Ka Makaainana, Volume VII, Number 5, 1 February 1897 — Page 1

Ka Makaainana.

 

BUE VII—Ano Hou   Honolulu, Oahu, Feberuari, 1897.     Helu 5

 

Laau Ulu Iloko o ke Kai.

 

            He palapala ka i hoikeia mai ia makou no Lahaina mai, e hoike mai ana no ka loaa ana o kekahi kumulaau ulu kupaianaha iloko o ka hohonu o ka moana, ma ke kowa o Pailolo, mawaena o Molokai me Lanai, ma kahi o 150 kapuai ka hohonu. Penei iho kahi moolelo i loaa mai: Ua hele aku ka he Kepani i ka lawaia kuukuu aho (ka-kaula), he kahalal-mokuleia paha ka i`a, a lou ana kana mekau. Iaia e noke ana i ka huki, a mahope o ka uu ana o kekahi wa, ua olu mai la ke aho, a hokihuki mai la oia me ka eleu, he mea e nae kona haohao i ka ike ana i kekahi mea kupaianaha, oia hoi, he kumulaau me na lala mohala a me na lau uliuli e uluwehi ana, a ma kahi hoi o ka i`a, o keia ka mea i lou mai la i kana makau, ua ulaa pu ia mai a hemo mai ka papaku ako`a ko`a mai o ia hohonu me ka pipili no o ke ako`ako`a me ka pipili no o ke ako`ako`a ma na aa a ma ke kumu. Ua hoihoi oia i kana i`a kupalanaha no Lahaina, a ua lehulehu na poe i ike, aohe i lilo iki, eia nae, i ka ike @ o ko laila Hope Makai Nui, Wile Kelekona, ua lilo iaia. Aia ka iloko o kona keena kahi i ku ai, he 5 kapuai ke kiekie a he 4 ½ kapua ka @ o na lela Ke hele nui ia la ka e ko laila poe e makaikai, a ke manao la ka ona nona ia mea pahaohao e hoolele i mau kii, a mahope ka e lawe loa mai ai i Honolulu nei e hoikeike ai. Kupaianaha a pahaohao no hoi nei hana a ke Akua. Aole nae hoi i hoike pono ia mai he kumulaau ako`ako`a paha, a i ole, he kumulaau paha i ku-a-pohaku  Malia o hoike ae ko kakou poe loea akeakamai i ke ano o keia laau. Ma ka oleloia mai nae hoi, he kohulaau “cedar” (sida) ka. E pomaikai ana no ka mea nana ia kumulaau kamahao.

 

            O ka luna nui o ka mahiko o Waianae, oia o A. Abrens oia ka luna nui o ka Hui Mahiko Oahu, ka hui mahiko hou o lalo o Ewa. Mai keia la aku oia e hoomaka ai. Ua hoomaka e no ka hana a aia he 100 paha poe limahana malaila.

 

            Mamua ae o ka manawa i hoolahaia, ua hoea mai la ka moku mahu Kulanakauhale o Pekina i ka hora 5:30 p.m. o ka Poaha nei, 10 la mai lokohama. Ekolu ohua helu ekahi, 188 Pake a me 503 tona ukana ana i lawe mai no nei. Auwina la ae o ka Poalima nei, mahope ino o ka hora 3, i haalele mai ai oia no Kapalakiko.

 

Dimond vs. Dimond.

 

            Ua kua ae o Paulo Numana ma ke ano loio no Misasa Kaimana imua o Lunakanawai Kaapuni Kaaka i kakahiaka Poalua iho la, e noi ana i uku no ka loio a i ola no ka wahine. Ilaila no hoi o Wile Kini, o Kini & Balu, ma ka aoao kiai i ko ke kane pono. Mahope iho o na kike olelo ana, ua aeia mai ke noi me ka hoopaapaa ole a kauoha mai ka Aha e ukuia he $250 no ka loio o ka wahine, a o Paulo aku la no ua loio la ma kahi e Kakina & Kanale. A no ke ola hoi o ka wahine, he $25 no ka pule ka ka Aha i kauoha mai ai e ukuia iaia a hiki i ka pau ana o ka hihia.

 

            I ka poalima nei hoi, imua no o ia Aha a me ia kahu, i hooloheia ai ka hihia hoowahawaha o Misasa Kaimana i na kauoha a ka Aha, ma o kona hele ana i kona la i pae mai ai, i hoikeia e makou ma ka helu i hala, a kahi o ke kane iwaho o Waikiki. I ko ka wahine ku ana e hoike, ua ninauia aku oia i kona kumu o ka hele ana i waho, a ua pane ae oia no ke aloha i ke keiki (a hoomaka e uwe) a mamuli hoi kahi o ke ao o kona mau loio. Oi loa kona uwe ia Paulo e noke ana i ke kam@lio me na olelo ku i ke aloha, a ia Kini hoi, emoole ka pau a kau mai ka hiona o ka inaina. (O ia paha ka ike hana keaka la) Eia nae, ma ko ka Aha manao, ua ao hewa ia oia, a ua ahewaia ua ku ka hewa iaia, aole nae hoi he hoopai i hookauia mai; ia wa like no nae hoi i ao mai ai ka Aha iaia mai no a hana hou pela, o hookauia ka hoopai hoopaahao maluna ona, a ina he aloha a he ake kona e ike i ke keiki, e ui mua ae oia i ko ke kane oluolu.

 

            Hora 9 a mahope iho paha o kakahiaka Poaha nei i pau ai na poo-leta kahiko i ke puhi ahi ia iloko o na luapao-ahi o ka Hui Uwila, e like me ke kauoha a ka Ahaolelo i pau iho la. Ua hiki aku paha ka waiwai, io o na poo i ka huina o $147,000. O ke Kuhina Waiwai, Luna Leta Nui me kekahi komite ekolu a me kekahi poe kakaikahi e ae na poe i ike pono i nei hana.

 

            He haole Pelekane nona ka inoa o William Bures ka i loaa aku i ka hora 10 a.m. paha o nehiuei ua make maloko o kona deena i noho ai maue a aku o ka hale inu rama o Kaopuaua. Ua piha iaia ke 40 o na makahiki a he akepau kona ma`i i make ai. Auwina la o nehinei i nalao ai oia iuka o Maemae, malalo o na lawelawe haipule ana a ka Rev. A. Makinikoki.

 

Ahewaia no ka Hoeha.

 

            He hunahuna ka makou ma ka helu i hala e hoike ana no ka hopuia ana o kekahi Pake aihue a me kekahi Pake kokua hewa e Makaikiu Kaapa. Mamuli ka o ke kamaaina mau o keia mau Pake, no laua na inoa o Lam Foon a me Aniu, i ko Auwaioiimu poe pepa pili dala a me ka ike mau ka ia Kahilialau, he aoo muumuu o ka lima akau, i ka wawahi mau ka i na hapaha a me ua hapalua kini, ua hooholo lana oia ka laua mea e hele ai e powa. Nolaila, i ka wanaao Poaono, Ianuari 23, ua hele aku laua a ko Kahilialau wahi pupupu hale, e pauhia ana no oia i ka moe, aka me ke oolea no i paleia aku ai kona puka a hemo, komo a hele pololei aku nei kahi Pake no ko ka elemanule kuka, no ka maa no ka o kahi no ka ia o kaua dala e waiho ai, a na na nakeke o ka pukai hoopuoho ae iaia. Ua ala ae oia a puili ana i kahi wawae o ka Pake, eia nae, ua waihoia na kekahi Pake iho e haawi i ka ai hoopau ma kona lalau ana iho i kekahi noho e ko ana a uhau aku la a pa ka elemakule ma kekali poehiwi, kokoke i ka hono, a hina aku la oia me ka waiho a maule. E kau ana ka mahina i kela wa a ua hoomaopopo mai no nae oi a ia laua. Ua nee ko laua holo me ke kuka, he $14 95 ma ka pakeke o loko, a mai keia huina dala mai, he $14 75 na C. K. Kapaealii o Waikiki, oiai, o keia elemakule ka mea nana e malama i kona aina. Kakahiaka ae, hoike i ka Halawai, a na Makaikiu D. Kaapa i huli hele a loaa ke kuka iwaena o kaupapaloi kokoke i kahi o T. C. Polikapa ma, mauka aku o Koleaka. Mamuli no o ka ike pono ia ana o na Pake i hopuia ai a ua loaa aku he pu-a pepa uhau me kekahi o laua i hoailonaia me ka maalea. Imua o ka Aha Apana i kakahiaka Poaha nei i ahewaia ai laua no ka hoeha wale no, oiai, aohe lawa pono o na ike no ka powa, a ua kopiia mai e uku i $30 a me na koina ia laua pakahi.

 

            Aia ma ka aoao eono o nei helu he hoike e pili ana no na hua i`a kamano ula a Kimo Limaikaika i lawe mai nei no ka hoopula pula a hoolaha aua ma ko kakou mau wahi wai kupono. Ua paa e ia manao i ke paiia a hui hou aku ai makou me ia, a i ka ninau ana aku no ua poe hua kamano la i hiki paha ma kahi o 100,000 akeu i`a, ua hoike mai oia na pau loa i ke ino. Minamina wale no ka hoi.

 

Mokukaua Kepani a Hiki Mai.

 

            Ma nei mua koke iho, iloko paha o Feberuari nei a i Maraki ae paha, wahi a ka lono, e hoea mai ana ka he mokukaua Kepani no Kou nei, a e noho mau ana ka ma o kakou uei ma ke ano kiai i na pono o na makaainana lehulehu o ka Emepaea o Iapana maanei. Ua ninauia ke Kanikela-Kenerala Kepani no nei lono, a ua hooia ae oia o kona manao ia e ku mai ana no he manuwa o kona Aupuni ma nei mua koke iho, a ua hoikeia mai no ka hoi oia mai kona Aupuni mai, koe nae aole i hoikeia mai ka manawa e hiki mai ai. Aohe ka he mea ano nui o keia hoounaia ana mai o ia mokukaua, oiai, ke hana la no o Iapana pela ma na aina e ae. Iaia ka i haelele aku ai ia Tokio iloko o Okatoba, 1895, no nei, na hoiaia mai oia e ku Kuhina Kaua Moana e hoounaia mai ana he mokukaua no nei. Oiai hoi, eia he 30,000 poe Kepani e noho nei ma Hawaii nei, a o keia mahele ka oi aku o ia lahui mawaho ae o Iapana ma ka Moana Pakipika nei, a he mea pono hoi e loaa he hoomaopopoia no lakou. Aia ka ka hapanui o na mokukaua o Iapana ma Iokoaako kahi i me-ku ai, he wahi kokoke ia Iokohama, a o keia wahi hoi ka oi o ka nui o na awa kumoku ehiku no na mokukaua, a ua hooko e no ke Kuhina Kaua Moana i ka hoouna ana i na mokukaua iwaho no kela a me keia wahi.

 

Halawai Wai Kahu Hou.

 

            Ma ka halawai ana o ka Aha Luna o ka Ekalesia o Kaumakapili, maloko o ka luakini o ia inoa, i kakahiaika o nehinei, na hapaiia ae ka noonoo aua no ona kahu i pani ma kahi o ka Rev. Waiamau i waiho a ua hala aku no Kona e hoolanalana ma`i ai. Elima inoa i waihoia ae, oia na Rev. E. S. timoteo, S. L. Desha, S. Kapu a me J. Kalana a me Misita J. W. Naukana. Ua kapaeia ka inoa hope, no ka mea, aole oia no ia papa, oia hoi, aole i poniia. Ma ke kohoia ana iho hoi keia, ua ahai aku ko Waialua keiki i ka lanakila me ka haaheo. Aohe i maopopo e ae mai ana paha oia i ke noi a ko luna nei poe, aka, e hoounaia aku ana ka leo kahea iaia.

 

            Hora 10 a.m. paha e ka Poaina iho la i hookomo mai ai ka mokukaua Beritania @ iloko o 15 la hele mai Esekuimala, Kolumebia Beritania, no ka Hema. Eku iho ana oia maanei a ka la 16 iho paka, alaila, haalele mai. I kahi la ae i hele ike ae ai kona kapena i ke Komisina Beritania, a mahope iho i laweia aku ai e hoolauna i ke Kuhina o ke na Aina E.