Ka Makaainana, Volume VII, Number 16, 19 April 1897 — Page 1

Page PDF (955.99 KB)

This text was transcribed by:  Kt Olson
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana.

 

BUKE VII----Ano Hou

Honolulu, Oahu, Aperila 19, 1897.

HELU 16

 

KE ALIIAIMOKU.

 

Lualai no ia Wasinetona me ke Akaka Ole o ka Wa Hoi Mai.

 

            Wahi mai nei o ka kapena J. A. Pama h@ike ma kana palapala o Maraki 27 i ke Kuokoa namu a h@opukaia ae i ka auwina la Poao@e, @a 10 nei, aia ke hoaoia la e hoo@a hou ae i ka kino make make o ka hoohuiaina.  Ua @aeke no a meke loa.  Aohe ka he wahi olelo lohe iki ia malaila n@ ia mea, koe wale no mai na poe i @kuia ma@ia hana.

            E like me ka makaukau ana o ka Kawini hia pea e akoia he eha makahiki i hala ae, eia no ke hoeueu hou ia nei ua makaukau hou no ka @ ka akoia aku, a o ka ike h@i i l@a@ i ko kakou mau makua m@a ma ka hua i papaia, he mea ole @e i kela poe, @e ka olelo k@h@ mau iho no e loaa no ia lakou ka oihana kaua moana o Amerika Huipuia no ka hoopakele aku ia lakou, ia Kakela, Kakina, Kamika, Haki, Hakawela.  Ina ua pono io kahi kahua hana, a ua moakaka loa @oi no ko makou (Amerika Huipuia) po@naika@ no keaha la hoi keia aluka o na loea kanawai e hookonokono ai noi ia makou e ae ak@ ka @akou.

            O ka mea noke mau loa a na poe hoohuiaina a pau, o ia ke komo nui aku o @a lahui Pake me Kepa@i o Aaia, a ua lokahi lakou hoohuiaina a pau ma ia mea, me kela kahunapule hoino pu i @a Hawaii a’u (Kape@a Pa@a) hoi i makemake ole ai e hoohaukae kona @oa i ke aiai o ka’@ kanaua.  Ua manaolanaia ma ka noke mau ana ma keia mea e loaa ai ka hookikina ana aku ia Amerika Huipuia e nee aku iwaho o ka Moana Paki pika a i @iki ai hoi ke k@nai a ke hoopio aku i na hooha@ani aku a ka lahui Monogolia.  He keu ke@a a ka hana houuku a hoohaahaa loa i kekahi A@puni nui e wiwo a e makau iho a komo aku i@oko o kekahi hoo hui ana @e kekahi poe pakaha o na mokupuni (Hawaii), a mam@li hoi o ke kolohe a me ka hoole okoa no i ka lakou mea i aelike ai, ua ike ua koe iho me lakou kekahi kumuhana hoouluhua a hoopopilikia.

            Ma ke @no noho’na laulea hoi, ua oi loa aku ko ke Ahiaimoku hoihoi loa, a mamuli hoi o ia, ua hooholo oia e noho ia@ei me ka maopopo ole o kona wa e huli hoi aku ai.  Aohe ahiahi i nele kona kipa ike ia mai e @a poe maikai loa, aole no nei kulanakauhale wale, aka, mai ko na wahi loihi e ae mai no haki o Amerika Muipuia nei.  O ka loaa ana mai nei nei no ia iaia o keka hi helu@a nui o na mele Hawaii, wana ponoi hoi ka hapanui i haku, a @iai hoi k@ makou poe hoa paio e ala ana o ka po me na hoouluhua hoohuiaina, e hoolaulea hauoli ana hoi ke A@ i na hoa’loha i kipa aku me kona leo hime@i olu maikai a me ka ukaliia@ e ka pila g ta, ukulele a otohapa paha.  Ina no he malihini loa kahi no ke Alii, ke makaukau ia mea e puka a e hele aku, ua @ilo oia i hoa’loha k@paa @o@a.  Ua nui a ua lehulehu loa na mahalo ana i hiki mai i ko’u mau pepeiao no ka oluolu, ke aka@ai a me ka makaukau o ka Moi Hawaii.  Ma kana mau aha-ike ekolu i haawi ai, ua hoolauna aku a@ ma ka inoa a me na palapala hoike inoa he hookahi tausani poe kipa ike, a i na a@iahi hoi o kekahi noho ana no elua mal@ma, ua like hou no ka nui o na poe koikoi i kipa, a @a manao ke Kapena ua hiki kupono iaia ke koho no @o ke Alii hoihoi loa ia iwaenao ko laila poe, a no ia hoi e kupono loa ai i ka lahui Hawaii oiwi ke o ae ka ula o ka haaheo hoopono.

            A mai ko ke Alii kanaka oiwi ponoi mai hoi o Maraki 27, o ka loaa ana mai i kakahiaka Poa ono, la 8 nei ma ka mokumahu Mariposa, e hoike mai ana ua loaa aku nei na buke, o ia no “Na Oiaio Moolelo” i huai pau ia aku ma ka Helu 14.  Wahi mai nei no @ae hoi @a, aia ka o Kakina ma ke ohiuhiu la “i na mea i polopolona kahiko o ke au o Kalakaua, a ke hoonuinui nei maloko o na nupepa ia Amerika nei, aia ka o Iapana ke hooulu @a i ka haunaele ia Hawaii a ke kau la ka na maka o Iapana no ka @awe ana i na Mokupuni.  A no ia mau mea i hoolahaia e Kakina, @a pane ae ke Kuhina Iapana e hoole ana i ka oiaio o ia mea.”  Ua in@ n@ ka hoi o Kakina ma.  O ia @ae paha hoi, aohe ka nana, o kela o keia hapuku, a@he opala koe, aia wale no ka pono o ke ko o ko lakou iini ino, palaualelo a hilahila ole.  Hemu, hele loa aku pela a kiona lilo loa!

 

Ka Ono o ka Poi Huihui

 

            Iwaena hoi o kekahi poe o kakou, ua nui ka onoia o ka poi nouo a huihui, oia hoi, i o@o mikomiko a i awaawa maikai a kupono, aole hoi o ke ano i awahia a i ma@ailena.  Aia ka ono a huihui maikai mau o ka poi a loaa he waihona maikai.  Ma ka Hale Oiwi wale no e loaa ai na ipu lepo maikai i kupono no ka malama aua i ka poi, o na ano no a pau, e like me ka kulana e makemakeia ana.  E aho keia ano ipu poi mamua ae o na umeke pohue, na pahu a me na ipu Kelema@ia (ipu lepo Pake).  O ka hoao ae no ka pono.

            A i ole no hoi ia, eia iho no @a lako pola e kohu pono ai o ka poi iluna o na pakaukau, na pa o na ano a pau, na lako aniani huikau, na ipuk@kui, a pela aku, he nui loa ke helu papa aku.  E loaa no malaila ke pena a me ka aila, na hulu pena, a pela aku.  Mai no a hoop@i@a iki i

 

KA HALE OIWI

 

Oluolu a Emi Loa Kumukuai

 

I lawa no ka hoi a hemo ko L. B. Ka halehuai i ka Poakahi i hala, ua makawalu ke kakahe a@a aku o ka lehulehu e kuai i ko laila mau waiwai.  Ma ka oleloia mai he keu aku ka a ka emi loa i ike mua ole ia ma o kakou nei mamua.  Ua nui ka mahaloia a ua hele kela a me keia me ke ko pono o ka makemake.  Mai no a hoopoina, no ka mea@ e hoomauia aku ana @o.

 

POE MENEMENE OLE.

 

Pepehikanaka Hilahila Ole o ke Aumoe no ka Powa.

 

            Ano hoi, no Kamalo, Molokai, mai la ka lono manaonao a welowelo o ka pepehiia ana o kekahi Pake malama halekuai o laila a me kana wahine Pake pu no e ekolu poe oiei o kakou.  He ku i ka menemene a me ka hilahila ole ke ano o ka hana i lawelaweia e ia poe oiwi o kakou i ke kuluaumoe o ka La Pule a ao ae Poakahi, la 12 nei.

            I ka manawa i oleloia, kikeke a@a mawaho a pa e ana he leo e wehe aku i ka puka, no ka makemake e komo aku e kuai lole.  Ua pane aku ka Pake ua poeleele loa, i kakahiaka ae e hele mai ai; aka, ua hoomano aku no ka mea mawaho, me ka olelo aku e hele ana ka lakou no Wailau mai Kaunakakai mai, a he poe kamaaina no hoi lakou.  Ua olelo aku ka wahine i ke kane aohe e wahe, no kona hopohopo mai; eia nae, mahope o ko la@a kamailio ana me ko ke kaue hooia aku ua pono a ua ike no oia i kela poe, ua wehe aku oia i ka puka a komo ana ekolu poe Hawaii, o Noa, Samu Ku a me paahao.

            Oiai hoi ka Pake e hooko ana i ko lakou mau makemake, ua uhauia aku oia me kekahi lala ohai manamana, a ua lalau koke ia aku he eke dala i hoike hemahema ia ae.  Aole i ku pono keia uhau ana, no ka mea, i ka wa o na poe powa i hoa@ aka ai e holo no ka puka a hala aku iwaho, paa ana kahi o lakou i ka Pake, nona ka inoa o Akana, eia nae, ua pio loa kona waba, aohe mea i maopopo no ka mea i hanaia, koe wale no na powa.  Ua maopopo nae hoi ua ulu ae he hakaka, no ka mea, he ike wale ia iho no ma ka lepo ula o waho na hoailona.  Ua paia o Aka@a ilalo e elua o keia poe a na kekahi hoi o lakou i pake iho i kona poo me kekal@i pohaku wanawana o 19 paha pao@a.

            He kanaka kino uuku keia Akana, o ka mea maopopo nae hoi, na hoao oia no kona ola me ka puai leo ole ae, no ka mea, ua paa kona puu i ka um@ia e na lima nuhui palaualelo o ke kahi o na powa, paa hoi kahi i kona mau lima a kuipalu hoi kahi i kona poo a palahe a hiki ole ke hoomaopopoia iho.  Pau nei hana, ua hoihoiia aku ke kino i manaonao a nahoahoa no loko o ka halekuai a kiolaia maho@e o ke pakaukau kuai.  I keia wa i puka aku ai ka wahi@e mai kahi keena okoa mai, a mamua ae ka o ka maopopo ana iaia, ua hoopio koke ia ke k@kui umiia ana kona puu e kekahi mau lima huluhulu oolea a palaualelo, a aohe i liuliu ih@, ua pau kona noonoo a haaleleia ih@ me ka manaoia ua make.  A ilok@ no hoi o nei wa i hoomaka ak@ ai kela o nei wa i hoomaka aku ai kela poe e hai i na waiwai o loko o ka halekuai a @e ke @ela, mau lolewawae ahinahina, mau hainaka silika a me na omole waiala, a hele awiwi nui aku la mai kahi o ka lakou hana hiena.

            Hora 4 paha o ia wanaao i hoi hou mai ai ke aho a mo ka noonoo i ka wahine, eia nae, ua nawaliwali o@a a ua paa hoi ka leo, nolaila, loaa ole kokua.  Ua hoomanawanui oia a ao, mawaena paha o na hora 5 @e 6, hoea ana o Hoopii, @e kai@amahine oiwi, i hele aku e kuai kopa a ike oia i ke kino o Akana e waiho ana me ka paumaele i ke koko, a o ka wahine e moe ana ma ka aoao.  Me ka makau i holo aku a@ oia a hoike aku i ko lako@ poe.  Ua heleia aku e nana pono, a ua loaa ia Keoki Taoa@sena he malo kahei ulaula a he hainaka ma k@ alanui, a ma ka hookolo loa ia ana aku, ua loaa he pohaku ua kiheahea me ke koko a he apana laau o 4 kapuai paha ka loihi ua paumaele no i ke koko.  Ma ia hope iho i kahea a i noho ai he aha kolone@o, a ua hooholoia i make, i pepehiia e kekahi poe i ike ol@ ia.  Ua hiki ole i ka wahine ke haawi ae i kau wahi moali e hiki ai ke hookoloia.  Ma ko Kauka Mo@rita manao nae hoi, ua make @Akana me ka ehaeha n@.

            Elua mau kanaka kino oolea o Kaukakakai i hoea ae no Kamalo a ua kuai ma ko Akana wahi, nolaila, ua hoohuoiia na la@a i hana, a ua hoopukaia na palapala hepu no laua.  O ke ka@aka nae hoi i manao nui ia, oia o Kaulana, he kanaka kino @ui a he loea ma ke ki pu pololei, a aia kona wehi iwaena o ka ulu ni@ a @e ka ulu kiawe i hele a poi po a puni kona hale ma Kaunakakai.  Hora 4 p. m. i @ee e@ma poe e ae me ia i lako me na mea eha.  I ka hoea nui ana i ko Kaulana wahi, ua holo awiwi ia aku a puni ana ka hale, aohe nae hoi ka mea i makemakeia ua hele i kula i ke kii li@, aka, he mea okoa ke kui poi ana, he elemakule ka kahi e olala ana i ka la, he poe keiki lillii e paani ana a he mau wahine e humuhumu ana.  Ua huliia kahi a aohe mea i loaa aku e hiki ai ke hoohuio.  Iaia a hoi ua hoole oia i kona hewa ole, a me ka nui pu o na olelo hoi@e @ona.

            Ua hoka maopopo ko ke Aupuni aoao, eia nae, ua paakiki loa ko Kama@o kauaka iwaena o na hoa hele o ka Hope Makai Nui, o Noa ka mea nana i hana, eia nae, oia no kahi i hiki ae imua o ka aha kolonero a hoole loa.  I na hora m@a o kakahiaka Poalua ae, mam@li o kekahi mau hana ano e loa a Noa ia wanaao, ua paa ka mana@ o ko Pukoo hoa hele pu oia no ka lawehala, nolaila, ua noho oia ma ko Noa hale a hoomaka e hoohuahualau.  Ua paa loa o Noa i ka hoole, a i ka @oke mau ia aku, oiai, he kahua no hoi ua kanaka la, me ka olelo aki ka he mau la@oho

            (E @a@a ma ke aoao @walu)