Ka Makaainana, Volume VII, Number 7, 15 February 1897 — "KE ALEALE NEI KA WAI." [ARTICLE]

"KE ALEALE NEI KA WAI."

Eia hou iuai iiu uei mjan ielegarama i' keakeaie ma ko laua au moana, mai ke Kuokoa uamu 'moi o ka Poakolu iho k; Haki IA KoLE—Ehookoln aku ana o Makiuile. i ka Kalivilaua kahua alakai hana e pili ana ia Hawaii. 0 na inea.pili loaa Aupuni wale ao ke uoouooia ana ma ke kau kuikawa o ka AUaolelo. E 5 kakali aua. ka Loohuiaina a no ke kau itiau iloko o Dekemßba ae. Aia ka Kuikahi ma ke kulana kupilikii loa.o ka poiuo. Hoopoiuo loa ko ke Alii ikaika uiue a hooai manao. Heaha hou aku ku'u e haaa ai? Kolk ia Haki—-He keu a kou hoinoino "i ko'u maiiao. No keaha la kou mea I niuau mai ai ia*tt no ka mea « hauA aku ai? Aia hoi oe i kahua. Ke hoouoa aku nei au ia W. 0. S. (W- O. Kamika) i ou I*. I hana hoi au pela i mau ai ka noho'ua like o ko'u . m&u ohaua pili kalaiaiaa a me kaua. E akahele mai oe ia Kouela Maki,lena. Ua noonoo pono ole o Limaikaika a me Alekiueaoua me na hua kepau pai-paiaphla. 0 ko'u akenai loa aole la au i hanauia. A m» kona helu no hoi o k*i auwina ia Poalima nei, ua koopuka hou ae no ke Kuokoa uamu ia mau telegarama hou i keakesia uo ma ke ala, peuei iho: Haki iA Kole—Awiwi mai. Hoouna mai i mau p&hu piha dais. E holo ana Oia uo Euelani i ka I«ibile. Ua "wahawaha" o Seremana a me Saulebure ia kakou. Hele mai no boi oe. Lawe mai ia Haida, Kauka a me Kupa. I Kole ia. Haki—He Hui Hege ao ai\ei ko laila? Aohe dala. Aole • hiki ke hele aku. Hoi mai. Waiho aku na Kamika a me Kakina e lawelawe i ka hana. Haha a hooloao no ka hoihoi hou ia ae o kahi a o laua pu no paha hoi 'tna ka uohoalii). [Na makou ponoi iho na ok!« 1 apoia. O ka Hui Hege (Hagev In3titute), o ia ka hui e ku nei maanei uo ka lapaau in« i na poe punihei loa i na waiona. Malia aia paha iakou la uiu o k« iuu aui ioa mai la 1 ka waikeke * me ke kaaiapeua, a ua pouo hoi e lapaau aui ia uo ia uia'i j «ha o k« poo. L* IL] | uo hoi paha k*U man telegarauiH * me he J la eia paha lakou nei ma ae k« j haohao nei i kahi i loaa oiai &i o na lono e aku u«?i J e na wakaolelo a uiakou e ! auauio neL Ua auiaui i©a uo | hoi pah* lakou ia uiikou, I 4 Wuohao uo hoi na haua o ke

au o Ka nianaw» e i,ti. Heo aku.nei o no k.ftKahi hana pilikino ponoi uia \Vasiuetona, mahope aku hoi o HaUwela uo iioua ola a no ku pono uweaolelo moaua, u me ka lohe mna ole ia hoi, koe wale no i kakahiaka Poakolu nei, ua holo sku uei o W. 0. Kamika uo ke kokua ia Haki ameP&)arii Hasetine ma WWiueioua.

A .e ukali aku aoa hoi ma keia mua koke iho o Alapaki Kauka ame kona kokoolua ma keia ola ana, no ka hele ka e ike i fea puka mai o kekahi keiki a laua mai kana kulanui e hele imi naauao la ma o E haaleleia iho aua ka wahi ae me ka ohana ma Nu loka a ahai loa aku oia i kona mau kapuai wawae no Wasinetonā. 0 ka mea hope l«a i loheia iho nei, o Wile No keaha la hoi koia pau o lakou uo W«sinetona? E hoouna aku no hni paha ka pono loa īa Kole, Haieia, Bihopa poohioa, Limaikaika, Pi Ki Keoiii, Akekmia a ine kahi poe e iho, a ua hala e aku nei eo īioī o D. B Ka nika h nve toa Ēli-luawai. Ma \Wshietomi ka na inoa hope e hui ae ai. rne na poe i hala mua ma ka la 4 o Maraki ae.

Ua olelo-ia oke knrau o keia puiwa o lakou ; o mn"ke ka ke Kuikahi Panailike» a o .k.eka.hi hoi, no ka mea, aia ko lakou haku muii ilaila h lakou a pau i kipi ai. Aohs ana ua māKe kauu los ka manao houhuiaina, eia nae,. aohe o la* kou hei ma afe nnna no ia ke ole ko lākou mau pakeke e hoopoinoia. Ke ole makou e kuhihew*, e noke wale no l.akou e pau ekulai ika mana a nie ka ikaka n rae manao o ke Alii, aple loa e hina jla lal oy, aki, o ialeou a pau; Joa ke heleiei ana. Owai lakou?

No makou iho hoi, oiai, aohe eloaa t*ai ana ka hoohuiaina, e lilo no i mea no makoa e hauoli loa ai ke pepehiia tnai ke kuikahi e hoowaiwai nei ia lakōu, ka mea hoi a G. W. Pilipo, ke kauU i makfi, i wanana kaliiko ai o ke kumu mai ana ia o ka hewa e kaliulihia ai o ke Aupuai a me ka uohoalii, a hoaoia hoi e lioohui aku. Ae, ua poloiei no k«ua mau olelo kohu wanana, Ua make oia a ke ike nei kakou, |Ke uwe mai uei kona leo hanehaue mai ka luakupapau mai, i kokua pu ia mai hoi me ke knpiuai e ko J. K. Nawahi leo, me ke kuhikuhi aiai o ko laua mau mauauiana ika pololei o ka laua kue aua i ke Kuik«hi Panailike, ke kumu mai o na hewa a paw ma o kakou uei Inn paha eia

| fca iaoa mua ke ola nei, ina la ua ikenaaka; e aho iho ka inoa hope 7 ua ike oia. Eia nae, ua wailioia nei a i>a Kale Aki, Kale Hap&kini, Kaulnkou a me Poepoe e olelo mai tiia ke Kuokoa o ka Poaīima uei no "ke ola ame ka palekaoa o ka lahui Hawaii," Ia lakou ka © loaa ai ke ola a me ka palekan». Aohe no he haakei aku a koe mai. Ma ka nana ana iho i kahi o keia "ola" a me keia t 'palekaua ) ,> ua makau honua lakou no ke komo nui mai oka lahui Kepa*ii a no ka make aku lioi o 1 . Kuikahi Panailike. Ina kakou e kiio iho ana ia la • kou pakahi a pau, e ikeia no he mea hoounauna nui loa ka inoa mua īka iahni o kona makuakane, n aole hei he aana iho i ka lahui o kona makuahine. Pela no hoi me kahi Kale, h» hoounauna Pake oia, a i ka wa i lawaia mano iho nei, he poe Kepani kanaka hana.

No Kauiukou hoi, ua make hewa e kamailio hou ae nona, ua lawa no i na helu i hala ae. Oia kekahi i kokua nui i ko na Kepani hiki mai i o krfkou nei. Pau ae la hoi na wahi apana pauku, o kahi hiu iho hoi, he ole » he ole loa, he Pake ka mea nana i kukulu kona hale āhe hookele kaa Kepani kona, a me he la, pelā aku la no paha hoi ke kuke o kauhale. Ke ike m&i la no kakōu la he mea olea makehewa wale no keia "ola" ame keia "palekaaa q ka lahui Hawaii" ia lakou ina e hoopouaaikaiia ana ko lakou mau pakeke. A ke olelo hou nei iUakon, i lohe pono ai ko.iakou ma'u ipu hokeo hoolonō, ua oi loa aku ka pono ina o Hawaii nei e hooHuiia mai ana e lapana mamua ae o Acnerika Hūipiiia, a oi loa aku hoi ko makou hauoli ke make ke Kuikahi Panailike, ioaā ka laau lapaau oi loa aku o ka maikai no na poe na lakou i pakaha iho ka aina nei.

Wahi o kahi lono i wawaia ae', i kipakuia aku nei ka o W/0. Kamika i Amerika i mahae ole i ka Aha Kuhina, oiai, na lilu iho a«i he wahi ano e iwaeua o lakou, Ua ake !oa o Kamika oia ka Moi a nana hoi e knhikuhi a e akkai i kona mau hoa e aa, eia iiiie, aohe ka he ae o ke Kuhina Waiwai, oiai, nana ke dala e hooman nei i koke Aupuni neeaua imua. He wa i hah\ ae, ua oielo o Kamika ma Hilo na ahona 'oia e lilo i wahi makai maoll maauia a# o ka noho Kuhina, aka, aohe oia i hooko ae la manao ona. Ua heo hon aku nei na<« ioi oia ma ift hoohlo dala o ke Anjnmi, a be pohuli maia mai I

ana n"> paha h©i ka mea e loaa mai ana, a i ole ia, e huihui mai ana paha hoi na laulau a lakou, ao ka moa, "he hookahi no o Hawae, lauhue Kona." Lalau no paha hoi ke Aupuni, ma kahi hoi o ka hookiekie ae i kahi Hawaii ma ka oihana e like la me Keoni Holo, 1 kulike ai no hoi me ka ke Kuhina Waiwai i hoike kāhiko ai, ua hoonohoia ae he haole malihini maluna ae o ka olwi a me ke kamaaina. Ae, he oiwi oia a eia kona mau pono a pau ma keia aina ahe mea uku auhau aui no hoi ma kahi o ka ole loa o keia manu kuewa mai me ka ike ole ia nona. ona ano hana no keia e hoihoi ole ria ai o ke Aupuni.

No Keoni Holo uiaoli iho no kona manao waiho, no ka inea, ua ike a ua hoouaaopopo oia aohe 0 ke Aupuni ake 10 e odou aku 1 na opio Hawaii imua, ke ikeia ke. kupono e like la ine ia no nei oiwi. Ua mahalo makou ia Keoni no keia, no k& mea, ua hoike &e oia i kona makee i kona I kulana oiwi, a makemake ole hoi • hoohihiaia e kahi mea ana i ike ole loa mamm. Eia nae hoi, ma'i kahi manao, oia" hoi, iaia do a waiho, loaa he ilo ia Koelo. He puupuu oolea keia uo kakou oiwi, a hahai mau no hoi ka oleloia 110 ko kakou hiki o!e ke hilinaiia. 0 kona hewa paha hoi, uiamuli mai no ia oka nui o ke poo a me ka piha haakei a me ka uhaai, aohe no hoi he hooma«avfanui iloko o ka hoopono, a ua ka manawa e hoea mai ana e hookiekie a oi loa aku iko keia wa Ina no oia e ahewa ole ia ana, ua make loa oia no nei iuua aku.

Heaba hoi ke kuaiu i pauiia ai o na ipnka o ka Ahs. ma ka hibia oki inpre a Wile Kaiiaaua j kue i kana waiiine, no ko laua haole anei? Kapakahi ao aei iano hana. A i ko na oiwi hoi o i ka aina nei, aohe paniia o ua īpuka, aka, imua o ke akea a me ! ka hamama e haaai'a ai. Aole [ hoi o ka mea oiaio loa no | ka like ole o na ili? | 0 ka makou uae hoi e haohag [ nei niii keia hihia, okahookouao j ana ae o ka \rahine he hoopii kne i ke kane oie kekahi p.ge | wahine oiwi opio. Auhea ka hoi na wahine o naaunu kiekie i haiikae? Eia uh loio. oka w&hi ne ke hapapa nei i ua wahiue : aiwi opio,« i .hēwu u6 kahi i ko lakou puuihei loa i ka ulaia a me ka iealea. U« awamo hou ae nei o Kuhi ta Knpa i n* h?;\we hookau- ■ m\ha on» oihīuia o kaLoio Ku ! hiiu a me kn o ka !

Papa 01 a. Eia oia ke hoomalu nei i kt> na aioa e 9} kanawai! kaua, hoouaauan a me ke oJa, a ua makeiiiake loa do hoi paha oia e lilo ae i Peresideua. Nui no ke oolea o ua kanaka, a e hoomānaoia he moo nahesa oia e kolo akahele nei iloko oka mauu. Maalea no hoi paha o Lunakanawai—Peresidena Kole a Senatoa aku paha h©i no Amerika liuipuia, iaia e hoonanea ana i ke kahikahi a hamohamo 1 kooa uoaiumi loihi, hoouna a|;u nei oia ia Kakina e hele e kiai ia Haki, Kamika uaahope aku nei e kiai ia Kakina, a o H«kawela h#i mawaena aku e kiai ia lakou a pau. -

0 fce ku hou mai paha hoi koe o ko ke Aliiaimoku aloalii ma Wasiu©tooa i keia pau o lakou nei ma ae no o, he wahi ano aweawea hoi o ka pololei ona wehewehe akt Kilokilo D\merata ma keia helu. Ilaila aku paha boi e pelu hon ai na kuli o ka Lunakanawai Kiekie iaaua o kona haku inua, oiai, he hoaJ loha a he mea ao malu *)ia ike Alii mamua. Ku no paha hoi i kau wahi o ka hauoli ka ike aku ia lakou a P a u, Kauka, Kami--BS£^ne J .Haki a me H&kawela e kulou a*u .aua a ko!*o okoa ma na opu iaiua- o ko lakon haku Alii a I&kou i hoino ai ma Wssinetoaa t he wahi ma!ih:oi ia lakou a no ia aao hana, Malia ke hele nui aku e ike, e komo a#* aaa i na kuka puapua-moa a me ua hoailona kea hōohanohano, a lakou hoi i makahehi loa aj mamua. Eia nae, e ike nui ia mai ana iio e ku P€residena e pau aaa a oae ka Peresidena e komo aku * ana aolē o lakou ilikea na poe k*pono e kamailio ai uq ka lahni, «ka, hp hookahi wale no ia mefi; aia oia ke Alii ka, Moi Liliuokalaui. L T a ike k&kou man-aia aohe haole i hiki ke loaa mai ke Kuikahi raua;like, aka, na ka Moi KaUkaua pouoi maoli no i ku a loaa m&i ai, a pela mai aua no hoi paha i nei wa i kona kaikuahiue, Aia no kakou a ike aku. Mnmule loa k* KuoW-a pt>e i ne? wa uo ka huak*i &ke AHiaimoku. I keaha ihe la hoi! Malia ua Io&m \ k&hi e ku oie ai 0 ki\ lioi, h i o!e ia, u& laoa pak& 1 ka iwi. keu a k& ikaika i ka uoke uo alauui Ku&kini, kahi uoho o u& kan&ka. Oia, nokeia i ka p&luku, a uaaiia o loaa mai. Aia paha ka hikiw&we ok* loaa uiai o oua alauui ui&ikai a oa kauaka : Kuhiua, e iike

! j V ae ĪLuhina Kini, loaa kona alanui uaaikiii hou o ka weheia aaa a 6 haaaia 'r.ei mai ftlanni Bma a puka i «lanui-Papn. Ke bo©a mai ia wa, mai uo a hoo r poina i ka hooloihi aku i aa alanui Kuakim a me Kula a hoea i Kalaepohaku, oiai, ua hoike mal ka pāuahi o kela wanaao La Pule ak ui ka piiikia o na kauhale a pau oia wah.i piha kaupapaloi. Hoomauia ka onioui aua a loaa mwi. E nui ke aho!