Ka Makaainana, Volume VII, Number 13, 29 March 1897 — Page 4

Page PDF (901.20 KB)

4 HONOLULU OAHU, POAKAHI, MARAKI 29, 1897.

KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE.
-
F.J. TESTA (Hoke),
Ona, Luna Nui a Lunahooponopono
Wahi Noho, ma Honolulu.

                      KEENA: Helu 327. Alanui Moi, ma Waialeale, kokoke i Alanui Konia.

-
UKU O KA NUPEPA.

No Hookahi Kope - $.10
No Hookahi Malama - .25
No Ekolu Malama - - .75
No Eono Malama - - 1.25
                      Ina e hookaa mua ia peneia ka uku:
No Ekolu Malama - $.50
No Eono Malama - - 1.00
No Hookahi Makahiki - - 2.00

-
POAKAHI, MARAKI 29, 1897.
-

                      ME nei helu, pau nei hapaha mua o keia makahiki o KA MAKAAINANA nei. Ina he poe hou aku kahi i makemake e kauoha nupepa mai, o nei aku ka wa pono. Ke kauoha mai hoi, mai no a hoopoina i ka makou wahi mea iki.

-

                      KE koe nei no he mau Alemanaka Hawaii, oia hoi, o ke ano i kupono loa ia kakou a i ko kakou aina. E hoounaia aku no i na poe hou e makemake mai ana i ka nupepa. Aohe ia he mea hewa, he malamalama hoi paha ia no kauhale a me ko kakou hanauna hou e opuu ae nei.

-

                      No kahi mau helu aenei i hoopuka aku ai makou i "Ka Ninau Hoohuiaina" malolo o ke poo o "Na Palapala," a ma nei helu hoi ka hooki ana no ka elua o ka manawa. Mai ka hoomaka ana e puka a hiki i nei wa, aohe wahi pane a puai leo iki i loheia mai kela kauna makemake hoohuiaina. Ua mumule loa lakou.

-

                      HE uwalo ka makou i na hoa i hoohiki malalo o keia Aupuni. Ina ua hookaaia na auhau kino ma ka la pau o ka makahiki i hala, alaila, ua kuleana ke koho balota iloko ae o Sepatemaba. A ina ua hookoia pela, alaila, ua kokoke mai ka wa, mai Aperila 1 aku a pau na malama ekolu, no ka hoomaopopo i ua pono a kuleana la. No makou iho a me ka hapanui ae o ka lahui, aohe kuleana e hoomaopopo aku ai, a aohe no hoi he wahi lihi hoihoi iki.

-

                      WAHI a kahi hoomahuiia mai o makou, ua noonooia ka a ua oleloia aohe e hiki i ke Aliiaimoku ke huli hoi hou mai i ka aina nei, a o Amerika no ka ia, noho aku. Ua ninauia no ke kumu mai o keia manao ana pela, ua hoikeia mai la e ka mea lawelono, no kona kue i ka hoohuiaina, keeo lakou nei ma. A i ka hooikaika hoi no kona hoihoi hou ia ae, me he la ka hoi he mea hewa ia. Ka i no hoi o kana hana pono ia nona iho a no kona lahui. Ina aole oia e hana ponoi nona iho a me kona lahui, alaila, nawai auanei hana? O kona kuleana ia, a ke kuhihewa ole makou, aia pu ka lahui me ia ma ia manao, ina nae hoi aia oia ke hana io mai la.

NO KA WAIHO NOHOALII.
-

                      Ke hoonahili hou mai noi no na olelo hoopaakiki a ke Kuokoa no ka pau o ko ke Aliiaimoku kuleana i ka nohoalii, aole wale no ma kana palapala i haalele ai i kona kuleana a ka Loio Kuhina o keia Aupuni i ae ole ai e lawe, aka, ua maopopo loa no ka ka pau ma ko ke Alii lawe ana i ka hoohiki kakoo i keia Aupuni. Ae paha E awihi iki ae ka kakou nana ana a hiki ke hoomaopopo loa mai ma ka makou mau hoakaka aku, aole na kekahi loio a mea ike wehewehe kanawai paha, aka, na kekahi holona, a na ke komohia iho no hoi kahi o ka noonoo akea a hamama moakaka loa iloko o kekahi mea noonoo moowini ole. O ka kakou ia e nana ae, ua pau paha, aole paha.
                      Ua alo ae ka makamaka i ka makou pane a hoakaka mua no nei ninau, a ke hoolauwili ae noi ka apakau ana i nei wa ma kekahi mea okoa ae. Eia nae hoi kahi mea loa loa, i ka apakau ana ae, hihia hou ana no ka umiumi o na kolohe no ka manawa elua a oi aku no paha ma ka ae a hoike okoa ana mai aohe ka Loio Kuhina i ae e lawe i na palapala haalele kuleana nohoalii la, oiai, na pau ka ko lakou ike ana mai i ke Alii ma ke ano o ko lakou Moi mua ia, aka, he makaainana wale no ka oia e like la ino na poe e ae. Ma keia wahi, ua wahahee loa ia aoao, no ka mea, ua maopopo lea no ia makou ua imi a ua hoao mau lakou e loaa mai ia mea, oia nae, aohe he loaa iki, a hoohua nae hoi ko ke Alii-hopu pio (hilahila ole) ia ana, manao ai lakou e ko ana ko lakou iini. A ma ia ano i hooheleia aku ai ke koi ana a i ka loaa ana, wikiwiki hou ke kolohe e hoole i ka haawi laelae ia ana aku a loaa pono, malalo o na hana hooweliweli. E kala i pau ai ka makou hoakaka no na hana i lawelaweia a loaa ai ko ke Alii kakauinoa ana. Nawai ka hoi o Loio Hakawela i kauoha o hana? Na nei Aupuni no a he kauwa oia. A i keia la hoi, ke mihi nei ke Aupuni no kela palapala pane a Loio Kuhina Kamika i hoole ai a na ake loa hoi ina aole i kakauia a i hoolahaia i ka akea.
                      Oiai hoi, na ae mai la ke Kuokoa ua hooleia kela palapala haalele kuleana nohoalii a ke Aliiaimoku i kakauinoa ai, alaila, aohe waiwai i koe e kamailio hou ai no ia mea. Ina ua hooleia kekahi hana e kekahi Kuhina ma ko ke Aupuni aoao, ua hiki no anei hoi ke oleloia ua waiho a ua pau ko ke Alii kuleana ma ka mea ana i haalele a i waiho laelae aku ai a ae ole ia e apo a e lawe aku? Ke lawe mai kakou i keia loina a hoopili ae no kekahi aelike mawaena o kekahi mau mea elua, ua hiki ole loa ke mana ia aelike maluna o hookahi mea wale no, ina no ua kakauinoa ia mea hookahi. Aia ka hiki a hololea like mawaena o na aoao hana aelike a elua. Pela no me keia hana, mawaho ae o ka loina hookikinaia o ke Alii, ua hooko aku oia ma kona aoao a ua hooleia mai hoi e ko ke Aupuni aoao. Nolaila, nawai i hoole ko ke Alii haalele ana i kona kuleana i ka nohoalii? Aole na makou, aka, na keia Aupuni hemolele a "oi loa aku o ka maikai a Hawaii nei i ike ai." Eia nae hoi ko ke Aupuni wahaolelo maoli ke hoopaakiki mau mai nei no imua o ka lahui O makou nei kahi ma ko ka lahui aoao i hiki ole ke alapoho aku i keia hua ale.
                      Ina paha he waiho kuleana kela a ke Aupuni i anoi ai, no keaha ka hoi i apo ole ia aku ai? Ua waiwai ole no ka hoi ka hoounauna ana i kekahi loio alakai e hana ia apana hana ekaeka, ina o ke kiolaia ka hopena aku. O ia nae paha hoi, lea kulou ana o ka ike hoomaalea o ke kaikoeke i ke kaikoeke, a laa ka huhewa i kulakula loa i nei wa. A eia nae hoi, o ka hoohilikau ana ae o ke hoa i ka hoohiki kakoo Aupuni Repubalika a ke Alii i lawe ai a i hoohikiia hoi imua o kekahi Notari Lehulehu, ua like no ka waiwai ole o ia me ka waiwai ole o ka palapala waiho nohoalii. Ina ua hiki ia Kole ma ke uhaki i na hoohiki lehulehu a lakou i lawe ai mamua, pehea no hoi e hiki ole ai i ke Alii ke hoomau aku i ka hoopaa ana iaia iho malalo o ka lakou apu auhuhu i hanai aku ai iaia no kona make, a make ole nae hoi la, olai no oia e noho pio ana. Ua manao a ua hilinai maoli no ke Aupuni, ke hoohiki ke Alii, e holomuku aku ana ka lahui e inu ia apu koheoheo piha mulemulea a me ka awahua, eia nae hoi, ua puhili ia manaolana ana.
                      A hiki mai no hoi i keia la, ke mau noi no ko ka lahui eena, a ke kuhihewa ole makou, ua oi loa aku no paha hoi i nei wa mamua ae o ka wa i hala. Ke hoohanaia nei kekahi poe lehulehu loa ma ka nana a hoomaopopo ole ia ae ina paha ua hoohiki a ua hoohiki ole, ua like nae wale no ia i ko Aupuni, o ka pau a me ka hooko pono ia o ka hana ka mea nui. Aohe e like me na la kinohi, aia no a hoohiki aku, alaila, loaa kahi hana, ina no he wahi ole loa ia e manaoia ana e haawi mai. Nolaila, ina ua makemake ole ka hoa'loha e lilo kela kumuhana waiho nohoalii i mea e hoouluia ae ai o na mnao kakikepa o ka ukiuki a me ka maikai ole, alaila, no keaha la hoi i hoike ole ae ai i ka mea pololei io maoli, aole hoi o ka hoolauwili a hoao mai e hoohilikau i ko ka lehulehu noonoo ana me kana mau hoakaka kuninihi o ka oiaio a pololei ole. Me keia mau hoaiai ae la, e moe malie no ka lahui, a mai no a hoolilo i na olelo hoakamai i mea e hooluaiele ai i ko kakou noonoo ana, oiai, aia no kakou ma ka aoao o ka hilinai pono - aole loa i pau ke kuleana o ko kakou Aliiaimoku i ka Nohoalii o Hawaii nei.

-
"HE MANAOIA MAKE IA."
-

                      Ua kakikepa mai nei Ke Aloha Aina, ma kekahi manao ka i kakauia mai, e kue mai i ka makou mau hoakaka ana no ke kupono ole o ka hoaiaia ae ona waihona hookuonoono no ka Ahahui Aloha Aina, he ahahui hoi i kukuluia no kekahi hana kalaiaina. E pono e lohe ke hoa, oiai, aole no makou he lala no ia ahahui, oia nae, ua hiki ole loa ko hooleia mai ko makou kulana aloha aina, a makou hoi i kaena ole ai, mawaho ae o kona mau palena.
                      Wahi a ko ka makamaka manao, ua like ka ia me ke poo maluna ae. Ina pela, alaila, aohe waiwai o ka hookuonoono ana iloko o na hana kalaiaina, o loaa auanei i ka ponalo. A ina hoi na moowini makou, ke hooia aku nei nae hoi makou aia iloko o ia moowini, oia hoi, ka hookaawale loa ae i ka hana hookuonoono piepiele, e like no me ka hoike maopopo a ka makamaka, mai na hoohihia ana a na kuhinuhinu kalaiaina, ka noho'na pono a me ka maemae ma ka lawelawe ana i ka hana no ka aina a me ka lahui. Ke hoohuikauia hoi, ke olelo e nei no makou, aole loa ia mau hana a elua e hiki pono ana ke lawelaweia me ka ewaewa ole a me ka hoohihia a hoohaumia ole hoi o kahi i kahi. Malia ua oi aku ko ka makamaka loea lawelawe dala i ko makou, ua hiki ole nae hoi ia makou ke haawi pio wale aku, a i hanaia hoi a holopono, alaila, ua kuhihewa loa ia makou ma ka makou e olelo nei, a ia wa auanei makou e kunou haahaa aku ai me ka haawi pio, aole loa nae hoi mamua ae.
                      O ka makou i paipai mau ai mamua, i waihoia no ko kakou mau ahahui kalaiaina. Aole hoi paha, ke ike i ka nele, hoomaka ae e makilo hele. O ka waihona a makou i manao ai, i