Ka Makaainana, Volume VII, Number 16, 19 April 1897 — POE MENEMENE OLE. Pepehikanaka Hilahila Ole o ke Aumoe no ka Powa. [ARTICLE]

POE MENEMENE OLE.

Pepehikanaka Hilahila Ole o ke Aumoe no ka Powa.

Ano hoi, no Kamalo, Molokai, mai la ka lono manaonao a weliweli o ka pēpehiia ana o kekahi Pake malama halekuai o laila a me kaua wahine Pake pu no e ekolu poe oiwi o kakou. He ku i ka menemene a ka hilahila ole ke ano o ka haua i law«laweia e ia poe oiwi o kakou i ke kuluaumoe o ka La Pule a ao ae Poakahi, la 12 nei. I ka manaw» i oleloia, kikeke aua a pa e ana he leo e wehe aku i pusa # no ka makemake e komo aku e kuai lole. Ua pane aku ka Pake ua poeieele loa, i kakahiaka ae e hele mai aka t ua hoomano aku no ka mea mawaho* me ka olelo aku e ana ka lakou no Wailau mai Kaunakakai mai, a ; he poe kamaaina no iioi lakou. Ua ole!d aku ka wahine i ke kane aohe e wehe, no kona hopohopo mni; eia nae, mahope -o-kolana kamailio ana me ko ke kaue hooia aku ua pono & ua ike no oia i kela poe, ua wēhe aku oia i ka puka a komo ana ekolu poe Hawaii, o Noa, Samu Ku a me Paahao. Oiai hoi ka Pake e hooko i ko lakou mau makemake, aa uhauia aku oia me kekahi !als ohai manamaaa, a ua lalau koke ia aku he eke dala i hoike hemahema ia ae. Aole i ku pono keia uhaīi ana, no ka mea, i ka wa ona poe powa i hoao akn ai e hoio ao ka puka a hala R.ku iwaho, paa ana kahi o lakou i ka Pake, noaa ka inoa o Akana, eia n?e, ua pio loa konawaha, aohe mea i maopopo no ka mea i hanaia, koe wale no na powa. Ua maopopo nae hoi ua ulu ae he hakaka, no ka mea, he ike wale ia iho no ma ka lepo ula o waho na hoailona.. Ua paaia o Akaua ilalo e elua o keia poe a' na kekihi hoi o lakou 1 paki iho i koua poo me k«kaM poliaku wanawana o 19 paha paona. He kanaka kino uuku keia Akaua, o ka mea maopopo nae hoi, ua hoao oia no kona ola nae ka puai leo ole ae, no ka mea, ua paa kona piiu i ka «iniia e na iima nuoui palaualelo o ke kahi ona powa, paa hoi kahi i koua mau lima a kuipalu hoi kahi i kona poo a palahe a hiki ole ke hoomaopopoia iho. Pau nei hana, na hoihoiia aku ke kiuo i manaonao a nahoahoa no ioko o ka halekuai a kiolaia iaahope o ke pakaukau kuai. % I keia wa i puka aku ai ka wahiue mai kahi keena okoa mal f a mamua ae ka oka uiaopopo aua iaia, ua hoopio kokeia ke kukui* umiia aua : puu q maulima huluhulu oolea a paiaualeh>, a aohe \ lio'iu iho, Oa pm kona nooneo o h:tale)e\& iho uie ka mauaoia ua make. A iloko uo hoi o nei wa 1 hoomeka aku ai kela poe e hao ina wuiwai o loko o ka halekuai a u,e ke d-»!a, mau uhiuahiua 4

slJika _ a me na oeuole waiala, a hele awiwi nui aku la m.ni kehi o k?i lakou haoa hiena. Hora 4 paha o iii waneao i hoi hou mai ai ke aho a u,c ka eoonoo i ka wahiue, eia oae, ua nawaiiwali oia aua paa * hoi ka leo, oolaiia, loaa ole kokua. Ua hooinanawanni oia a ao, maw.3eua paha o na hora 5 uje 6, hoea aoa o Hoopii, av . kai u ttcaahint oiwi, i hele ako 6 kuai kopa a ike oia x ke feiuo o Akhna e waiho ana «ae ka pau uaaele ī ke koko, a o ka wahine e moe aua ma ka aoao Me ka makau ī holo aku si, oīa a hoike ,aku i ko iakou pop. .Ua heleia aku e poiio, a ua loaa ia Keoki T«O3KSSīia he maio kahei uiaula ahe hainaka uia fce .alanui, a lua ka hookolo loa ia Jtna &ku t ua U>m he pohaku ua kiheahea ui6 ke koko a he apana laau o 4 kapuai p ua paumaele iio i ke~ koko. Ma ia hop'e iho i Kahea a i noho ai he aha koiouero, a ua hooholoia i naske/ i pepehiia e*kekahi poe i ikeoi« ia. Ua hiki ole iks wahine ke hbawi ae i kau uaoali e hiki ai ke hookoloia. Ma ko Kauka Moorita aae hoi, ua uaak« <#"Akana me ka ehaeh» nuj. Eiua aiau fcanafca_J|ir\o oolea ,o Kaukakakai i hoea ae qo Kaloalo au» kuai ma ko Akaaa wahi, uoiaila, ua hoohuoiia na iaua i haua, a ua hoōpukaia ua paiapala he pu no laua. 0 ke kanaka nae hoi ī maaao nui ia, oiā o Kauiana, he kanaka kmo uui n ue ioe* ma ke ki pu pololei, a aia kona we.hi iwaeua o ka ulu niu a me ka uiu kiawe i hele a poi po a puni kona haie ma Kaiiuakakai. Kora 4p.m, i uee afcu ka Hope Makai Ni*i a ina eee me ia i lako me ua me% eha. Ika hoea uui aua i ko Kaulaua wahi, ua hoio awiwi ia aku a puni aua ka hale, aohe uae hoi ka mea i makeUiakeia, ua heie i kula i ke kii iiq, aka, he uaea okoa ke kui poi auB, ite «iemakule ka kaki e olaia anii i ka. la> he poe keiki lillii epaaui ahe uaau wahiue e huuuihumu aua. Ua huiiia kahi a, aohe mea i ioaa aku e hiki ai ke hoohuoi. laia a hoi, ua hoole oia i koaa hewa ole, a me ka nui pu o ua oielo hoise uooa. Ua koka maopopo ko ke Auaoao, paakiki lea ko Kauiaio kauaka iwaeua o n& iioa heie o ka Hope Makai Nui t o Noa ka mea ueua i hana, eia uae, oia uo kahi i hiki ae imua o ka i>ha koiouero' a hoole loa, I na hom tm;% o k&kahiaka Poalua iUHmuii o kekahi ujau haaa aao*vU>a a Noa ia w§uaao s ua paa ka uihu.-> 0 ko Pukoo hoa heie pu oia uo ka lawehala, oohiila» ua uoho oia aia ko Noa haie a hoouiaka ehoohuahuai&u. Ua pta ioa o Noa i ka hoole, a i ka uoie mau ia eku, oiai, h<& kahuna uo hoi ua k&u&ka la % lue ka oWo aku ka hy tuau lauoho

kh 1:i i pi.fl a i iloko o i:a ] ■puih in>>i o ko AUiiMH tv o. .i ke k{ ukh i:n hoi kahi īaia i oki- | <>ki ui i ke poo a mnwehpwe-he i j ka 1010, ua loaa hk u keknhi mes a e kuhi ana a pau loa ia Noa. 0 ko Noa wa i lot a ai 8 hiki oSb kn ko kaawiilio, a haaiulu pilia n.akan. Ua haa!e!e.iM [ aku oia 8 ka uiea hoouluhua, a ; raa ia hope mai hoi i loaa ai iib j olelo ike e ku fti kona nhewnia. j Nui ko Knnlaaa noonr,o a»aa a J hoo«jauao ai oia ua holo kana i keiki haoaune, oia o Sam KUj.no j Wailau i ke ahinhi naolehulehu j 0 kelā La Pule paoa me Paahao. 1 koja ike koke ana i ke keiki , mawaho o koua hale, uai niuau | ka oia ka i no hoi na hala o|a uo • Wailau, a ua paneia aku b us hele laua a Kaluahha, eha ki» kua o kona lio a huli hoi. Ua niuauia aku ka īna :a hau'ē kahi oaea ana, a iih flku he inalo a he haiunka. A.o k» ; wa ka ia o Kaul.mi i nov ; *>i e j noike aku i na mea a p> u, a no | ko Ku pane ole aku ka, u» ni- j nau aku o Kaulana ina paha j naoa o Akaua i pepehi. Uii j kan»lue a kula.m.. iana oia a j mahope i hoike «ku ; i v ua No-v, j Paahao a me ia pu 1 han*. 0 ka inea keia i hoikeia »i e Kau- ! lana i na makai a pao «i o Sunu K* a me Paahao ] hopu koke j ia, a na laua hoi i hoike aku-.no. ' ka halawfci ao-i me Noa ma ke ■' alanui ma Kāmalo.i "ka,hora 1 o j ka wanaao, a nona hoi &&r.nānao \ e powa A o ke kumu ka i hoihoiia ai o ko Aknnn kiuo iloko o ka ,hale, i puhi ahi aku i ai hoi i ka hale a me na kioo no ka huna anā i ka lakou m_ea o j ka hana ana. ī kuemi hope wale no lakou inamnli o ka ma kau o loaa. _ Ma ke kahawai o Kawela i holoiia ai na lirna paumaele ; koko o Ku a rne Paahao, koino \<m& aahu hou a hunaia na aahu kahiko iloko o ka ulti kiawe. Awakea Poaleia, la 48, be 34 hora inahope iiio o ka lakou hana limakoko, noho ana lakou ] ekolu iloko o ka halep«'»/ hao o Pukoo. A i kahi ae, hora 9:30, aohe a * 1 a kou 5 pale inaua o ka Luiiakanawai Apana, ae nui i ka hewa, a ua waiho koke ia no ke/ kau kiuje ma Wailuku iloko'a» o lune. r Na N-\a i paluku i ko Akana poo, oiai hoi na Ku i umi a hiki ole ke puai leo ae. A na Paahao hoi i uau wahine Pake, Ua hoole lakbu i ke ku pale aku o kahi loio no lakou. laNoa'hoi i hele ai me ka Hope Makai Nui e kulukuhi i kahi i hunaia ai o ke dala i aihueia mai ka tialekuai,a mamuli hoi o kona hilinaiia, ua heje aku laua ir.a ria lio kekahi awawa a kekahi wahi paa pu loa i ka uluU e kiawe, ua hoohehee ih\> o Noa inai kona lio a holo n.ahuka $ku la, Ua hoao aku ka Hope Makai Nui e alualu a ua ki akii i kana pu, he ole nae ko ia la ku oaai, no ka mea, ua ahai loa eku la ka pupuhi iala. Ua laweia mai m* ka mokumahu Mokolii ua mea elua i koe iho a eia 1 Kawa a u paa mai nei, no ke kali anA.uo ko laua wa e tiookolot6loia ai, Na Lotanelft Kam«kn! a mr na makai \ kii aku i kai o ka moku i ka wanaao Poaoijo uei a nobo i ka Halewai» £ iaahope iJjo 4 hg!a ]oa i Kawa-