Ka Makaainana, Volume VII, Number 21, 24 May 1897 — Page 1
This text was transcribed by: | Francene H Aarona |
This work is dedicated to: | To all fathers who provided and reared their children to be productive adults in their communities. |
Ka Makaainana.
BUKE VII ---- Ano Hou Honolulu, Oahu, Mei 24, 1897 HELU 21
Hooleia na Noi Dala.
He halawai o ka Ahakuka Malu ka i kaheaia no ka auwina la Poalima nei, ae ka noonoo ana e hookaawale @ae i kekahi haawina dala kuikawa o $ 6,000, i hiki ai hoi ke ukuia na lilo o ka hoomalu ana iho nei i ka mokumahu Kinai Maru a me kona mau eemoku. Ua hiki ka nui o na lilo o ka hoomalu ana a ka Papa Ola i ka huina o $ 5,848.48 no na kiai a pela aku. Mamua ae ka o ka hoomalu ana, ua hoopaaia ka moku malalo o kekahi bona no $ 8,000, eia nae hoi, he mea pono e ukuia ka luhi o na poe hana, a o ke Aupuni no hoi paha ke kali aku. Ua kue ino loa ia keia noi e Pi Ki Keoni, i kokuaia a kani poe e ae, a o ka hopena mai, na hoole loa ia. Ma ko Pi Ki Keoni aoao nae hoi, wahi no ana i hoike ae ai, na makaukau oia a haawi i $1,000 i ke Aupuni, a me elima poe hou ae, lawa ka huina dala i makemakeia me ka ukupanee ole, a e kali aku no hoi a ka wa e loaa mai ai ka ke Aupuni, oiai, ua oi aku ia mamua o ke kauoha ana i ka Ahakuka @Malu e hookaawale me ka ulu ole ae o kekahi pilikia kuloko mai kekahi ano ma ʻ i ahulau. O kekahi kumu mai ka o keia noi, ua uuku loa ko ka Papa Ola haawina no ia ano uiia e ulu ae ai.
---
Kulaiia a Kuho Iloko o ke Kai.
Lehulehu na luina o ka mokukaua Piladelepia i hele a oi ma mua ae o ka manawa a ua haawi makana ia mai no ka hopu ana ia lakou. Nolaila, i ka Poakahi i hala i pau nui ai i ka hopuia a noho ana i ka Halewai. Ia auwina la iho i hoihoiia aku ai no kai o ka moku e Lutanela Kamelani, i hele a paihi me kona aahu piha. Hoea i ka uwapo waapa, makemake nui i omole waikeke, a ua holo mai he makai e kii. Ua kau nui aku ma kekahi waapa uwapo, a ua holo aku no hoi a eia aku a eia mai ka moku, ua hopu ae kekahi i ka Lutanela a kulai, o laua like nae hoi ka i au like i ke kai. Aole ka luina i hakalia, kau hou ae no iluna o ka waapa, a hooweliweliia ka mea waapa e hoe pololei no ka moku, ina aole, kiolaia iloko o ke kai. O ka Lutanela hoi keia, ua au ae a loaa i kekahi waapa a hoihoi loa ia mai no uka nei me ka puluelo. Hu ka aka ! No ke alualu no hoi paha kahi i ka uku makana, a no ka hele palaka me ke ano huluaa no hoi kahi.
Hana Hoowahawaha Wahine.
Oiai hoi e malamaia ana ka hookahakaha paikau mauka o ke kahua kula kane Kamehameha, ma ke kula o Kaiwiula, ua hele ae o Misasa Ema Metcalf Nakuina me ka ukaliia e Misasa R. W. Maea o Kalae, Molokai, a me elua o kana mau kaikamahine, Misasa Mutch a me Misasa Hikikoki. Ua hele ae ka lakou a noho ma kahi lulu a malumalu o ka Hale Hoikeike Bihopa, maluna o ke kahua mauu manienie, a na ke keikikane a ka inoa mua, F. W. Kahapula Beckley, i lawe aku i mau noho no lakou
Ia lakou nae hoi e noho nanea ana malaila, kaalo ana o Porofesa Birigihama, kela haole hoino Hawaii, a nana kokoe ae la na maka. Aole ka i liuliu ma ia hope iho, ua hele mai ke Pukiki malama pae kipaku i keia poe wahine, aole nae i hele nui aku. Ma ia hope hou iho no, ua hoea hou aku no ua Pukiki la a pai okoa i na noho a kulana ana imua, o ka wahine @noo nae hoi ka mea i ano lele loa ka hauli. Ia Misasa Nakuina nae hoi, lawelawe lima okoa ua Pukiki la ma ka lalau a huki ana i kona lima. Ua hookuiia aku ua Pukiki la no keia mea e Kahapula a na olelo ae ka ua kauohaia oia e ka Porofesa e lawelawe lima oolea aku.
Lehulehu loa na poe makaikai malaila i ike i keia hana, a i ko na kumu lohe ana, ua hele koke ae lakou e mihi, eia nae, aohe i aeia aku, aia a mihi akea ae kela haole, oiai, i kahi akea ka hanaia ana o neia hoike ona i kona manao hoowahawaha. Eia ka ua manao oia nona ponoi ia wahi. Ina paha i ike mua ia ia pela, ina no la hoi aole e hele ia aku.
---
Hora 9 paha o nei kakahiaka i ku mai ai ka mokumahu Peru mai ke Komohana, a ahiahi iho no e holo loa aku ai no Kapalakiko.
He kanaka e hana ana makai o ka uwapo Likelike ka i halawai me kekahi ulia i ke awakea Poaha nei, i a ʻ eia e kekahi kaa kikane. Ua eha a ua palapu no oia, koe aku nae hoi ka eha e pilikia a e poino loa ai.
Piha u no ka aha hoolaulea a ka Hui Opio Hawaii i ka po Poaha nei ma ko lakou keena halawai mau ma Poka Hale, ma Aienue aenei, a ua hookipaia hoi kela a me keia me ke ohaoha. Na Ailuene Buki a me J. M. Poepoe na haiolelo mahope iho o ka Peresidena Kale Wilikoki mau olelo paipai a hoolanalana. Ua awaiauluia ae me na mele a ua ai hoonuu hoopau me ka hau kilima, i panaiia me kahi meaono, a ua hoi kela a me keia me ka piha hoihoi a hauoli. Ho hou ae !
Eha ia Opio ma Kahua Paikau.
Iuka o ke kahua kula kane Kamehameha ka paikau hui o na kanaka o na mokukaua Amerika i kakahiaka Poalua iho la, o ke kai ana me ke alakaiia e ko ka Adimerala puali puhiohe mai ka uwapo a pii loa ma alanui Moi. Nui ka lehulehu i hele aku e makaikai paikau Oiai mauka o laila, i ka wa hoomaha, ua hoikeike aku kekahi luina i kamalii i ke ano o ka hana ana o ka lakou ano pu-raifela, a ia wa i kani ai a ku kekahi keiki, o Uilani Lemon, he keiki na Misasa Lemona o ka Home Kapiolani, maloko o ka uha, eia nae, ua wela wale no, oiai, aohe poka, he pulupulu wale no. Ua eleu koke ae no poe lawelawe o ka puali lapaau, a na ke kauka o ka moku i hooponopono ae i ko ke keiki eha. Wahi ka o ka hoike a kala luina, aole ka oia i ike mua ua piha kana pu. Pau ka paikau, ua kai hou mai lakou no kai nei a hoi loa no ka moku.
---
Ka Ono o ka Poi Huihui.
Iwaena hoi o kekahi poe o kakou, ua nui ka onoia o ka poi uouo a huihui, oia hoi, i ono, mikomiko a i awaawa maikai a kupono, aole hoi o ke ano i awahia a i malailena. Aia ka ono a huihui maikai mau o ka poi a loaa he waihona maikai. Ma ka Hale Oiwi wale no e loaa ai na ipu lepo maikai i kupono no ka malama ana i ka poi, o na ano no a pau, e like me ke kulana e makemakeia ana. E aho keia ano ipu poi mamua ae o na umeke pohue, na pahu a me na ipu Kelemania ( ipu lepo Pake ). O ka hoao ae no ka pono.
A i ole no hoi ia, eia iho no na lako pola e kohu pono ai o ka poi iluna o na pakaukau, na pa o na ano a pau, na lako aniani huikau, na ipukukui, a pela aku, he nui loa ke helu papa aku. E loaa no malaila ke pena a me ka aila, na hulu pena, a pela aku. Mai no a hoopoina iki i
KA HALE OIWI.
---
Komo i ka Poai Mare.
Ahiahi Poaha nei, ma ka lua kino o Sana Anaru, ua noia ae e ka Rev. J. Usebone o Misi Kalani Laanui ia Charles Reeves, he haole e hana nei no ka Hui Telepone Mutuala. Mahope iho o ka nakiiia ana o ka hipuu poena, ua hoi ae a kahi o Misi Luke Pibode ma Kamanuwai, kahi hoi i malamaia ai o kekahi aha-ike a hoolauna. O na poe pili wale no o ka wahine ka hapanui loa i hiki aku.
---
Ua komo ae ka o Hope Ilamuku Hikikoki ma ka oihana lawaia a mai Kaunakakai e hoounaia mai ai. Aia aku nei he waapa lawaia ilaila a na ohi no i ka hua mua. O ke ano e hanaia ai, e lawaia ana i na la holo mokumahu, a ke kaalo mai malaila no ka hoi loa mai iauei, holo aku ka waapa a pili, hooili iluna o komo iloko o ka pahu hau Ma ka Mauna Loa mai o ka Poalima nei ka mua, he oio ua i ʻ a. E ponopono ana no paha hoi, ke lawelawe hoopono ia. O ka hoao no nae hoi ka mea e ikeia ai.
Hoi ia Kupa e Hooluolu.
No kahi wa loihi i hala ae i waiho ma ʻ i a nawaliwali ai o Misita Pakana ( Frank Spencer ) o Waimea, Hawaii, a ua hoi mai ianei e noho pu ai me kana kaikamahine, me Misasa Fane Biketona. I ke aumoe Poakolu nei i aili loa aku ai kona aho ma kahi noho o ua kaikamahine la iwaho o Waikiki
Ua hiki mai nei kana wahine a me na keiki ma ka mokumahu Helene o kakahiaka Poalima nei, hoea mai la nae hoi, ua hala e oia. I keia Poaha ae e malamaia ai ke anaina haipule hope loa nona, a ma ka mokumahu Kinau o keia Poalima ae e hoihoi wailua ia aku ai no ke kanu ana ma kona home ponoi ma Waimea, ana hoi i aloha ai. Ua ialoaia iho nei kona kino.
---
Regimana Ekahi Vs. Sana Lui.
O ka ulele hoopapa kinipopo o ka auwina la Poaono nei ka paani ahona iki o ka maikai o keia kau, eia nae, aole no i nui loa na poe makaikai e like aku me ko na la mua. Ua ahai mai ka inoa mua i ka lanakila mai ka inoa hope me 6 kue ia 4 aipuki @ae-koe hookahi komo ana i koe o ka inoa mua. Aneane e piha elua hora i pau ma keia paani ana. Eia iho ka hoike ma na komo ana :
1 2 3 4 5 6 7 8 9
______________________________________________
S. Lui 0 0 1 0 3 0 0 0 0---4
Reg 1 0 0 1 0 2 0 3 0 *---6
E hoopapa ana hoi na hui Sana Lui me Hoku i keia auwina la Poaono ae.
---
Hihia Hou i ka Opiuma.
Po Poakahi i hala i hopuia ai o C. B. Maile, ma kona wahi noho mauka o Kapalama, no ke kuai opiuma. He Pake ka mea i hele aku e kuai me na dala i hooailonaia, a iaia i puka mai ai, ua komo koke aku o Makaikiu Kaapa a hopu, a i huliia aku ka hana, loaa na dala i hoailonaia. Ua laweia ae oia no ka Halewai a hookuuia mai no mamuli o ka hilinaiia, a i kahi la ae i hana ai i bona no $2,000. O ka Poaono nei ka la hookolokolo, a no ke ano ma ʻ i o ka Lunakanawai, ua moe mai a no keia la paha. Alua ona hopuia ana no nei mea he opiuma.
---
Ua haawiia ae e ke Kuhina Kalaiaina ia Wilisona & Halekeokeo ( Wilson & Wihitehouse ) ka aelike no ka hana ana i ke alanui pali o Nuuanu, oiai, o ka laua ke koho haahaa loa, he $37,500, a o B. F. Dilinahama ko laua hope. Eleu no ka hoi ka ewe Polapola @ me kona hoahui haole.
E nana ae i ke kono laulaha a ko ka Moi Beritania Komisina a Kanikela-Kenerala ma kekahi hoolaha ma kahi okoa ae o keia helu. Mai no kakou a hoohilahila iho, e hele aku no e ike a e haawi i na hoomaikai ana iaia no ka la hoomanao hanau e kona Moi.