Ka Makaainana, Volume VII, Number 13, 29 March 1897 — Page 1

Page PDF (878.58 KB)

Ka Makaainana.
BUKE VII - Ano Hou. Honolulu, Oahu, Maraki 29, 1897. HELU 13

"Ke Aleale nei ka Wai."
(Mai ka aoao elima mai.)

olelo - "Kuhina Hawaii i pau ma Wasinetona."

-

                     I ko makou ike ana no i kinohi, ua koho koke no makou, o kela inoa a me kela kulana polopolona ona ka mea e make koke ai no a hilinai ole ia mai. Ua hoaoia ae e lu iwaena o kekahi poe o kakou, aohe nae hoi i nui loa, a lohe hou ia mai ua unuhi hou ia ka, o ke kumu, ua hilahila. E hilahila no paha hoi a e pono, he uwe helu na kamalii omo walu a lei pohue. Huro!

-

                     Ano hoi, ua kuhi mai na poe Mekiko i ko Amerika Huipuia aihue ma ke kaili ana ia Kaleponi, Kolorado, Nevada, Uta, Arizona, Nu Mekiko a me Tekasa. O ka hua mai keia o kela hooili kaua ana me Mekiko, aohe nae hoao ae o na poe Ammerika hoopono o kakoo aku ia hana; aka, eia hoi na poe Amerika e kakoo nei ia Kole ke noi nei no ko Amerika Huipuia aihue mai i keia wa ia Hawaii nei.

-

                     Pii ke kai o ka ohua palemo alaula ma ka hoole ana ae aole ka na Kuhina Kivini i hookahua ke ala kipi o Ianuari l7, 1893. Nawai ka hoi? I hooloia ae no hoi paha o Kole ka Peresidena o ka Repubalika, a i ole ia, na Kivini a me Wilise paha i kukulu ae me ka paepae ana me na elau pu.

-

                     Huai ae nei hoi ka ohua palemo liula ua loaa ka ia lakou oia ka aoao Roialisa o kakou nei ke hoao nei e hoihoi hou ae ia Moi Liliuokalani iluna o ka nohoalii, malalo ka o ka hoomalu like ana mai a Beritania no hoi ka aka la. Amerika Huipuia. Hu no hoi ka aka la. No hea mai la keia moeuhane palaualelo o ka po?

-

                     Ua hoikeia mai kakou no na wahi i kuleana ai o Geremania Enelani, Sepania a me Farani, a ua komo aku nei hoi kakou ma ke ano kalaiaina a kulana moe o ka aina ma kahi o Amerika Huipuia i kuleana ai. Ina paha pela io, aohe olelo ana i koe, ua lilo kahiko.

-

                     No Amerika Huipuia ka ko Hawaii Paeaina nei a ia Amerika Huipuia ka kakou e lilo aku ai me ka nana ole ae ka i na manaolana kahua ole a me na hoeueu ana ole a na roialisa, a o ka makou hoi ia e ninau ae - ahea la lilo? Plaueka a palaualelo io no hoi paha.

-

                     Ke haohao nei makou no hea mai la keia akaku o ka loaa ana. Malia i hiolani paha ka makamaka ilikea iloko o kona wa ona, a puoho ae, komo ka manao hilina he oiaio. Aohe makou i ike no nei mea e oleloia nei. E pono e hoounaia oia i ka hale lapaau o na poe ona. He kui hou paha hoi keia no ka pahukupapau o lakou e hunakele loa ia aku ai.

-

                     Maalea no nae hoi, i mea paha hoi e apo koke ia mai ai, eia nae, aohe i hilinaiia. A ke nokenoke mau nei no hoi no ia akaku o lakou, no na eemoku Kepani. He wa helu wale no a puoho mai o Iapana, eia nae, aole loa o Hawaii nei e hoohuiia mai ana o Amerika Huipuia. No ka lahui oiwi ia kuleana, aole loa hoi no na kolea kauahua.

-

                     Ua hoikeia mai ia makou ua kue oolea ae ka ko Iapana Kanikela-Kenerala maanei, no ke kipakuia ana o na eemoku Kepani, no na poe mua a no na poe hope iho nei. Elua ka palapala kue, aole loa he wahi pane iki. Ua hala aku nei ka ua mau palapala kue la no Iapana-Pomaikai o Hawaii nei ia Kuhina Kupa, i ka imi hihia aku me waho.

-

                     Ke makemake nei ka ohua palemo liula e hoalaia i Ligi Anagelo-Sakona, i hiki ai ka hoi ke hoomaluia ka hoopae nui loa ia mai o na Kepani Auhea ka hoi na poe i kakau palapala ai o ka Ligi Hoohuiaina a me ka Ligi Amerika? Malia he paa inoa wale iho no, aole nae hoi ka io maoli.

-

                     Ina e lawelawe akahele ia ana ka mea pili i na eemoku Kepani, alaila, na ia hana no e hooponopono a hoomaikai hou ae. He mea waiwai ole loa hoi ka hana kohu kamalii a makau honua wale iho no. Ua hilinai nae hoi makou he mau la helu wale no koe a loheia aku ko Iapana walaau mai no ke kueia o kona poe kanaka.

-

                     Hookapu iho nei hoi o Loio Kuhina Kamika i ka hanaia o na La Pule, eia nae, na keia Aupuni no i uhaki mua. He mau La Pule aenei i hala na la hoopae eemoku Kepani ma Kahakaaulana a me kahi mau hana e ae malaila, a i kela La Pule aku nei no hoi i uwaiia ae ai na poe hana a me na mea paahana mai ke kahua hooulu mea kanu kahiko o ke Aupuni ma Makiki a i ke kahua hou mauka o ke Awawa o Nuuanu. Apiki a kupaianaha no hoi paha keia au hemolele a lilelile.

-

                     Pehea ana la o Kupa e hana ai ke walaau mai o Iapana? Ua uiha ua poe koa pualu a ke haalele liilii nei, me ka olelo ano o kekahi poe ke pau ae ko lakou manawa o ka hoopaa koa ana, waiho aku. Malia o kahea ae paha i na Koa Makaainana, a i ole ia, i ka Ahahui Himeni hou a ua o Kupa. I na poe hope iho paha o makau ai na Kepani.

-

                     Aia iluna o ka mokukaua Amerika Mariona ia pio kalaiaina, o Frank Honeck kona inoa, he koa oia no nei Aupuni mamua a hopuia ai i kela pehu ana a kamalii o Ianuari, 1895. Ua oleloia ua ki oia i kekahi o kona mau hoa koa oiai oia e hele ana i ke kaua ma Laeahi ma ko ke Aupuni aoao. Ma ke kauoha a Ilamuku Hikikoki, ua hopu a hoopaaia oia, a me ka ninaninau a hookolokolo ole ia, ua kipakuia aku oia i ko na aina e.

-

                     Ua olelo ka oia i kona wa i kipakuia ai e hoea hou mai ana no oia ianei iloko o elua makahiki, a hoea io mai la no he ehiku la mawaho ae o ia manawa mai kona kipakuia ana. Eia oia ianei he luina Amerika no luna o ka mokukaua Amerika Mariona Ua kakauinoa oia i kekahi palapala e ae ana i kona hewa a aole ka oia e huli hoi hou mai ke ae ole ia aku e ke Aupuni. Ano hoi, ua hoea hou mai nei oia a heaha ana la auanei ka keia Aupuni e hana aku ai iaia.

-

                     O ka ke Aupuni hana pono wale no, ke lele mai oia i kula nei, e hopu iaia a hoonoho ae ma kahi paa. Ke hana ole ke Aupuni, alaila, e pono e kauoha aku ia C.W. Akepoka e hoi mai, a na laua like ia e hele ae ma na alanui o kakou nei.

-

                     Wahi o ka manaoia, ke hele a hoi hou mai o Akepoka, o ka hoi like mai no ia me na poe pio e ae i kipakuia ai. Ke olelo nei no nae hoi ka ohua palemo liula ua hiki no ia Honeka ke lele mai ka hopu ole ia aku, no ka mea, he kanaka oia me ka aahu o Amerika. Ua lilo keia i mea no na poo noonoo o ke Aupuni e puke ai no ka lakou e hana aku ai iaia. O ka makou no, ea, e hopu aku!

-

                     Ua upoi aku na manamanalima o ke kanawai i ko kakou nei Kobeta palukuluku kamalii, he mea ao aku hoi i na opio i na hana ekaeka lapuwale o ke ano holoholona, a eia oia ma kahi paa no ka manawa. Aohe i pau ka ke kanawai hana iaia.

-

                     Ma ke Kuokoa i ike iho ai makou aohe ka o Peresidena Kole i hookaa i kona mau auhau o 1896, nolaila, e hiki ole ana ka iaia ko koho balota. A ma ka Pi-Ki Adavataisa hoi, i Dekemaba 15 ka i hookaa ai oia, a nolaila, e kupono ana no oia e koho balota. Huikau no keia mau nupepa i onaia e ka hui hookahi.

-
Hopuia no ka Hewa Sodoma.

                     Mahope iki iho o ke awakea Poaono nei i hopu ai o Ilamuku Balaunu ia D.W. Kobeta, kakauolelo i pau o ka Ahahui Opiopio haole a luna nui iho nei o ka Hui Hana Hau o ka pau ana i ka Poakolu iho la, a oia hoi kekahi hunona a Hanale Walaka hauki. Ua hookoia ka hopu ana ma o kekahi palapala hopu i kakauinoaia e ka Lunakanawai Apana a i hoohiki ponoi ia no hoi e ka Ilamuku. Ma ke kaapio oia i kiiia ai a laweia mai a hoopaaia i kekahi o na keena o lalo o Kalakaua Hale. Ua hoopiiia oia no ke kue i ka Pauku 11, Mokuna XIII., o na Kanawai Hoopai Karaima.
                     No kahi wa i hala ae ka wawaia ana o keia hewa i olelo lauahea wale ia, a ano hoi, ua loaa he wa e hooia ai no ka oiaio a me ka ole. Iaia no a paa aku, ua hoike koke ia ka lohe i kekahi o kona mau hoaloha, a ua heleia aku oia e ike a hoolakoia me na huluhulu a me kekahi mau pono e ae. Aohe mea i loaa e bela, a i ole ia, ku hope paha ma kekahi bona nona, nolaila, ua lawe loa ia aku oia e ka Ilamuku, hora 2:45 p.m. paha, no Kawa e hoopaa ai. Ke hooholoia mai hoi kona bela a o kona bona paha e kekahi o na Lunakanawai Kaapuni, alaila paha, hemo mai oia iwaho nei. Ua ku ae oia imua o ka Aha Apana i kakahiaka nei a ua homoeia a keia Poaono iho.

-

                     Ma ka hale (inu rama) Kukai o na Poe Kalepa, kihi akau o na alanui Moi me Nuuanu, e loaa ai ka Hapa me Hapa, elua kiaha no ka hapaha (25 keneta). Waina Kaleponi, $1 no ke galani. pela no hoi me ke Sake maikai loa. No ka Barani maikai, $1 no ka omole. E hoomanao i keia. *8-4