Ka Makaainana, Volume VII, Number 6, 8 February 1897 — Page 8

Page PDF (990.63 KB)

This text was transcribed by:  Laura Birse
This work is dedicated to:  Ben R. Finney

Ka Makaainana.

 

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, FEBERUARI  8, 1897.

 

Poino ke Ola i kahi Puaa Huhu.

           

            He Pake, o Kai Chong ka inoa, ka i kepaia kahi uaha a me ka oloolo wawae e kekahi puaa kea i ka hora 2 paha o ka auwina la Poalua iho la, a no ke kahe nui loa paha o ke koko, ua make oia. Na kekahi mea okoa keia puaa i haawi iaia, aka, hemo i  ka po a hele oia e huli a loaa aku i kaupapaloi. Ua hou aku oia me ka laau a pu paha hoi ko ia la inaina, hana naaupo ai. E ole e loheia kona leo kahea no ke kokua aku, a i ka holoia ana aku e David Kaaka a me kahi poe e ae, e waiho mai ana - oia ua hele a nawaliwali. Me he la ua loihi ka noke ana me nei puaa i hele na niho a loihi, no ka mea, ua kiheakea ke koke ma o a maanei, a oi loa aku hoi ma kahi ona i loaa aku ai. Ua kaikaiia ae no kona hale, a aole i loihi ma ia hope iho, aili loa kona aho, a mahope iho i hiki aku ai ke kauka a ka Oihana Makai i hoouna aku ai. Ma ia hope iho, ua puka ae ua puaa la i ke alanui a hoomaka aku la e hae i kekahi poe paniolo bipi e ho-a ana i kekahi puulu bipi, a hooheiia e Keoki Holo a hoopaai@. Ua pepehiia ka ua puaa la i kahi la ae.

 

Hoike Helu Kanaka.

 

            Oiai, aole i oluolu mai ka Luna Helukanaka Nui e hoike mai i na nupepa oiwi, aka, i na nupepa namu wale no, nolaila, ua aihemu mai makou i ka papahoike mahope iho. E hoomaopopoia nae hoi ma keia hoike, ua like ole keia hoike lahui ana me ko na au i hala, oia hoi, ma kahi o na keiki a na poe o na lahui e i hanau maa@ei; ua pau no lakou i ka heluia ma ko ka makuakane aoao, aole hoi e like me ko ke kanawai manao, he poe Hawaii ia poe keiki e hanauia ana maanei. Eia iho ka papa-hike i olelo mua ia aenei:

 

NA LAHU@        KANE       WAHINE        KUINA

Hawaii..............16,399            14,620               31,019

Hapa-Hawaii.... 4,249              4,236                  8,485

Amerika............1,975              1,111                  3,086

Beritania...........1,406                 844                  2,250

Geremania..........866                  566                  1,432

Farani...................56                    45                     101

Noewai...............216                  162                     378

Pukiki..............8,202                6,989                15,191

Kepani...........19,212               5,195                 24,407

Pake...............19,167               2,449                 21,616

Paemoku Hem.....321                 134                      455

Lahui like ole......448                  152                     600

 

Huina Nui........72,517           36,503                 109,020

 

            Poalua iho la i loheia mai ai, ma ka mokukuna Moiwahine mai ka ka lono, ua ili ka mokumahu Mokolii ma Kamalo, Molokai, a ma Pukoo hoi kahi oleleia. Eia nae ka mea kupaianaha, ua ku mai oia i ka hora 1:30 o ka wanaao Poakolu ae me ka poino ole, a i Halawa ka kahi i hoolulu ai no ka nui o ka ino. Ia ahiahi iho no i holo hou aku ai a ku koke mai no i kakahiaka nui Poaono nei.

            Ekolu aenei malama o ka hookuku kiki pu pololei ana o ua makai no ko lakou mea oi, a ua lilo ka eo ia Lutanela Kameleni, o Makai Pinehaka aku ka helu elua, a o Makai J. Kupihea ka helu ekolu. O ka oi ma kekahi ki hookahi ana, o Kapena Keoni Keaka hoohei bipi a alehe ilio, he 47 ka helu. Awakea o nehinei i haawiia ai ka makana ia Lutanela Kamelani e ka Hamuku, he medala gula. O ka hocio ae koe o ua keiki la.

 

KELA A ME KEIA.

 

            Telepone Helu 951 ko kai o ka makeke hou ma Kuloloia, oia hoi, o Ku@okale.

            Ekolu la i paa ai o na halekuai o na Pake a hemo hou a pau loa i ka Poaha nei no ka hana.

            Ua pau ko S. Ku noho agena ana no ka Papa Ola, a ua paniia aku kona wahi e D. Nahoolewa.

            Helelei kilihune ua o keia mau la, aohe nae hoi he anuanu. Po nei a ao aenei ka pa kikiao ana o ka makani.

            Ahiahi molehulehu o ka Poalua iho la i ku mai ai ka mokumahu Auseterelia a i ka auwina la Poakolu iho e huli hoi aku ai.

            E hoomaka koke ia aku ana paha ka hoakea ana ia alanui Papu, oiai, ua holopolo na hooponopono ana no na koi poho alanui.

            Apopo a me ka Poaha iho na mokumahu Gaelica a me Mono wai mai Kapalakiko, o ka mua no Kina me Iapana, a o ka hope iho no ka Hema.

            Na ke Komisina  Beretania i hoolauna aku i ke kapena a me na alii o ka mokukaua Beritania Icaruso imua o ka Peresidena i ke awakea Poalua iho la.

            Ma ka Home Makuahine Kapiolani, Ianuari 29, ua hanau mai na ka wahine a David K. Bent, he keikikane. Eleu no ka hoi ka pipio ana i nei wa.

            Ua loaoia mai aia ka ke laulaha loa la ka mai samola poki ma Iokohama, Iapana, a nolaila, ke makaala nei ka kakou Papa Ola. O ka pono hoi paha ia.

            Ua lonoia mai aia ka ke laulaha loa la ka maī somola pokik ma Iokohama, Iapana, a nolaila, ke makaala nei ko kakou Papa Ola. O ka pono no hoi paha ia.

            Poakolu iho la ka la hanau o ka Bihopa o Honolulu nei, a ma ia la i piha ai ke 61 e kona mau makahiki. Ke pauai aku nei makou i na hoomaikai ana iaia.

            Pau na hihia elua o Keoki Hapakela i ka hauaia imua o ke kiure a pau elua no kona hookunia. Nui no ka laki. He wahi mea puhipuhi laau paha.

            Ua hoomaka koke no o Ata Harisona e haua i ke kahua kiko waena hou o ka Oihana Kinaiahi, o ka haawiia ana o ka aelike iaia i ka auwina la Poakahi i hala.

            He Pake make ka i loaa aku iloko o koua hale ma ke kua ae o ka halekula o Kepohoni aenei i kahi wa o ka La Pule, Ian. 31. Na kona poe hoaļoha no i lawe aku a hoonalo.

            Kakahiaka o nehinei, maloko o ke kahua o ka Halewai, i nana ai ka Hamuku i na lala a pau o ka Oihana Makai Kumau. O na poe nele i ka pu a me ua pono e ae, ua hoolako hou ia aku.

            Na ka Mauna Loa i lawe mai nei ka lono menemene a mauao nao no ka pau ana o kekahi wahine Pukiki i ka mano, i hele ka i ka lawaia ma Kailua a haule mei luna aku o ka waapa. Mawaho ae o ia aohe mea i maopopo loa.

            Ua uka ke Aupuni he $250 ia Kapena Waka pepehi mano no kona kauaia ana maanei he mau la iloko o na la oehuehu o Ianuari, 1895. He $500 kana koi, aka, ua hooponopono a ae eia e lawe i kela maluna ae i ka Poakahi i hala.

            Pamalo loa keia La Konohi iho nei o na Pake, aohe nui o na hoohiwahiwa a hookelakela ana, a ua emi mai no hoi na hoopahupahu ana. He hoike keia no ke ake ole e hoonui lilo, mamuli no hoi paha o ka emi mai o na loaa.

            Pakele kekahi wahine oiwi opio iaia i lele iho ai mai kekahi kaa panea i ke awakea Poalua iho la a hoomaka ae la e hele, e hou aku ana o Lutanela Makai Kamelani ma kona kaa paikikala a hala lihilihi ana, aohe no hoi he wa a hookui.

            Ma ka hale (inu rama) Kukai o na Poe Kalepa, kihi akau o na alanui Moi me Nuuanu, e loaa ai na Waina Kaleponi maikai loa, hapaha (25 keneta) no ka omole, a $100 no ke galani. Pela no hoi me ko Sake maikai loa. No ka Barani maikai, $1 no ka omole. E hoomanao i keia.  * 8-4

            Awakea Poalua iho la i make ai o Keoni Pete, ia kamaaina kahiko o kakou nei, a nalo no i ka auwina la ae o ka Poakolu. Ua hapa ae na hae o na Kanikela nona, oiai, eia kekahi o lakou. Ke u nei kana wahine a me na kaikamahine lehulehu nona.

            Ma kela hihia o ka mokupea birigi Lurline, i hoopakeleia ai e ka mokumahu Likelike mai ka ili ana ma Kahului he mau malama i hala ae, ua haawi o Luna kanawai Kaapuni Pere i ka Hui Mokumahu Waila i ka Poalua iho la he $2,650 ke pohe no i kokua ana.

            Kau ka ahewaia maluna o Akoni, ko Wailau, Molokai, mea puhi okolehao, a pela pu no hoi me Moepono, ko Manoa keiki maa ma ia ano hana like, a ke @ noho nei i Kawa e hana oolea ai. Ekolu malama o ka mua a me $300, a he elima malama hoi o ka hope a me $100.

            Ma kekahi palapala i loaa mai ia makou mai Hookena mai no ka la 3 nei, e hoike mai ana, penei: "Nui ke kai a me ka la ma na Kona nei i keia mau la. Aole i hooleiia na ukana o Hookona a ma Honaunau i hooleleia ai na ohua me na eke leta o Hookena, no ka nui o ke kai, me ka makani, he Hoolua."

            la Misi Matila Waka, moopuna a Keoni Kamaki, e hoi ana ao kauhale mai ke kula aku i ka auwina la Poalua iho la, ua hookuiia oia e kekahi lio a me ke kaa me elua wahina o luna. Ua aneane e a'e aku maluna ona, aka, ua holo loa aku no me ka nana ole iho. He mau paholehole na alina i loaa iaia.

            Ua hoomakaia ka hana a ke pii ae nei ka halemai o na Pake mauka o Keoneula, Kapalaina. He mau pule helu wale no paha a pau loa i ka paa. E hoonohoia ana ka he ekolu kauka Pake me hookahi kauka haole. Ua oi mamua o $6,000 i luluia e na poe Pake kalepa a kuonoono a me na poe e ae no iwaena o lakou iho.

            Pakele mai poino kekahi kaa panee piha ohua i kakahiaka Poalua iho la ma alanui Moi noi no, malalo aku o ka Huina a Kale, i hauleia maluna pono iho e kekehi o na pou hiuoolea o na pou telepone nunui hou kohu kia moku e kukuluia nei, i ka wa e hooponoponoia ana a ku pono ae. Ua hoopuiwaia na ohua, he mea lelele ia e na hauli, eia nae, aohe poino ano nui i loaa.

            He wati gula na kekahi wahine ka i haule a nalowale, maluna paha o kekahi kaa panee i ka hora 10 a. m. o ka La Pule, Ianuari 31, ma alanui Papu a holo iwaho o alanui Beritania, lele ma alanui Piikoi a hoi no kauhale ma alanui Iana aku. O ka mea e loaa ai a hoihoi ae ia Misi Parisa, ma ka Hale Oiwi, e loaa no he uku makana.   * 8-1.

            Kakahiaka nui wale o ka Poaha iho la i ku mai ai ka mokumahu Alameda mai ka Hema iloko o 17 la a me 14 hora holo mai Kikane mai. Elua no ohua a me 120 tona ukana, he eke kopaa ka hapanui, no nei. Mahope iho o ka hora 3 p m. paha i anehe loa aku ai oia no Kapalakiko.

            E like ne ka hoi me ka loihi o ka ualowale ana e ka pipi-o-Ewa, ka i'a hamau o ka leo, mai ke au mai o Kamehameha V, pela no ka hoi i nalowale ai ka pupu "mahomoe" kohu olepe. Ua ike hou ia ka ilalo o Ewa a ua lawia mai a ua ike makou ia malihini. He keu a ka ono a mikomiko o ke kai i ka penu a i ka inu okoa ae no hoi.

            He la okoa mamua ae o ka manawa, ua hoea mai la ka mokumahu Dorica iwaho o ka Nuku o Mamala mahope iho o ka hora 1 o ka wanaao Poaono nei a hookomo mai i kakahiaka nui wale, iloko o 9 la a me 10 hora mai Iokohama. O keia ka manawa  oi loa o ka holo. Kakahiaka nui o nehinei, hora 7:15, i au loa aku ai no Kapalakiko. Maikai mai nei ka ka moana. He 137 ohua Pake ana no nei, a he 52 Pake me 4 Kepani no Amerika.

            Kakahiaka Poaono, Ianuari 30, i make ai ke keikikane uuku o ekolu makahiki a Keoki Si (George Sea), kekahi kupakako e ka Halewai, he ma'i huki ke kumu i poino ai. O kaua keiki keia a make ai kaua wahine mua oiai no e pepe loa ana, a mare ai oia i wahine hou, i loaa ona makua, a ua alohaia no e laua a elua me he la na laua like ia keiki. Minamina no ka luhi ana. Ke launa pu aku nei makou me na makua opio iloko o ko laua haawina luuluu. Ia auwina la iho no i nalo ai ma Koula.

 

Kuai Waiwai Paa ma ke Akea

 

            Mamuli o ka mana i loaa ia'u mai ka Aha Kaapuni, Apana Hookolokolo Ekahi o ko Hawaii Paeaina, a ma ko'u ano he kahu malama waiwai no ka'u mau keiki elua, o George a me Almira McIntyre, he mau keiki oo ole, nolaila, ma keia ke hoolahaia aku nei ka lono, o ka Poakolu, Feberuari 24, Hora 12 Awakea, ma ke alo mauka o Aliiolani Hale, ma Honolulu, Oahu, o ia kahi a me ka manawa e kuai akea ia aku ai o ke kuleana huikau o ua mau keiki oo ole la iloko o na apana aiaa i hoakakeia malalo iho, penei:

            Kuleana hookahi - hapalima (1-5) iloko o kela apana aina kahuahale ma ke alo makai o ko Sam'l C. Dwight aina, ma Laleo, Honolulu, nona ka ili he 97,9 anana; a me ke Kuleana hookahi-hapalima (1-5) iloko o kela apana aina kalo me kahuahale, ma Hauhaukoi, Kapalama, Honolulu, makai o ko Nancy SUmmer Ellis aina kokoke i alanui Liliha nona ka ili he 586.8 anana.

            Ua hoakakaia keia mau apau aina ma ka Palapala Sila Nui 2258, Kuleana @@lu 2133, ma ka inoa o Kalua@@@.

            O na lilo a pau no na palapala, ma ka aoao no ia o na poe koho. E ninau ia Henry Smith, Kakauolelo, ma Aliiolani Hale, no na mea @ @@ a pau.

                                                                                                                        George McIntyre,

Kahu Malama Waiwai o George a me Almira McIntyre, he mau keiki oo ole.  fby 8-3ts.