Ka Makaainana, Volume VII, Number 4, 25 January 1897 — "KE ALEALE NEI KA WAI." [ARTICLE]

"KE ALEALE NEI KA WAI."

U« puoho mai nei ko in Q B po e nokepooe kau ae ln m'aluna, me ka olelo haohuo iho o ka wai hea la keia e aienle nei. K> waiho aku nei no mnkou i« rr .t iX a na ke au o ka manawn- e 'hoikē mai i ke ano o ia wai. Eia.nae, sole log ia o ka w-ai o ka hoōhuiaina, e like In me ka mea aka lima akf»n ia inakam&ka 1 moenhane mi ] la mamua aku nei. Ke hala tl le ka makou koho, e ike iho t?na no paha oia i ua wai la « aleale mai nei. Malia he wai iloko oka malie, a i ole ia, iloko paha o ke oehuehu, a ? ia, iloko no o na ano eaeo ke ■& u o n e ouli o ka manawa. Nana aku no kakou.

Ua hoike aku makou iwa ka helu i hala uo kekalii mau tekgarama i keakehbuja ke Ma o ka hoea mai ia uei, mni ke Kuokoa' uamu mai, a eia iho no uei mai ia wahaolelo mai o kakou a makou e noho ona a poo nei ma kona helu o ka Ponono nei; Kole ia Hakt—Ma ka mokumahu Miowe.r;i, ma ke aia ne o AukaUua: Ua hofn hou mai nei eLimaikaika'ia nei. Heaha la ka'u e hana aku ai iaia i nei wa? Oiai hoi e kali aku atia rka panfc no kela iualun>i hc, ua hoi aku 6 MiSita Koie .i kona hale aekai ma Waikiki nm. ka hoolohe ana heaha la ka na ale (a nalu) ahiu e kamailio mai ana. .Ha ka Mokumahu Kopetica nae hoi/i lawe mai i keiā mahope iho mai ia Ilaki ia Kole; E lilo aku una-0 Sb'eroian (Seremana) i Kuhina Nui. Ua manao au ua make loa ka manr,o hoohuiaina aia iioko o ka jua pa-u—eia nae, shi ki ana f no paha ,ko hoopakele ae ike kuikahi. Mumnle !oa Alii. 1

010 ka pihe h*uoli o ka aoao hnohuiaina i ka diSi-a mnka loa aua ae nei c J. Kaulukou a kukaia akea ae la i kona hilinei ma kk manāo hoehui aku ia Hawaii nei m« Atnerika Huipuia, me ka olelo ae ai& wale no ka ma ia keehina e loaa ai hē ola ika iahui Hawaii. Aole no nei he oaea hou loa, aka,° e kala kahiko

no i ikeia ai oia a rn© k©na 'aho. Ma kahi nui o ka loaa, malaila oia, he oie ae hoi kona nana ae uo hai, oia hoi, no ka hapanui uui loa o ka lahui oiwi, Ke lialiu ae kakou i hope, mai lalp ae kona pii ana a kau i ka panepoo loa o ka hanōhano i hiki ke hooiiiia »ku © kakahi Moi inalana o kekahi makaamana, a i haule hou ana ilalo, ua iitoo a kuho oia mai ke kulanao ka hilinaiia a i ka hilinai ole ia, a uia kahi hoi ona i nanai<v aku iii iba k* aao alakai a JSloi alakai

o.e. Aka,eja oia ke lioao hou nei e imi aku i wahi uoua e ike a e hilinai hoa ia mai ai e n& poe ana' i kue a i hoino aku ai. E hoomanao kakou oia kn mpkua o na haoa honkelakelā hanohaoo a ake uhaai wale i ko k« lehulehu waiwai i kau ®na i noho ai iloko o ka AhaoleL>, e laa . m#> ka aia uiilioua, ka hoohui i, «a paemoku a pan o ka Pakipika Dei malalo o ka Moi Kaiakaua ma ke kulaua eaieperoa, ka Uoala ae i mau kahua kainmii f ka mokukaua Kauniloa, a pela a'ku a... lehule.hu Waie. Oia ke kakauolelo a J. M. Kapena i hoounaia ai ma ke auo elele i lapana, a hoohoioi» ai ke kuikahi ona Kepani e komo nui aaai nei i o kakou nei e opa pn nei ia kakou oiwi ika paia a i kumuphl s No makou iho, na hala ka hie nona, a e haaheo no ka aoao hoohuiaina iaia a e hiki, ana ka lahui nona

Ua waihoia mai na.e hoi a na .*e kanaka i nobo ma ke ka 1 ana Loio Kuhiua uo kekahi mau la he\[i pokole 3oa a hoi hou ilalo i ke kulana Ilamuku e like la me Kaulukou e kukala &e iaia iho uo ka poai hoohuieina, e like ?*ie. kaua i hoike ai i ka uiea kakau o ka ohua palemo alaula a puka ae i ke nlaula o ka Poakol.u iu'o ia, e olelo ae i kona

poe ewe oiwi aia ke ola ilaila a ma ia keehina a me ia kahuaa kulaua. Muhee no ka hoi ua o Kaulukon la\ Ika oana akn, he alualu elala ne ke kumu, i hiki

ai no paha h.oi ke loaa mai ke dala no ua niea ana e makeoaeke ai, e like īne kana i hoopaa mo raki koke iho nei i ko ka w>hine aina o ukn o ke awawa o Nuuanu.

Pehea la i manao ai ko kakou poe hoob.uiaina o ke kanaka ia e hiki fli ke hooia akn i ka lahui a me ke Aupuni Amerika •'he alakei oia iwaena o kona lahui." ina ua hiki ole iaia ke hookaa i kona xna\ī aie? Ma kona kokua ana i ke komo mai (f'ka lah 11 i Kepani, pehea la oia e kupono ai e hooia aku i ko Amerika poe aohe makemake o kona laliui ia lahui ? E noke wale aku no paha hoi oia, aohe no e hilinaiia mai, no ka mea, ua ike maopopo mua ia no kona ano. a k ua ukaliia ae nei hoi oia e Kale Hapakini, he men t noho kakauolelo a hope malalo 6 ka inoa mua, a 1 ka pau ana o ka mua, na kau ae oia ma kona wahi a īloko hoi paha o nn kamaa i nainaminaia ni o pahol». hole i ka lomiia o na wawae maluhilnhi o k« inaaii hele ana* I ko hai wahi o, ka po. Ua #no like no lana ma ia manao hoo-' kahi, eia nno, aole k«a h<p unai

oiwi ali)kai, no kn mea, e no me ka oaua, pela iho no me ka hope, e kala no i nalo aku ai ka hie a me ka hilinaiia mai ia laua aku. E aho no ka hoi ua po« ake ioaa ole a me ko kuaaina noe noho ilihuoe a ano naauao ole, oiai, aia ka makee a me ke aloha io iioko o ia poe.

K@ oleloia nei e 'hoonn&ia ■&k , i ana o Kakina i Wa«in©tAna fa ks aoao o ka Ahahui Hoohuino ka hooikaika ana i k«la manao ma kahi ona i kipakuia

mai ai, a ke man la no paha hoi kona hoihoi oie ia mnlaila, a ma ka mokumahu Pekina oka la 29 iho oia e ho!o akn ai. Ua loheia ae no hoi « ukali pu aku ana o Kaulukou. Akahi no a loaa ko Kakina hoa kaulua kupono, o k« diabolo.

E h€>©maiiao:a i ka wa o makou nei a me kahi poe oiwi lehulehu e ae i hopuia ai a hoopaaia raa Kawa me ka hala ole i ka la 7 o īanuari, 1895, a i oa la m&hope iho, «a opaipai na kuli o ua o Kaulukou, a no ka makau o hopuia oia, awiwi ai e alapoho i ka apu auhuhu a ke Aupnni, a o kahi haoa i ioaa mai i uku no ia apu, oia kāhi kulana Notari Lehulehu. Ule loa no *hoi a mau wale ka moepoo ana. Oiai laua e noho ana i ke aki, ihea ka feoi ia wa, hoomaopopo ae ne ka wa e hiki mai ana i ike ale ia. Aole laua i noonoo, aka, loaa mai uo ma ka akau, lu aku oo ka hema, '£ i nei wa h»i, ua kau pouo iaua malunn ona pspskole o laua. Hilahila ole no hoi na poe i noho i ke ulakolako a haule, me ka noohoo ole ae paha hoi i ka hai i luhi ai il©ko o ka hune a me ka hoonaanawanui 4{ ma ka hou o ka tae e ai ai oe i kau."

Ia cu4kou no boi e noho pio hala ole ana iloko o Kawa, ,ua laweia ae ka lono o laaa nei a elua kahi ma ka aoao ikaika i ko na oiw? hoohiki a hali ma ka aoao hoohniaina; O ka makana 1 ioaa mai no ia luhi o laua, he ftalo. M&iia> iloko o ia wa a me nei wa no hoi kahi,'ns pmna loa o Kaulnkoi! i n»i Hm manako, alani ā me aluii maia ana i pai. nu« aku ai e h'ookupn ia Komisina Ba!auna He okoa oi« ia wa, he aloha aina; i nei wa hoi, hē oia, ua nalo kona alohaaina ma ke kua. Kupaianaha qo hoi paha ka ke Akiu hoololi* loli ana ne i ko ke katnka .maano,He >uea muikai nae hoi ia, akakp lea aua kikania, a ke ulaa a uhuki wal» akn t:o ke hiki oaai i ka wa knpono. No ko Kaulukou ake loa no hoi p&ha e ike ia i wikiwilti ai oia e hoike *k*a ae

iaia ibn, i npo koke ie ae pahb. Ua lohe mai makou nana maoli tio ka i hou pbo aku uo, o Ii!o ka it kulana i kahi mea okoa akn: & ua lohe pu ia mai no hoi ai& a hoouaaopopoia ke ola o kona ohana mahope nei, ala'la oia ae e hele. Ne ka lono mua, ke hilioai nei makou; a ne ka lono hopeih©,aohe o makou hilinai (?) ikie hoohaahaa ana oia iaia iho, oiai, ua hilinai oia aia ilaila e ola ai ka lahui Hawaii. Ēia nae, aohe o makou wahi haohao iki no kahi mea ana e hana ei xrona iho.

Ina ua. hauoli loa lakou uei ma ae uq ka lilo ana a&u o laua nei ae, oiai uo nae aohe ia he mea ano hou loa ia makou, ua hiki, hookuuia aku, i loaa 'āi'ia' aaau hoa o Kalua a tce Kepoikai ma. Aohe ako ka lahui aoao mea e uwe ai, aka, e hauoli kakou ua kaawale aku ia poe kumakaia. Olakou wāle no kā paha na poe alakai i koe iwaenā 0 ka lahui ? No makou iho, aohe a kakou rjea e hopohopo ai, aka, ua hiki ioa'ia kakou ke hook"u aku i ka aoao hookuiaina a hukihuki aku 1 oa opala naheleheie a waiho iho i-na poe maikai i ike i ke aloha aina oiaio me kakou. He lehu.l&hu loa o ia poe ®ia iwaena o ka hanauna hou, a o ka makou no ia e uwalo aku nei—« hoomau i ke kupaa iloko o ka makeb a me ke aloha.

E like hoi me kekahi lono i loaa iisai nei } ua haawiia aku ia Ger.erala Sereaiana (GeDeral John ShermaD) ke kolana Kuhina Nui iloko o ko 'Mhkiuile Aha Kuhiua a ua aeiā aku ka e ia, Ina peia io> alaila, he poupuu oolea keia ia Hawaii nei. 0 keia Seretnaua mea kue loaike Kuikahi PaiiAiHke | iwaena o ko Amerik Haipoia I poe loea kalaiwina alakai a he kne maopopo !oa hoi oia i ka ! ninhn hoohoiaina. I Aole no hoi ia o kahi puopun ! hnokahi, aka, eia hon iho no ia lōno i loheia mainei, oia hoi t ua koho hou ia o Pekina (C?eo, C. Perkins), he Kiaaina tnuK po i hoa no ka Aha Benate nu?. He mea kue loa ao oia \ ka nimn hoohuiaina. , A pau ae la hoi ia, aia no na nupepa alakai o KapaUkiko ke hqai ae k i na manao kue hoo .huiaiuii. Ke ahulan ae U keia iwaena o Vo laiU *pt*u uupepa, ake Uha loa aku hoi Ika loa a sne ka UuU. No k«aha mai la hoi Un* Mi auo e aua; 1 Ke lohe akn nae bv>i kakou i& ' nti ma ae, >k*ik* ka h*h>. o ka manao hvvhuia\na

ma o, a ua maopopo loa ka loaa koke ke hiki aku ke uoi a lakon Voiea kanahiiB. Ae no ho) palm ! Aole anei he inea oiaio ua lele lakou uei tna ae mai loko ae o ka pa-palai a iloko oka ahi. 0 na nauaina ia o ka menawa. Ea, ale ka w-ai !

Ma ka manao ō ka Aha Kiekie, aka Lunakanawai Nui i haku ai i ka olelo hoohoio, aohe 0 ke Aupuni kuieana e helu ai i ko ke kanaka kulana waiwai, ma kela hihia oJ. D. Parisa i ahewaia aV no ka hoeko pono ole.i Ika palapaia helu-kanaka raa ka hoopihapiha pouo aua ae. E hoomanaoia ut» ahewaia o J. D. Parisa e ka Lunakauawai Apaua o Kona Hema, a ua hoohalahala loa enai oia ianei. Nolaila, ua pone o Parisa a ua pono ole hoi ke Aupuni uia o ka Papa Hoonaauao la. Ea, ku iho la no i ka hok'i i kahi no « lakou iho, a he»ha ana la auanei h«>i ka ke Anpuni hana «o ia mea.

. I ko makou lohe mai, i ka nsa i kiki «»o ka o ke Kuhina Wniwni ' a hanaia al na palapala paihaka- | haka aku i koaa makf make, i j Io«a ai ka he mea kokna nui i • na Aūhan. Eia nae, | iaa ko ka Aha Kiekie manao, aohe kuleaua e hapa ai pela, uo ka m«a, a®he i kauoha ke kana wai helu lahui pela e hana ai. ;

~ A'ole 110 i loihi loa afen nei ka wa i h&la, ua makemake īoa kekahi poe eki pu a© li ia R. W. Wilikoki a me ua poe pio kalaiaiaa e ae, eia nae, he keu u ke pikokoi o ua poe Ia i ka ahaama la haoau oka Wilikoki keiki. Iwaeaa o na poe malaila, na ikeia akn o Kakina, aua kala akn ka oia imua oka wahine' oona ka hale, pela ka loheia mai, no ka hiki ole i kaaa wahine ke hele aku. Maalea bo la f

Kupaianaha no hoi ke ano o keia poe la. Aohe i nana ae no na manao eena oha wa i hala, eia aae, ua hele aku ao e ike i na hana Hawaii. He poe hoohuiaioa eae no kahi 1 hiki akn iiaila. Aohe ng ka naiia, aia no kā pono o ka laulea like, malia o pili mai ao kau w&hi matiu i'ka' lakou kepau.

* No kahi wa i hal#* ae i loheia ai ao kekahi aao e iwaeua o nn aiiikoa kiekie oke Aupuui nei, • ake ana ko nei poe e hoop'Huia o Konela Makaleo», Ua'ko no ia mauao o lakou, uo ka mea,

mahope iho uei o ua niania aoa, ua hoihoi akn la ke Konela i kona hookohu i ka Pemulena» uia ke auo oia ka Alihikaua Nui, I fe&kahiaka Poalima aei, Wahi o hoakak», m hooholo om

e w&iho ninmuli o na kuk&i kamailio pu uia ms ka Alihikaaa Nui ika la mamna iho. Md he . lia ka hoi ua "haehae ka manu, ke aleale mai nei ka wai. n