Ka Makaainana, Volume VII, Number 6, 8 February 1897 — Page 4

Page PDF (898.85 KB)

This text was transcribed by:  Lawrence Gersaba
This work is dedicated to:  Judith Nalani Kahoano Gersaba

Ka Makaainana.

 

4    HONOLULU, OAHU, POAKAHI, FEBERUARI 8, 1897.

 

KA MAKAAINANA,

HE NUPEPA OILI PULE.

 

F.J. TESTA (Hoke),

Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.

Wahi Noho, ma Honolulu.

KEENA: Helu 327. Alanui Moi, ma

Waialeale, kokoke i Alanui Konia.

 

UKU O KA NUPEPA.

No Hookahi Kope.................................$  .10

No Hookahi Malama.............................    .25

No Ekolu Malama.................................    .75

No Eono Malama..................................   1.25

 

POAKAHI, FEBERUARI 8, 1897.

  HOIKE mai nei kekahi makamaka i ka nui o ke ohohiaia o KA MAKAAINANA nei.  Ina paha hoi he ohohia oiaio, e hoike mai ma ka lawe nui aku.  Aia no ilaila e akaka loa ai ka oiaio o oa ohohia.

 

  AOHE a kakou mea e hopohopo ai no ko kakou Aliiaimoku e noho mai la a e hele la i ke anu o Amerika Huipuia, no ka mea, he maikai no kona ola kino, pela ka hoike hope loa mai nei a kona kanaka.  I nei hana no, akaka hou no oia o "Kalani-i-mo-lia" iaia iho i "Mohailani" no kona lahui.  E umi iho ke aho.

 

  MAI ka la mua mai o nei makahiki i mana ai ke Kanawai Waina a ke Kuhina Waiwai, e hoonoa ana hoi i na waina Kaleponi mai ke dute aku.  Eia nae hoi, aole i emi iho kumukuai e like me ka mea i manaolanaia, aka, ke oi nei nae hoi ka inuia ma kahi o na mea inu oolea a inoino.  Ma kekahi hoikeia mai Kaleponi mai, o Hawaii nei ka helu elua ma ka lawe nui i ko laila waina iloko o 1896 iho la.  Penei iho na huahelu:  Amerika Wae na, 277,674 galani, 13,520 pahu, a he $197,807 ka waiwai io; Paeaina Hawaii, 182,634 galani, 958 pahu, a he $82,506 ka waiwai io.  Ua ukali kokoke aku o Mekiko a me Enelani.

 

  No kahi wa loihi i hala ae i noonoo ai makou he mea pono oia i na oiwi ponoi ke hoala i na ahahui hoahu a hookuonoono, a o ka oi loa aku nae hoi, i na oiwi o ko makou aina hanau o Molokai-Nui-a-Hina, oia hoi, i na ewe e noho ana ma Honolulu nei.  O ke kumu o keia moowini ana o ko makou manao ma neia mea, no ka mea, he nui loa o lakou eia ianei, a oiai hoi, o ia kekahi o na mokupuni uuku, he mea pono loa e hoike ae i kona ikaika.  Ke manaoia hoi e hana pela, e loaa like hoi ia pono i ka lakou mau pua i hanauia maanei a ma na wahi e ai paha o ka Paeaina nei.  He hoomahui wale aku no keia a makou, a i aponoia mai no hoi, alaila, hana aku Malia no hoi  o hoao mai no na mokupuni e ae e hana e like me kiea a makou e hoaiai nei, o ke ano nui, e hoomau no i ka makee ana no kahi i hanau ai, a aole hoi ma ke ano pili lahui laulaha loa.

 

HOOKIPA PUMEHANA IA.

  Ma na nupepa o Kapalakiko i loaa mai ma ka Auseteralia i ikeia iho ai ua hoohiki hou aku ke Aliiaimoku no Wasinetona i Ianuari 23 a ua ike a hookipaia me ka pumehana e Peresidena Kalivilana i ka hora 3 o ka auwina la o ka la 25 ae.  Aka hoi, no ke ano a me ka manao o ia halawai ana, aole i maopopo, eia nae, ua hoikeia mai ua hui a ua kukai olelo pu ae laua ma ke ano makamaka, a e hoike mai ana no hoi i ke ko ole o ka lia o ka aoao kue a hoino o ka moewaa ana.  He hooia no nae hoi keia no ka makou i olelo ai ma kekahi helu i hala ae, a mai no na makamaka heluhelu a hoopoino iki.  (No ke ano nui nae hoi o na olelo haku a koho wale iho no paha hoi a ko laila mau nupepa ua hookaulua makou a no kahi wa okoa aku, ke halawai ole nae hoi me na kuia e konoia mai ai e kapae loa aku.  e lawa na hoaiai pokole mamua ae no nei wa.)

 

WAHI OULI OIAIO NO PAHA.

  Ma ka helu i hala, ua ao aku makou ia kakou a pau mai no a hilinai i na lonolono lauahea wale e pili ana i ko ke Aupuni manao e kukala hou ae i kanawai koa.  No keaha la?  O kekahi poe lawe olelo, no ka hoohoka aku ka i kahi mokukaua Pelekane e ku nei, oiai, ua lohe a ua manao ka ke Aupuni he wahi apana hana no kana o ka hiki ana mai nei.  Ke hilinai ole nei nae hoi makou ina i manao io ke Aupuni e hana pela, aole no ka mokukaua Pelekane mai ke kumu.  He okoa aku no paha hoi ke kumu, a aia no ia me lakou.

  O ka makou nae e haohao nei, i ka ekemu ole mai o na nupepa namu kakoo Aupuni i ke Kuokoa namu, no ka mea, ua hoike ae ke Kuokoa namu ma kona helu o ke ahiahi Poalua iho la no ka lauahea loa o keia lono kukala kanawai koa a ua lilo hoi i mea nune e hoouluku ai i ko ka lehulehu manao, a na hapaiia hoi ka noonoo ana no ia mea imua o ka Ahakuka Malu a na haule ma o ke koho ana a 9 wale no kue ia 7.  Ua hou ae ke Kuokoa namu he mau ninau - "Ua oiaio anei keia, a aole anei?  He uwahi anei keia me ka ahi ole, a i ole ia, o ke ano mea hoopipili ahi hou anei o ka imiia ana i hiki ke a me ka uwahi ole?"  A hiki mai i keia la, aole loa he wahi mea i hoopua iki ia mai no keia mau ninau ae la.  Nolaila, muli hoi  o ia mumule loa o ko ke Aupuni aoao i hilinai ai ma kou he wahi ano aweawea no o ka oiaio, no ka mea, ua like no ia me ka mea i oleloia - "o ka mumule, he ae ia."

  Lolohe no hoi ka lehulehu la, a o ka makou hoi ia e haohao nei ia ano haawina kamahao i loaa i kekahi poe o kakou.  Ina paha i manaoia no ka hopuhopu wale hou ae i na poe aloha aina, ua hiki no, aia no ia lakou mai, aka, no ka hewa hea la, a ina ia wahi makou i kakanalua ai, oiai, eia no hoi ka lahui ke noho maluhia nei.  Malia ua haili ko ke Aupuni aoao eia ke malamaia nei he mau halawai ohumuhumu e kipi, a ma ia aohe makou i ike a i maopopo.  Aka, ina no no na kumu a makou i hoomahui aku ai ma ka helu i hala, ke haohao nei make no ke kupono o ia hana i nei wa.

 

"KE ALEALE NEI KA WAI."

  Nui ka hele a me ke komo o ko kakou poe hoohuiaina ma na wahi o na Pake i ka La Konohi nei.  He komo ole iho no paha hoi o ka hilahila i ko lakou kue a hoino.  Pake, eia nae, ua nunui na waha i ka uhao i ko waho a komo maloko.  Halanalana a hoopapailua ole ae no hoi la.

 

  Aole o na kane wale no ka i hele, aka, ua pau pu a me na wahine ka i pikokoi hele ae me he mau aama la no na lae papali o kahakai.  A o ka makou hoi ia o kahaha nei i ko lakou naau nui aku, iloko no o ko lakou hoino ia lahui.

 

  Iloko no hoi o ka hoino o ka poai hoohuiaina i na lahui Asia, ke hoolimalima nei no nae hoi ka hapanui loa o ia poe ia ano lahui i poe kauwa na lakou.  Pehea la o puniia mai ai ka oiaio o ko lakou iini e Amerika Huipuia.  Hoopalaimaka no hoi la!

 

  Maloko o ke keena o ka Aha hui hoohuiaina, na kekahi hui Pake i hana ke pakaukau hana.  O ka hoike anei hoi ia no ka oiaio o ko lakou ake i kela manao hoopailua?

 

  Ke hiki aku paha hoi o Kakina i o, e hoike aku ana oia he nui loa ka makemakeia o na Asia maanei, no ka mea, he poe makaainana maikai lakou e malama pono ana i ka maluhia, a aole hoi he ake hoohaunaele e like la me ko lakou poe ponoi iho.  Ina pela, e mamao loa aku ana ka iini.

 

  Ua lohe mai makou ua nui loa ka ko Kaulukou hauoli i ko makou noke i ka ohiuhiu iaia, a he mea kaia e oi loa aku ai o kona kaulana loa iwaena o ka la hui.  Ina pela, ke waiho malie aku nei makou iaia i nei wa, a i ala mai no he wa kupono hou aku, alaila, nokenoke hou aku no.  No kona hauoli loa ae la hoi, ke hookuu aku nei makou iaia "e hoomaha iloko o ka maluhia,"  me ka hiki ole nae hoi ke hoopoina iho i kela leo hanehane.

 

  Hoomakeaka no hoi ka halawai ahiahi Poalua mau a ka Ahahui Hoohuiaina, he keu a ka piha ole i ko lakou poe.  I keia po Poalua iho la, ua hoolahaia ae ma ke ano ume e haiolelo ana o Kikila Balaunu a me Kale Kalaikona, he mau loio, a he wahi loio malihini e ae kahi no Kanada mai, eia nae, aole lakou i lilo i poe ume aku, no ka mea, aole paha i piha he hapa haneri.  Ole loa no kahi o na ole loa!

 

  Iwaena o na loio haiolelo o ia po, o Kikila ka mea mua, a ua olelo ae oia o ke kumu ka o kona makemake ana i ka hoohuiaina, i loaa ai hoi ona Aupuni onipaa no ka Paeaina nei, oiai, aohe ka he onipaa o ke Aupuni e ku nei.  Kupaianaha no hoi paha, na kahi no ka o lakou e hoike ae i ko lakou nawaliwali, eia nae, e kala no ka lahui i ike ai ia ano.

 

  Ma ka oi aku o ka wini, ka mahaoi a me ke kikaho, e kuhi pono aku i ka ohua palemo liula.  aia ma kona helu o ka Poalua, Ianuari 26, ua olelo ae - mai loko ae o ka heluna lahui o109,000, he 30,000 wale no poe Hawaii mai kane, wahine me keiki.  O ke koena aku he poe i hanauia ma na aina e, a i ole ia, ua hanauia mai paha e na poe o na aina o ma ka Paeaina nei.

 

  Ua manao paha ia ohua e hoopula aku i ko waho poe, i manaoia mai ai aia o na haole ka hapanui loa a ua makemake loa lakou i ka hoohuiia aku.  Aole hoike maopopo ia ae he poe kakoo alii ka hapanui, e laa na Pake, Kepani, Pukiki, Pelekane, Olelo E, a pela aku, a koe uuku loa iho hoi na poe Amerika mailuilu a ake nei no ka hoohuiaina.  Hele pela, hoopailua!

 

  Eia nae, ke nana pono ia iho ma ka hoike helu lahui e puka aku nei ma kahi okoa ae o keia helu, e ikeia iho ana no he okoa loa ka mea oiaio.  Ina e huiia na Hawaii maoli a me na hapa Hawaii, alaila, e loaa no ka heluna nui o na oiwi i ka huina o 89,504, a ke hoohalikelike ae hoi me ko na lahui e ae, o kakou no ka hapanui loa.

 

  Aka hoi, ke huiia ae na lahui Asia nui i e kakou nei, na Pake a me na Kepani, e loaa auanei ka huina nui o 46,023, he kulana a he hiohiona kupono ole no ko kakou noho na lahui.  No-