Ka Makaainana, Volume VII, Number 7, 15 February 1897 — Page 5

Page PDF (894.22 KB)

This text was transcribed by:  Matthew Shim
This work is dedicated to:  To Uncle Ah Kung (Clarence) Chau

Ka Makaainana.

HONOLULU, OAHU, PAKAHI, FEBERUARI, 15, 1897.

5

 

au o ka manawa e nee nei. Heo aku nei o Kakina no kekahi hana pilikino ponoi ma Wasinetona, mahope aku nei hoi o Hatawela no kona ola a no ka pono uweaolelo moana, a me ka lohe mua ole ia hoi, koe wale no i kakahiaka Poakolu nei, ua holo aku nei o W. O. Kamika no ke kokua ia Haki a me Palani Hasetine ma Wasinetona.

 

            A e ukali aku ana hoi ma keia mua koke iho o Alapaki Kauka a me kona kokoolua ma keia ola ana, no ka hele ka e ike i ka puka mai o kekahi keiki a laua mai kana kulanui e hele imi naauao la ma o E haaleleia iho ana ka ka wahine me ka ohana ma Nu loka a ahai loa aku oia i kona mau kapuai wawae no Wasinetona.

 

            O ka mea hope loa i loheia iho nei, o Wile Kakela. No keaha la hoi koia pau o lakou no Wasinetona? E hoouna aku no hoi paha ka pono loa ia Kole, Haida, Bihopa poohina, Limaikaika, Pi Ki Keoni, Akekona a me kahi poe e iho, a ua hala e aku nei no hoi o D. B. Kamika a me Senetoa Eli-luawai. Ma Wasinetona ka na inoa hope e hui ae ai me na poe i hala mua ma ka la 4 o Maraki ae.

 

            Ua oleloia o ke kumu o keia puiwa o lakou, o make ka ke Kuikahi Panailike, a o kekhai hoi, no ka mea, aia ko lakou haku mua ilaila a lakou a pau i kipi ai. Aohe hoohewahewa ana ua make kanu loa ka manao hoohuiaina, eia nae, aohe o lakou nei ma ae nana no ia ke ole ko lakou mau pakeke e hoopoinoia.

 

            Ke ole makou e kuhihewa, e noke wale no lakou a pau e kulai i ka mana a me ka ikaka ume manao o ke Alii, aole loa e hina ia lakou, aka, o lakou a pau loa ke helelei ana. Owai la lakou?

 

            No makou iho hoi, oiai, aohe e loaa mai ana ka hoohuiaina, e lilo no i mea no makou e hauoli loa ai ke papehiia mai ke kuikahi e hoowaiwai nei ia lakou, ka mea hoi a G. W. Pilipo, ke kaula i make, i wanana kahiko ai o ke kumu mai ana ia o ka hewa e kahulihia ai o ke Aupuni a me ka nohoalii, a hoaoia hoi e hoohui aku. Ae, ua pololei no kana mau olelo kohu wanana. Ua make oia a ke ike nei kakou.

 

            Ke uwe mai nei kona leo hanehane mai ka luakupapau mai, i kokua pu ia mai hoi me ka kupinai e ko J. K. Nawahi leo, me ke kuhikuhi mai o ko laua mau manamana i ka pololei o ka laua kue ana i ke Kuikahi Panailike, ke kumu mai o na hewa a pau ma o kakou nei. Ina paha eia ka inoa mua ke ola nei, ina la ua ikemaka; e aho iho ka ino hope, ua ike oia.

 

            Eia nae, ua waihoia nei a na Kale Aki, Kale Hapakini, Kaulukou a me Poepoe e olelo mai ma ke Kuokoa o ka Poalima nei no "ke ola a me ka palekana o ka lahui Hawaii." Ia lakou ka e loaa ai ke ola a me ka palekana. Aohe no he haakei aku a koe mai. Ma ka nana ana iho i kahi o keia "ola" a me keia "palekana," ua makau honua lakou no ke komo nui mai o ka lahui Kepani a no ka make aku hoi o @@ Kuikahi Panailike.

 

            Ina kakou e kilo iho ana ia la kou pakahi a pau, e ikeia no he mea hoounauna nui loa ka inoa mua i ka lahui o kona makuakane, a aole hoi he aana iho i ka lahui o kona makuahine. Pela no hoi me kahi Kale, he hoounauna Pake oia, a i ka wa i lawaia mano iho nei, he poe Kepani kanaka hana.

 

            No Kaulukou hoi, ua make hewa e kamailio hoi ae nona, ua lawa no i na helu i hala ae. Oia kekhai i kokua nui i ko na Kepani hiki mai i o kakou nei. Pau ae la hoi na wahi apana pauku, o kahi hiu iho hoi, he ole a he ole loa, he Pake ka mea nana i kukulu kona hale a he hookele kaa Kepani kona, a me he la, pela aku la no paha hoi ke kuke o kauhale.

 

            Ke ike mai la no kakou la he mea ole a makehewa wale no keia "ola" a me keia "palekana o ka lahui Hawaii" ia lakou ina e hoopomaikaiia ana ko lakou mau pakeke. A ke olelo hoi nei makou, i lohe pono ai ko lakou mau ipu hokeo hoolono, ua oi loa aku ka pono ina o Hawaii nei e hoohuiia mai ana e Iapana mamua ae o Amerika Huipuia, a oi loa aku hoi ko makou hauoli ke make ke Kuikahi Panailike, loaa ka laau lapaau oi loa aku o ka maikai no na poe na lakou i pakaha iho ka aina nei.

 

            Wahi o kahi lono i waiwaia ae, i kipakuia aku nei ka o W. O. Kamika i Amerika i mahae ole ka Aha Kuhina, oiai, ua ulu iho nei he wahi ano e iwaena o lakou. Ua ake loa o Kamika oia ka Moi a nana hoi e kuhikuhi a e alakai i kona mau hoa e ae, eia nae, aohe ka he ae o ke kuhina Waiwai, oiai, nana ke dala e hoomau nei i koke Aupuni nee ana imua.

 

            He wa i hala ae, ua olelo o Kamika ma Hilo na ahona oia e lilo i wahi makai maoli mamua ae o ka noho Kuhina, aka, aohe oia i hooko ae ia manao ona. Ua heo hou aku nei nae hoi oia ma ia huakai hoolilo dala o ke Aupuni, a he pohuli maia mai ana no paha hoi ka mea e loaa mai ana, a i ole ia, e huihui mai ana paha hoi na laulau a lakou, no ka mea, "he hookahi no o Hawae, lauhue Kona."

 

            Laula no paha hoi ke Aupuni, ma kahi hoi o ka hookiekie ae i kahi Hawaii ma ka oihana e like la me Keoni Holo, i kulike ai no hoi me ka ke Kuhina Waiwai i hoike kahiko ai, ua hoonohoia ae he haole malihini maluna ae o ka oiwi a me ke kamaaina. Ae, he oiwi oia a eia kona mau pono a pau ma keia aina a he mea uku auhau nui no hoi ma kahi o ka ole loa o kela manu kuewa mai me ka ike ole ia nona. O na ano hana no keia e hoihoi ole ia ai o ke Aupuni.

 

            No Keoni Holo maoli iho no kona manao waiho, no ka mea, ua ike a ua hoomaopopo oia aohe o ke Aupuni ake io e onou aku i na oipo Hawaii imua, ke ikeia ke kupono e like la me ia no nei oiwi. Ua mahalo makou ia Keoni no keia, no ka mea, ua hoike ae oia i kona makee i kona kulana oiwi, a makemake ole hoi e hoohihiaia a kahi mea ana i ike ole loa mamua.

 

            Eia nae hoi, ma'i kahi manao, oi hoi, iaia no a waiho, loaa ho ilo ia Koelo. He puupuu oolea keia no kakou oiwi, a hahai mau no hoi ka oleloia no ko kakou hiki ole ke hilinaiia. O kona hewa paha hoi, mamuli mai no ia a okanui o ke poo a me ka piha haakei a me ka uhaai, aohe no hoi he hoomanawanui iloko o ka hoopono, a na ka manawa e hoea mai ana e hookiekie a oi loa aku i ko keia wa. Ino no oia e ahewa ole ia ana, ua make loa oia no nei mua aku.

 

            Heaha hoi ke kumu i paniia ai o na ipuka o ka Aha ma ka hihia oki mare a Wile Kaimana kue i kana wahine, no ko laua haole anei? Kapakahi no nei ano hana. A i ko na oiwi hoi o ka aina nei, aohe paniia o na ipuka, aka, imua o ke akea a me ka hamama e hanaia ai. Aole anei hoi o ka mea oiaio loa no ka like ole o na ili?

 

            O ka makou nae hoi e haohao nei me keia hihia, o ka hookomo ana ae o ka wahine he hoopii kue i ke kane me kekahi poe wahine oiwi opio. Auhea ka hoi na wahine o na anuu kiekie i haukae? Eia na loio o ka wahi ne ke hapapa nei i na wahine oiwi opio, a i hewa no kahi i ko lakou punihei loa i ka ulaia a me ka lealea.

 

            Ua auamo hou ai nei o Kuhina Kupa i na haawe hookaumaha o na oihana o ka Loio Kuhina a me ka Peresidena o ka Papa Ola. Eia oia ke hoomalu nei i ko na aina e, kanawai, kaua, hoonaauao a me ke ola, a ua makemake loa no hoi paha oia e lilo ae i Peresidena. Nui no ke oolea o ua kanaka, a e hoomanaoia he moo nahesa oia e kolo akahele nei iloko o ka mauu.

 

            Maalea no hoi paha o Lunakanawai---Peresidena Kole a Senatoa aku paha hoi no Amerika Huipuia, iaia e hoonanea ana i ke kahikahi a hamohamo i kona umiumi loihi, hoouna aku nei oia ia Kakina e hele e kiai ia Haki, Kamika mahope aku nei e kiai ia Kakina, ao Hakawela hoi mawaena aku e kiai ia lakou a pau.

 

            O ke ku hou mai paha hoi koe o ko ke Aliiaimoku aloalii ma Wasinetona i keia pau o lakou nei ma ae no o, he wahi ano aweawea hoi o ka pololei o na wehewehe a ko Kilokilo Dimerata ma keia helu. Ilaila aku paha hoi e pelu hoi ai na kuli o ka lunakanawai kiekie imua o kona haku mua, oiai, he hoa'loha a he mea ao malu oia i ke Alii mamua. Ku no paha hoi i kau wahi o ka hauoli ka ike aku ia lakou a pau, Kauka, Kamika (2), Hasetine, Haki a me Hakawela e kulou aku ana a kolo okoa ma na opu imua o ko lakou haku Alii a lakou i hoino mua ai ma Wasinetona, he wahi malihini ia lakou a no ia ano hana. Malia ke hele nui aku e ike, e komo ae ana i na kuka puapua-moa a me na hailona kea hoohanohano, a lakou hoi i makahehi loa ai mamua.

 

            Eia nae, e ike nui ia mai ana no e ka Peresidena e pau ana a me ke Peresidena e komo aku ana aole o lakou ilikea na poe kupono e kamailio ai no ka lahui, aka, he hookahi wale no ia mea, aia iliaila, oia ke alii ka Moi Liliuokalani. Ua ike kakou mamua aohe haole i hiki ke loaa mai ke Kuikahi Panailike, aka na ka Moi Kalakaua ponoi maoli no i kee a loaa mai ai, a pelo mai ana no hoi paha i nei wa i kona kaikuahine. Aia no kakou a ike aku.

 

            Mumule loa ke Kuokoa-a Poepoe i nei wa no ka huakai a ke Aliiaimoku. I keaha iho la hoi. Malia ua loaa i kahi e ku ole ai o ka hoi, a i ole ia, ua laoa paha i ka iwi. Eia nae, he keu a ka ikaika i ka noke no alanui Kuakini, kahi noho o ua kanaka. Oia, nokeia i ka paluku, a malia o loaa mai.

 

            Aia paha ka hikiwawe o ka loaa mai o ona alanui maikai a lilo na kauaka i Kuhiua, e like

 

(E nana ma ka aoao ewalu.)