Ka Makaainana, Volume VII, Number 17, 26 April 1897 — "KE ALEALE NEI KA WAI." [ARTICLE]

"KE ALEALE NEI KA WAI."

hooaaauia uei uo ua bsua haibt\i hoomalu e na luoa oihana e noho hoomalu i» ut s i iwaho o Waikiki, He kea uo paha; aia la ka hoi ihea kiai? 3» ' Wahi a ka nleloio, ia C. A. Balaunu-a-Kahatela»koa i helo ai iwaho o Waikiki i ka auwiua la Poalua iho la maluua o kena kaā paikikala, ua loaa a uh ike oia ia Knhiiia Kupa lo ana iwaho o ke alanui o ka F»*ka Kepiolani inaluua o koua kaa paikikala. Auwe no hoi e, oka hoomalu aner hoi ia āua i ae ai e hoomaluia oia a ine kona niau hoa? Ua paneia aku ka ke Kuhiua i noho Ptresideua kuikaw \ ai uq ka Papa OU aole ia o ke auo koomala i manaoia, oia hoi» i naea paani a hoomakeaka wale no, aka» he hana kuio maoli ao ka mfa e p»iio ai no ko ka leluiiehu ola. Aua olelo aku ka hol 0 Mtsita Balaunu iua e hoomau ana ua luua oih&ua 1 ka hoolilo 1 ko iakou hoouaaluia i mea paani wale no, alaila, e uoi uo oia e hoihoiia lakou a fau ike kahu a hoomalu mau ma Kah*k» aulaoa. O kahi ao ia, a no keaha no la hoi 1 haua okoa ia ai ia lakou nei. Mahalo makou uo kv> Mi?Ua Balauuu hopo & wiwo ole* aiai oia e hooko aua i kaua han» U3a ke auo he Ula uo ka Pap* Oia uia ka loaa u*u ok 4 a ua hikiloa uo hoi \aia kt hoouiaopopo o!# ae iua haua kauialii 0 ks auo pah«u*Ueue luai iaia. He uiea ok k i&au haua uiaiuua ae 0 ka

hooko pono U 0 ka haua a "aie ka makeeia o ko ka lehulehu ola. I ka loaa g>oao ana aku o ke Kuhina haihai lioouaalu, a mahope koke iho ka hoi, Ua kuuw#luia m&i he hae melemele nui mai ka hale ijjai i hoomaiuia a ua kahakahaia na hua-palapaia iiunui o ke auo paheneheue iualuna iho o ke kahua o ua hae la, Ua laweia mai ua hab l a e ua o Balaunu, mo ka ohl®ia uae hoi ua aihoeia, a ua hoikeia imua o ka halawai ana o ka Papa Ola i kaauwina la Poakolu iho la. Pehea la, o na ano haua aaei hoi keia i mak®,;nakeia ai mai oa luna oihaua o ko Kuhiua Kupa «no, o ka ukuia ana e hooko pono i na kanawai? He oiaio auei ua lainlima pu k» Pemiiena me ke Kuhina he mau )a mamua aku? A i kahi la hoi o ka pule mamna aku, ua oleloia ua holo aku he kuoo o kahi poe maluna o na kaa paikikala a ua lululima pu aku me na poe i hoomaluia. 0 na haiiiL auei hoi keia e hiki ai ke oleleia iie hoomalu oiaio, 4 a i ole ia, he hoopj*laimaka wale no paha hoi? Pau ae la ao hoi ia hana haihai, ua ike hon ia no kahi uiau mea o lakou i hoomaluia i ka holoholo waa i ka auwina la Poakolu n«i. Heaha la ke ano o koia mau oaihai enoke n#i i ka koomano? I hewa nae paha hoi kahi 1 ka hoihoi nui ia ana iwaho" o Waikiki, oiai, o Kahakaati!an& la no hoi ia, hoonoho aku. He inakemake nui io no paha e hor i kai o laila. Ina pela io, hoihoiia aku. Mamuli paha hoi o ke ano keeo loa o kela poe i hoo»aluia i< ko C. A- T*alaunu imkaala a kiai ia lakou / i ka auwina la a a tne ke aumoe Poalua iho ls, ua hooun&ia mai iaia he puōlo. a na kekahi . hookelo kaapio i lawe aaai a haawi ia J. G. Spencer, oiai, o kona inoa mawaho ma ke %no kakauolelo no ke Kalahu Pakipika, kahi o lakou e loana a «luakaha mau ai. I ta weheia ana ae, ua loaa iho la he palapala aa C. A. Ealaunu, a maloko o ka puolo h® hoku piula nui (i hohono i ka aila-mahu) o ke ano makai a ī kauia me na huaalelo pahenehene. Ua loheia e imiia aku ka mea uana <iei h«na mo ke koho ia tio na# hoi o u& mea la. Lohe mai makou ua pii ko Ealaunu inaina, a • huhu no oia a e pono, ke hooliloia U6i kona kulana uku ole ia i mea pahenehene wal« ia no e kahi poe ī kupono ol© e hoomaopopoia. Q ka makou nae hoi ia 1 lohe uaai ai no ka pii ka o ka inaina o Peresid€na Kamikn a nialama-

m ai he apau balhwai aialu i ka I u&ha uei a i3ib ka n®onoo pu ia hni o kela hana paheiiehene i hoikeia naalnna ae ; o ku hua nae hoi, aohe i loheia mai. I ka heleia ana ka e . oinaninau pono ia e Kauka Wahie, na pane mai o Kuhin-a Knpa nohe i manaoin e uhai i ka hoomalu, aka, e ao ana oia i ka lioio kaa paikikala, a no ke kiekie ka o kahi ana eliolo ana,a kupono hoi i knpnka-pa, ua paukiki aku oia a puka iwaho o ke alanui. Ae paha. Malia o ka paukiki no ia a pahee loa aku i ka welowel®. Ina he mea paani wale no ka i makemakeia, o ko ka lehulehu maopopo ae ka pono loa. No ka Balaunu aiea hoi i hana ai, ua kakoo s naahalo makou i kena makee i kana hana a oae ko ka leh»lehu pono, a kela poe k&kaikahi hoi e hoolilo nei i mea lealea wale no. A ua kakooia no nae hoi o Balaunu e kahi r*aU lala e ae o ka Papa Ola, a ke kuhihewa ole makou, o ka lehulehu pu aakahi mē ia. Ano hoi, ua lawa ole kakou me na ike'i loaa ia Peresidena W. 0. K»mika o ka Papa Ola a me Kauka Wahie, kona nkali o ka. holo pu ana e makaikai i kt kulana o na ma'i ahnlaa ma lapana a me Kina, e hoolilo hou ia aku ana no ko 1-a lehulehn dfila ma ka hoouna ana $\ku ia Kauka La uo ia mau wahi, In-a ua kupono io keia, he mea pono ke loaa he hoaknka ana i ka lehulehu no na dnla i Iu wale mua ia. Malia na f © paha hoī, ua kuleana kela a me keia mea i molia iaia iho no keia Aupuni ke aeia e holo i ko na aina e & . malalo o na lilo o ka lehulehu a hiki i ka wa e pau ai o ke dala. Wahi mai nei o ka Kapena Pama hoike, ma kana palapala o ka la 3 nei a'i hoopukaia ma ke Kuekoa nanu o ke ahiahi Poakahi ihō la, 110 kela olelo ho®holo hoohuiaina a LunamakaalhaHa Spaldiog, &o)e loa ka i l®aā he hoomaopopo iki ia, ole loa aku hoi ke kokua a kueia. A pela no paha hoi i" haule pu" wale ai no. - He makemake pono uweaolelo kaokoa no hoi paha ko Konela Polena, kuauu ik* *a o kona hoi ana mai nei, oiai, ua kokoke 6 pau kona manawa, i nm malama ae no. ' Pela n® hoi paha, © lawe aku no hoi oia 1 kona makemake a paii a kahf iho i ka neoneo. f Ua lsheiu mai nei hoi no naloa no konainu rama nui loa, a mamnli pahn hoi o r» oia i "awaawa" loa ai i keia flrepuhalika uukii lioomakPakj\ n a ka I noho alii ai. E

ole ka k& heike uuiu lahui,.ksakaa ai mau maka i ia a-ko nei.poe i&ia uo 'ia heluna nui lo.a o ha poo Ameri ea maanei, ka mokuaiiia hou o Bawaii nei i manaoia no Ameri'-:a Huipuia. Aīa la, ahuwale mai la no lakou nei ma a"e a loaa pono mai la no kolohe. Aoh© i naaopopo ia makou ina ua kipa ike ae ka Adimerala Aoaerika i o Keo Kaaka la, eia uae, ua maopopo uaholo ike aku oia ī ka Poakahi i hala, a e ele nae hoi ka ohua palemo liula, ikeia ae ai i holo lealea wale m ii nei no ka ka Adimerala e lawe a e haawi makaua maī ia Keo Kaaka a me W. G.-Iwini i keka \i m»u mea kanu makamae a kahehi l@a ia. Ina pela io, ua ola kakou a ua hauoli hoi ua ohua palemo la, no ka naea, aoite mau hooili kaua a paonioai ana, no ka mea, ua heo ka mokukaua Peterele no lapana, o ka Marioua aku hoi koe no Samoa, a e noho hookahi iho ana ka Piladelepia e hakaka i ka mokukaua Kepani i ike ole ia aku hoi kona akaku e bol® paukiki mai ana i ka moana. Ua loheia ka iluna o ka mokumahu Mauna Loa, e kauoha aku ana ka Rey. S. E. Bihopa i ka Rev. J. K. losepa: "0 ia, e Io sepa, e ai a nui, no ka mea, ua ukuial" Nee ka hoomaikai o na aumakua ia laua no ko laua al a hoonuu wale a hiki i ko laua wa i ai nui loa ai i na mea ai o ka Hui Hooholo Mokumahu Pili-Aiua a hooki okoa ka ua msu mea ai-a-puaa la, e hamu svaa ka i kela a me keia mea. Ke oleloia aei he makema'ee ka na aliikoa s haawiia i eko u malama hoomaha no na pualik >a kumau. 0 ka pono io no . ia, io ka luhi loa i ka nni o ka hana ; a i hewa wale no paha hoi i !:o Knhina Kaua Kupa ae ole e ul;u aku no ka wa i hana ole ia. 0 ka haawi aku no i ka hoosaaV\ no ka maiiawa mau lea ka oi loa aku o ka pono. Namunamu kekahl a?ea e noho nei mauka loa ae o Kapiolani Paka i ka loaa wai ole i kona wahi me kona makauk.m no nae hoi e uku ae n# ia 'nua. A ia Peresidena a Kole ua# hu, ma kekahl aina ana o k<? kttai kok& an<uho ml ma ka hvlx w?.oakua a noho ia ma e aku o Laeahi, ua loaa l;a wai a nui a m? kekahi aLnuai maikai i lUmua $ nalahtii As'a Owai ao la hoi ka i uiake make ole © iilo i PeieiUleua. E ole ke Kuokoa nauni, ai ia tuakon ka mea e pi'H no ka Porof<?*a Birig\hama olelo ino a pelapMa uo Vo kakou

olic-»a All j a rae kakou pu do. Ua kikoola oia mo ka hoaiai ana he k.eiki kamehai a poo-ole k% Ka Moi. K&L.kaua a toe kona kaikuahiae Mo5, ko kakou Alliaimoku o nei wa i mai\ona kuiaaa. Na ia mea i kono ia J. W. Robertsoo (Kjmo Lopikana), ko ke Aliiaimoku Puuku, e palapala i ka Porofesa a e ninau pono aku kek&hi palapala o ka la 15 nei, a i kahi la. ae no oia i pano ae ai e hoole loa aoa, me ke kuhi ae he hana no keīa na na roialisa e like la no ne t *ono no 50 ke AIii powaia. O kana ia, eia nae, na -ka nupepa Ahailono (Herald) o Bosetoua i huai oaua a hoopuka hope ia iho e ka nupepā La o Na I«ka, e he hope loa iho nei hoi ka ke KuokoA namu. E hoounaia aku awa kana hool® i na nupepa i oleloi& a o na pane hoi ka mea nana aku/ Aia he hoopunipuui maluua o : kahi mea, a owai Ia ia mea ? Eia iiae, e like no hoi me mak mi, pela no me Ke Aloha Aiua Oiaio, ua aihemu like. Ua ahon i no nae hoi makon, oiai, o mako 1 like no ia ioa na alelo aelua, a he ole loa aku no kela iwi a Kapu,ke inoa makou i hoomaiaawanui Inihi ai, e noke nei i ka hoopiha i na kolamu me ka hoikeole ae i kahi i loaa mai ai. Ke kuhihewa mai nei paha kahi poela i loaa no ia lakou, nolaila, hiiahila loa hoi paha ke hoike oiaio ae i kahi i loaa mai* ai, o akaka auanei he aihemw, oiai, o ka mea !o«a no ia i kamalii. na luna oihana l aihul hoome.Iu e Iealea ana iwaho 0 Waikiki, ua hoole ka Papa Ola 1 ka hoopaeia, mal o na ohua o kti mokumahw Dcrica i kula nei 4 a mamuli o iauapoinoko kakou poe a luwelawe 'oihana e aepaha ma kahi o $2,000, oiai, fee hiiinai nei kakou i ka hele a komo nui mai o ua poe makaikaj i o k&kou uei,. EHuau ude hoi ohna kapena i hoopaeia nu\i ko lakou hoike mau Iniua o k© kauka o ke awa- He keu 10 ao paha hoi a ke kupaiauaha auo k«pakabi o ko kak#u Pap& Oia. H* hmmiuna ka makou nia ka h$ln i hala, e hoike ek ks hana nei ka P?pa Oia v i imu ahi pao »o ke puhl i na, kiuo o ua poe i i kahi auo ma'i ahulau, o k$ «aoaoU poki uae hoi ka mea i obioia. Ma ko makou aoao* ua kokoa loa m&kou i kela haua* ka n>an8olaua tu*i, aok wale b6 ll&il* T paw, aka, e laulaha !oa w aaa hoi ia auo haua iwaena o

ka lahui, oie hoi, i na po© e ißaken»ake ana pei«. Naw»i aua la e uku na lilo o ua kt,t% hoooalulu eleuau <j ka lawe aua i ua lala o ka puali puhiuhe o ke Aupuui e hool&u--lea ia K'»le iwaho o Waikiki i k..k-:hiaka Peakolu iho Ij, La hauau. a pela no hoi ka pahahae i kukuluia īho nei & na paahao ma kona wahi noho uih Kehehuaa ? Ka i no-hli na ka lehul'ehu u-0.--.Ae, oia, pela no ! A ke uinau u©i hoi taakoUr— He Aupuni Moi miiei keia a he repubaiika pah&? He repubaiika in& k« olelo aua, aka, he wahi ieoaua aweaweu noho'ua Moi no Ina hoi ha pehi, h<> ae iio bui p hn ka pono i t.lu UH- »t> iihilihi gal« a ujf p.m i.eehwe il') Kuiiiaa a - .-ii-e īa lu.iu oihaaa .e . ae. Kt ih, WolHiKohll pOLH) loa. No k?ia lu feH ka nupep« A-i&ilouo o Hiio ī olelo ai na k<m > helu ht)pe loa i loaa mai nei, aolo loa ka e haawi mai i oa hoomuikui i ka Pertside.i i, aka, i koua Moi ka o nei naua aku, ia K ; i,uva'iii Kaialaui. Pehea hoi ia? lie keu no hoi ake ano eo ko Hilo poe ake repubaiik«, uke kuhaia D3.ai Im ia ona urr?K>", e naoa pouo aku t»rta me ku i:iiuiniu oie iho. 0 kahi lono i loaa inai nei mai lapaua i ka Poaha iho la, ua hooliolo ko Aupuai o lapa na u a P4.U ka„J o a a an a tn a i on a -paahana no nei. Ama kekahi olelo ana paha hui, pela ka hoike ana o ko ke Aupuui aoao, ua pau ,k;t aeia sua o na Kepaul ka.okoa a roe haumana, a koe ho nae hoi na limahaHa. Pela paha! . . v Eena na nupepa o lapana no ka keia Aupj.unr iuea 1 hanl aku nw a (3f loa aku hoi, ika maiīa kaokoa i hiawiia i ka Luna Dute Nui, a e mea kue ka hoi ia i .ke kuikahi &alep« a Uulea i hooholo kahiko ia e lapaua ame Hawaii nei. Ina Bku !a pela io, alaila*, M hana inai no koe ma ko lapana aoao. Nauaaku kakou