Ka Makaainana, Volume VII, Number 17, 26 April 1897 — Page 5

This text was transcribed by:	Kate Motoyama
This work is dedicated to:	with gratitude to mrs. elam, my first grade teacher

Ka Makaainana.

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, APERILA 26, 1897. 5

hooko pono ia o ka hana a me ka maeeia o ko ka lehulehu ola.

I ka loaa pono ana aku o ke Kuhina haihai hoomalu, a mahope koke iho ka hoi, ua kuuweluia mia he have melemele nui mai ka hale mai i hoomaluia a ua kahakahaia na pahenehene maluna iho o ke kahua o ua hae la. Ua laweia mai ua have la e ua o Balaunu, me ka oleloia mae hoi ua aihueia, a ua hoikeia imau o ka halawai ana o ka Papa Ola i ka auwina la Poakolu iho la.

Pehea la, o na ano hana anei hoi keia i makemakeia ai mai na luna oihana o ko Kuhina Kupa ano, o ka ukuia ana e hooko pono i na kanawai? He oiaio anei ua lululima pu ka Peresidena me ke Kuhina he mau la mamua aku? A i kahi la hoi o ka pule mamua aku, ua oleloia ua holo aku he kaoo o kahi poe maluna o na kaa paikikala a ua lululima pu aku me na poe i hoomaluia. O na hana anei hoi keia e hiki ai ke oleloia he hoomalu oiaio, a i ole ia, he hoopalaimaka wale no paha hoi?

Pau ae la n hoi ia hana haihai, ua ike hou ia no kahi mau mea o lakou i hoomaluia i ka holoholo waa i ka auwina la Poakolu nei. Heaha la ke ano o keia mau hana haihai e noke nei i ka hoomano? I hewa nae paha hoi kahi i ka hoihoi nui ia ana iwaho o Waikiki, oiai, o Kahakaaulana aku la no hoi ia, hoonoho aku. He makemake nui io no paha e hoi i kai o laila. Ina pela io, hoihoiia aku.

Mamuli paha hoi o ke ano keeo loa o kela poe i hoomaluia i ko C. A. Balaunu makaala a kiai ia lakou i ka auwina la a a me ke aumoe Poalua iho la ua hoounaia mai iaia he puolo a na kekahi hookele kaapio i lawe mai a haawi ia J. G. Spencer, oiai, o kona inoa mawaho ma ke ano kakauolelo no ke Kalabu Pakipika, kahi o lakou e luana a e luakaha mau ai. I ka weheia ana ae, ua loaa iho la he palapala na C. A. Balaunu, a maloko o ka puolo he hoku piula nui (i hohono i ka aila-mahu) o ke ano makai a i kauia me na huaolelo pahenehene.

Ua loheia e imiia aku ana ka mea nana nei hana me ke kohoia no nae hoi o ua mea la. Lohe mai makou ua pii ko Balaunu inaina, a e huhu no oia a e pono, he hooliloia nei kona kulana uku ole ia i mea pahenehene wale ia no e kahi poe i kupono ole e hoomaopopoia.

O ka makou nae hoi ia i lohe mai ai no ka pii ka o ka inaina o Peresidena Kamika a malamaia ai he mau halawai malu i ka Poaha nei a me ka noonoo pu ia hoi o kela hana pahenehene i hoikeia maluna ae, o ka hua nae hoi, aohe i loheia mai. I ka heleia ana ka e ninaninau pono ia e Kauka Wahie, ua pane mai o Kuhina Kupa aohe i manaoia e uhai i ka hoomalu, aka, e ao ana oia i ka holo kaa paikikala, a no ke kiekie ka o kahi ana e holo ana, a kupono hoi i ka puka-pa, ua paukiki aku oia a puka iwaho o ke alanui. Ae paha. Malia o ka paukiki no ia a pahee loa aku i ka welowelo.

Ina he mea paani wale no ka i makemakeia, o ko ka lehulehu maopopo ae ka pono loa No ka Balaunu mea hoi i hana ai ua kakoo a mahalo makou i kona makee i kana hana a me ko ka lehulehu pono, a kela poe kakaikahi hoi e hoolilo nei i mea lealea wale no. A ua kakooia no nae hoi o Balaunu e kahi mau lala e ae o ka Papa Ola, a ke kuhihewa ole makou, o ka lehulehu pu no kahi me ia.

Ano hoi, ua lawa ole kakou me na ike i loaa ia Peresidena W. O. Kamika o ka Papa Ola a me Kauka Wahie, kona ukali o ka holo pu ana e makaikai i ke kulana o na ma'i ahulaa ma Iapana a me Kina, e hoolilo hou ia aku ana no ko ka lehulehu dala ma ka koouna aua aku ia Kauka La no ia mau wahi. Ina na kupono io keia, he mea pono ke loaa he hoakaka ana i ka lehulehu no na dala i lu wale mua ia. Malia nae paha hoi, ua kuleana kela a me keia mea i molia iaia iho no keia Aupuni ke aeia e holo i ko na aina e malalo o na lilo o ka lehulehu a hiki i ka wa e pau ai o ke dala.

Wahi mai nei o ka Kapena Pama hoike, ma kana palapala o ka la 3 nei a i hoopukaia ma ke Kuokoa namu o ke ahiahi Poakahi iho la, no kela olelo hooholo hoohuiaina a Lunamakaainana Spalding, aole loa ka i loaa he hoomaopopo iki ia, ole loa aku hoi ke kokua a kueia. A pela no paha hoi i "haule pu" wale ai no.

He makemake pono uweaolelo kaokoa no hoi paha ko Konela Polena, o ke kumu no ia o kona hoi ana mai nei, oiai, ua kokoke e pau kona manawa, i nei malama ae no. Pela no hoi paha, e lawe aku no hoi oia i kona makemake a pau a kahi iho i ka neoneo.

Ua loheia mai nei hoi no Senatoa Mogana no kona inu rama nui loa, a mamuli paha hoi o ia oia i "awaawa" loa ai i keia "repubalika uukku hoomakeaka" a ka "hemolele" i noho alii ai. E ole ka ka hoike helu lahui, kaakaa ai kona mau maka i ia wahahee a ko nei poe iaia no ka heluna nui loa o na poe Amerika maanei, ka mokuaina hou o Hawaii nei i manaoia no Amerika Huipuia. Aia la, ahuwale mai la no lakou nei ma ae a loaa pono mai la no kolohe.

Aohe i maopopo ia makou in a ua kipa ike ae ka Adimerala Amerika i o Keo Kaaka la, eia nae, ua maopopo ua holo ike aku oia i ka Poakahi i hala, a o ole nae hoi ka ohua palemo liula, ikeia ae ai i holo lealea wale mai nei no ka ka Adimerala e lawe a e haawi makana mai ia Keo Kanaka a me W. G. Iwini i kekahi mau mea kanu makemae a makahehi loa ia. Ina pela io, ua ola kakou a ua hauoli hoi na ohua palemo la, no ka mea aohe mau hooili kaua a paonioni ana, no ka mea, ua heo ka mokukana Peterele no Iapana, o ka Mariona aku hoi koe no Samoa, a e noho hookahi iho ana ka Piladelepia e hakaka i ka mokukaua Kepani i ike ole ia aku hoi kona akaku e holo paukiki mai ana i ka moana.

Ua loehia ka iluna o ka mokumahu Mauna Loa, e kauoha aku ana ka Rev. S. E. Bihopa i ka Rev. J. K. Iosepa: "O ia, e Iosepa, e ai a nui, no ka mea, ua ukuia!" Nee ka hoomaikai o na aumakua ia laua no ko laua ai a hoonuu wale a hiki i ko laua wa i ai nui loa ai i na mea ai o ka Hui Hooholo Mokumahu Pili-Aina a hooki okoa ka na mau mea ai-a-puaa la, e haniu ana ka i kela a me keia mea.

Ke oleloia nie he makemake ka na aliikoa e haawiia i eko u malama hoomaha no na pualikoa kumau. O ka pono io no ia, no ka luhi loa i ka nui o ka hana, a i hewa wale no paha oi i ko Kuhina Kaua Kupa ae ole e uku aku no ka wa i hana ole ia. O ka haawi aku no i ka hoomaha no ka manawa mau loa ka oi loa aku o ka pono.

Namunamu kekahi mea e noho nei mauka loa ae o Kapiolani Paka i ka loaa wai ole i kona wahi me kona makaukau no nae hoi e uku ae no ia mea. A ia Peresidena a Kole nae hoi, ma kekahi aina ana o ke kuai koke ana iho nei ma ka huli waoakua a noho kanaka ole ia ma o aku o Laeahi, ua loaa ka wai a nui a me kekahi alanui maikai i hanaia e na lahui Aeia. Owai no la hoi ka i make make ole e lilo i Peresidena.

E ole ke Kuokoa namu, loaa ai ia makou ka mea e pili ana no ka Porofesa birigihama mau olelo ino a pelapela no ko kakou ohana Alii a me kakou pu no. Ua kikoola oia ma ka hoaiai ana he mau keiki kamehai a poo-ole ka ka Moi Kalakaua a me kona kaikuahine Moi, ko kakou Aliiaimoku o nei wa i hoohaahaaia mai kona kulana.

Na ia mea i kono ia J. W. Robertson (Kimo Lopikana), ko ke Aliiaimoku Puuku, e palapala i ka Porofesa a e ninau pono aku iaia ma kekahi palapala o ka la 15 nei, a i kahi la ae no oia i pane ae ai e hoole loa ana, me ke kuhi ae he hana no keia na na poe roialisa e like la no me @ lono no ko ke Alii powaia.

O kana ia, eia nae, na ku nupepa Ahailono (Herald) o Bosetona i huai mua a hoopuka hope ia iho e ka nupepa La o Nu Ioka, a he hope loa iho nei hoi ka ke Kuokoa namu. E hoounaia aku ana kana hoole i na nupepa i oleloia a o na pane hoi ka mea nana aku. Aia he hoopunipuni maluna o kahi mea, a owai la ia mea?

Eia nae, e like no hoi me make, pela no me Ke Aloha Aina Oiaio, ua ahem like. Ua ahoy no nae hoi make, oiai, o make like no ia ma na allele a elua, a he ole loa aku no kela iwi a Kapu, ke ino a makou i hoomanawanui loihi ai, e noke nei i ka hoopiha i na kolamu me ka hoike ole ae i kahi i loaa mai ai. Ke kuhihewa mai nei paha kahi poe la i loaa no ia lakou, nolaila, hilahila loa hoi paha ke hoike oiaio ae i kahi i loaa mai ai, o akaka auanei he aihemu, oiai, o ka mea loaa no ia i kamalii.

Oiai hoi na luna oihana haihai hoomalu e lealea ana iwaho o Waikiki, ua hoole ka Papa Ola i ka hoopaeia mai o na ohua o ka mokumahu Doriea i kula nei, a mamuli o ia ua poino ko kakou poe kalepa a lawelawe oihana e ae paha ma kahi o $2,000, oiai, ke hilinai nei kakou i ka hele a komo nui mai o na poe makaikai i o kakou nei. Elima nae hoi ohua kapena i hoopaeia mai me ko lakou hoike mau imua e ke kauka o ke awa. He keu io no paha hoi a ke kupaianaha ano kapakahi o ko kakou Papa Ola.

He hunahuna ka makou ma ka helu i hala, e hoike ana eia ke hana nei ka Papa Ola i imu ahi pao no ke puhi ana i na kinon o na poe i make i kahi ano ma'i ahulau, o ke samola-poki nae hoi ka mea i oleloia. Ma ko makou aoao, ua kokua loa makou i kela hana, me ka manaolana hoi, aole wale no ilaila, pau, aka, e laulaha loa ae ana hoi ia ano hana iwaena o

[E nana ma ka aoao ewalu.]