopono, a o Wile Koni ka mea hanu mea hou no ia ohu palemo.

 

                Aole na makai i haawi ae i kela ahaaina hooinaina a paikano no ke kinai ana i kela oehu a kamalii o 1895, no ka mea, ua loaa e no lakou i kahi makapaa i kakahioka o ka Poakolu iho la, he kuia hoi i ike mua ole ia.  Ina paha aole ia, ma la ua “welewela kai o ka mea liilii” ia lakou.

 

                “Kohu aha ka hoi o na poe inu rama ka ahamele hula o luna o ke keena halawai mau o ka Hui Hawaii Opio i ke awakea a me ka auwina la o nehinei.  Ma ko makou manao aole o ua mele hula ke kupono no ko ka Haku La, a he mea pono hoi e hooki, a i ole ia, e mele i ua mele i kupono no ka la.

 

                Kakahiaka Poaono nei i ahewaia ai o Naihe Kaili imua o ka Aha Apana a uahoopaiia no hookahi makahiki a me ekolu malama e noho paahao ai ma Kawa ma ka hana oolea, a me ka uku pu i ua koina, no ka powa ana i ko J.Naholowaa waihona i ka wanaao Hape Nu Ia a, makou no hoi i hoike aku ai ma ka helu i hala.  A lolo ua aihue!

 

                Ke hoolahaia aku nei na Luna Noi o ka Hui Hawaii Kuai Aina ma kahi okoa ae o nei helu.

 

                Ua holahaia ae o Kanikela—Kenerala Mila ka mea e ikeia ai ma ke ano oia ka panai pili oihana ma kahi o Kuhina Wilisi, i make.

 

                Awakea Poaha iho la i ku mai ai ka mokumanu Monowai mai ka Hema mai iloko o 16 la holo a keu.  Aumoe ae, hora 10, i holo loa aku ai no ka Ipuka Gula.

 

                Ma Hanalei, Kanai, i ka Poaono, la 2 nei, ua hanau mai na ka wahine a ka Rev. S. Kaili, he kaikamahine.  He maikai no ka ke ola o ka makuahine, a pela no ka hoi me ko ke keiki.

 

                Paewa makou ma ke kau ana “1896” ma ka aoao mua o ka helu i hala, aka, ua pololei no ma na wahi e ae o ia helu.  Eia nae, o ka helu mua no ia o nei makahiki hou a me nei Luke VII.

 

                Kakahiaka Poakolu iho la i ku mai ai ka mokumahu Kepani Tenesini Maru iloko o 13 la holo mai Iokohama mai.  He 4,119 ana ope ukana i lawe mai me na eemoku Kepani, he 261 kane me 73 wahine.  Mahope iho o ka hora 4 p.m. o ka Poaha nei i holo loa aku ai no Se@  le.

 

                He papaaina ka i haawiia ae e kekahi poe pio kalaiaina kakaikahi iwaho o Sana Susi, Waikiki, i ka po Poaono nei, no ka hoomanao i ko lakou hoopaa hewa ia ana ma Kawa he elua makahiki i hala ae.  Iwaena o keia poe he 12 ka nui, he ehiku poe Pelekane, a hookahi pakahi o na lahui Hawaii, Denemaka, Helene, Pukiki, a me Amerika.  Ua lohe mai nae hoi makou aole ka Hawaii i hiki aku.  Nui no ka lealea o kela poe.

 

=========================

 

Halawai Ku@kawa o ka Ahahui

Kula Sabati o Maui,

Molokai a me Lanai.

 

                E noho ana he halawai kuikawa a keia Aha maloko o ka luakini Kaahumanu, ma Wailuku, Maui, he hiki aku i ka Poakahi, Feberuari 1, 1897, hora 10 a.m., no ka noonoo ana i kekahi kumuhana ano nui.  A ke kauohaia nei na lala a pau o keia Aha e hiki ae ma ka manawa i oleloia maluna.

 

                Ma ke kauoha a ke Komite Hooko,

                                                                                M. P. WAIWAIOLE,

                                                                                                Kakauolelo

                                Wailuku, Ianuari 9, 1987

 

-----------------------

 

Hoolaha Hoohui

 

                Ma ka halawai ana o na poe i lawe mahele iloko o ka “H i o na Keiki o wi, Kaupalenaia,”  i melamaia ma Honolulu nei i keia la, ua koho pono ia na poe malalo iho i mau Luna Nui no hookahi makahiki mai keia la aku:

 

Jas. N. K. KEOLA                                                                Peresidena

S K. KA-NE                                                           Hope-Peresidena

CHAS. WILCOX                                                  Puuku

S. LUI KEKUMANO                                           Kakauolelo

JNO. D. HOLT                                                     Lupa Hooia

A o lakou a me na poe malalo iho, o lakou na hoa o ka

                                                                PAPA HOOKO

                Jas. K. KAULIA, F.R. HARVEY (Palakiko), a me JAS L. HOLT,

                                                                S. LUI KEKUMANO

                                                                                Kakauolelo H.K.O.

 

-------------------

 

HUI HAWAII KUAI AINA

 

Na luna nui

 

JAS. H. BOYD                                                      Peresidena

J.K. KAULI                                                            Hope Peresidena

C.A. LONG                                                           Puuku

ENOCH JOHNSON                                            Kakauolelo

JOS. PAAKAULA                                                                Luna Hooia

W.C. ACHI                                                           Luna Hoohana

 

                                NA LALA O KA PAPA ALAKAI:

J.K. KAHOOKANO,                                                           R. W. WILCOX

                                                J. W. BIPIKANE

 

                He Hui i kukuluia no ka hookuonoono a okua aua i ka lahui Hawaii; ua make makeia na Hawaii a pau loa e komo mai ka Hui.