Ka Makaainana, Volume VII, Number 22, 31 May 1897 — Page 1

Page PDF (959.92 KB)

This text was transcribed by:  Tina
This work is dedicated to:  Erayna Adams

Ka Makaainana.

BUKE VII ---- Ano Hou

Honolulu, Oahu, Mei 31, 1897

HELU 22

 

AWA O PUULOA

Maule ka Haawina no ka Hoomaemae ana ia Wahi

            O na papa leo ano hoihoi loa ia i keia la maloko o ka Hale Makaai@ana, wahi a kekahi hoike mai Wasinetona o ka la 11 nei, o ia ka mea e pili ana i ka haawina o $50,000 no ka hoomaemae i ke Awa o Puuloa ma ka Paeaina Hawini, a ua hooleia hoi e kekahi koho ana a 85 kue ia 53.  Ua koi ikaika loa o Hiti o Ilinoi, lunahoomalu i pau a i manaoia no ke Komite o ko na Aina E, i ke ano nui o ka lawe ana ao i na keehina a hooiaia ai ke kuleana o nei Aupuni (Amerika Huipuia,) i ke awa, mamuli o k@ k@ Aha Sena to manao e hoopau i ke kuikahi Hawaii.  Eia iho kahi mau olelo ana:

            "Ina e hoohuiia mai ana na Paemoku Hawaii i ka la apopo, e like no ka mau aku o ke k@ - pono loa e aponoia keia hoololi i nei wa.  No kanakolu aenei makahiki o ko kakou hoao ana @ loaa ona mau kahua hoahu lanahu ma na wahi lehulehu o ke ao nei, a he ole loa @ao hoi kahi wahi hookahi i loaa ia kakou i keia la.  O ko Beritania Nui aumokukaua hoi, i oi loa aku o ka ikaika, ua hiki loa k@ hoonohoia ma kekahi wahi o ka poepoe honua moi a e kokoke loa no auanoi hoi ia i kahi e loaa koke ai o na lako a me na pono p@ no hoi no ka hoomaemae ana.  E lilo no hoi ko kakou aumokukaua, i ka wa o ulu ae ai o kahi kaua ana, i mea waiwai ole loa ke pau koke ne ka lanahu.  Ma ka Moana Pakipika, ua loaa a pau i na Mana nui o ko ao nei - En@lani, Farani, Garemania, Sepania - ho hookahi, elua, umi, iwakalua kiko, kahi hoi e hiki ai ko hoolakoia mai na moku e hiki loa ai ke hoolilo i ko kakou mau aekai i mea neoneo.

            "Pehea la ko Enelani manao ana he mea ano nui loa keia ma kona l@ ana he mau miliona maluna o keia mau puko'a liilii a me na puu a oioina o ka Bemuda?  No keaha la ia mau mea a pau i hooliloia ai?  Aoleno ka hakaka me Farani - aole no hoi paha no kahi manao ana e ulu ae ana kekahi hakoko ana me Rusia, kona hoa paonioni nui.  O ke kumu h@ mau moku kela e hali ana i na pu-kuniahi e hoohiki loa mai ai paha hoi i ko kakou mau awa; o kekahi kumu no hoi, e lilo no lakou i mau mea paahana weliweli loa e kue mai ai ia kakou i ka wa e ulu ae ai o kahi hooili kana ana.

            "Ano hoi, ke haule kela kuikahi, ina e hoopauia ana, e hou koke ae no o Beritania Nui ne ona mau launa hou ana me Hawaii.  E koi hoomano koke ae no o Iapana, a me ke koi eena ae no hoi.  M@ na telegarama o nei kakahiaka, ua heluhelu au ua hoea e ae la no ka mokukaua Naniwa ma Hawaii no ke koi hooweliweli aku hoi i na koi ana maluna o kela Aupuni nawaliwali.  E hiki wale no ia kakou ke paa iho iaia me ko kakou mau pu i ku ma kahua a paa kulana, a o keia kuikahi hoi ma na kukai olelo pili kalai aupuni ana, ua manaoia ua haawi mai ia kakou i ka mana e kukulu ai i mau papu malila."

            Ninau o Makamilina - Alaila, o ko ke keonimana manao, e hoomaemae mua i ke awa a mahope aku e kukulu papu ai?

            Pane o Hiti - Ua pili ia mau mea a pau i ke keonimana @ ukali mai ana maluna o keia papahele.  Ke kamailio nei au no ke kahua alakai ha@@ a me ka naaua@ o ke Aupuni e like la me ke kakkou nei i ka nana aku i ke kumu hooia oiaio, o ke mana ma ke kai, o ia ka hoao no ke kulana a me ka holomua o na aupuni o kaia mua aku.  Eia maanei ia kakou he wa e hiki ai ma keia wahi hoolilo u@ku ana ke keehi iho i ko kakou mau kapuai ilalo a hana aku a oi loa i kekahi pono panai waiwai -- e loaa ai hoi he mea i oi aku i kekahi paio pili aupuni ana -- e hookahua aku ai i ko kakou hae ma ka nuku o ia muliwai, a aole loa hoi i a e haule iho ilalo iloko o na makahiki he tausani.

            Ua pane aku o Ca@ona ia Hiti, ma ka olelo ana aole no e hoopilikia nui loa ia keia Aupuni ina aole ka Ahaolelo @ hookaawale ae ana i ka haawina i nei kau.  Ua haawi kaokoa loa ia kela awa ia Amerika Huipuia, no ka manawa pau ole, wahi ana, a ua like kona waiwai ana no kakou me kahi awa e ae ma ka Aekai Pakipika.  Ua manaoia nae hoi oia e hoomaemae aku ke Aupuai i ke awa o Puuloa, e like la no hoi me ka@a @ hana ai me kahi awa e ae ona i kuleana ai, ke kupono hoi e hoomaemaeia.  Aia no ia ma kahi maloko mai o elima mile mai ke awa o Honolulu, kahi hoi o na moku o Amerika Huipuia i hiki mau ai ke uhao lanahu, a e mau loa aku ana ae hoi pela oiai ke dala e loaa ana ia lakou e uku ai no ka lanahu.  Aole ka haawina e lawa no ka eli ana i ke one mai ke awa.  E hoopii ae no auanei hoi ko laila poe noho i kumukuai o ko lakou mau apana aina ma na kihi mahope koke iho o ka hoomakaia ana o na hana hoomaemae ma ke awa.  Aole ka haawina i lawa e kuai ai i kapuai aina, a i ole ia, hoomaka paha e hana i kahua aumokukana.  Aole o Canona i hilinai ma ka hoonui kuahewahewa wale ana ae no i ke ane nui o keia mau mea pili i na aupuni a makau honua iho hoi i kela a i keia lahui paha.

            Ua kueia keia haawina e Sea (Sayers).  Ma kahi hoi o ka naua aku iwaho no na hana e kau kanawai iho ai, e nana ae ka Ahaolelo i ka hoopalekana ana i kona lahui ponei iho. 

            Ua kamailio kuio ae hoi o Cumina (Demokarata) o Nu Ioka, ma ka aoao e kokua ana i ka haawina. 

            Wahi hoi a Hilibona (Repupalika) o Kaleponi:  "Ua kuai o Amerika Huipuia i kekahi kahua wai ma ke awa o Puuloa, aole loa nae hoi he wahi kapuai aina iki.  O ka aina a pau loa ma ke awa o Puuloa, ua pau i kuaiia e na poe hoopukapuka, me ko lakou paa iho hoi me ka manao e kuai aku o Amerika Huipuia."  Oiai hoi, ua nele maopopo loa o Amerika Huipuia me na awa aumokukaua ma ka aina ponoi, he mea hawawa hoi ke kukulu ana aku ia lakou iwaho, wahi ana.  Ke ulu ae hoi he kaua, e lilo pau holookoa no auanei hoi ka ikaika o na aumokukaua e paa iho i ke awa o Puuloa, a ina hoi e hoohuila ana, e lilo no ke awa i mea waiwai ole.

            Kokua ikaika loa o Simesona (Populisa) o Kaneaasa i keia kumuhana, a kamailio kokua hoi o Heneri (Repubalika) o Konetikuta a me Waka (Repubalika) o Masakuseta no ka hoololi.  Ua ao uwalo aku hoi o Sea i ka Ahaolelo o ke keehina hou aku ma ka noali moekahi me ke kahua alakai hana i manaoia, o ia no ka hoohuiaina.  Ua ao aku eia ia lakou mai no a makau iho i ka oleloia e lawe a@ilo ae no o Enelani i na paemoku, "Mawaho ae hoi o ka paio hakaka pu ana me ko'u hoahanau ponoi," wahi ana, "e minamina loa no au ke ulu ae he kaua ana me Enelani.  Aohe o'u manaoia ua makemake o Enelani i kekahi kaua me kakou e like la no hoi paha me ko kakou makemake ole i kahi kaua ana me ia."

            Ua laweia he koho ana ma ka Hiti noi e ae pu aku me ka ka Aha Senate hoeloli a haule ma kekahi koho ana a 53 kue ia 85.

            He kakaikahi loa no na poe Repubalika i hiki ae a ua aneane loa ke koho ana e mahae like na aoao kalaiaina.

            He eono poe Demokarata a me Populisa, e nui ana me Cumina o Nu Ioka, Tate o Georegia, Kini o Uta a me na Populisa Simesona a me Rigile o Kanasasa ka i kohe e ae aku, a he umikumamalua paha hoi poe Repubalika, iwaena o kakou o Canona, Hilibona, Pak@, Mude o Masakuseta, Boroderide o Kauasasa, Boromowele o Ohio, a me Line o Karoline Akau.  Ua hoounaia ka hoololi awa Puuloa i ke komite kukakuka like o na mahele a elua.

            I nei po i olelo ae ai o Hilibona ua nana pono loa oia i ka puana o ke koho ana o ka Hale ma ka hoololi i hooleia ai ka ae pu aku, ua manaoio oia aole loa e hiki hou ae ana i na poe hoohuiaina ke hoike he ikaika oi ae e like me ia.  Wahi ana, o keia ikaika, o ke koana manao no ia mai ke au hooponopono o Harisona, ka mahele kue ia Kalivilaua a me na poe hoi i huli ma na hooikaika pilikino ana a na elele Hawaii.  Ma kona manao, ua hoike ae ia i ke ana waiwai kiekie loa o ka manao ake hoohuiaina, a ua hoike ae no hoi aole wale no i kue ka Hale i na launa kokoke loa ana, aka, ua pau a me ke kuikahi pu no kekahi.

           

Huakai a ka Papa Ola.

            Mamuli o ka hooholoia ana i ka auwina la Poaono nei e malamaia ai na hana hoomanao o ka La Kaupua, ua hoololi ae ka Papa Ola i ka manawa holo no Molokai.  Nolaila, mahope iho o ka hora 10 o ka po Poaha iho la i holo aku ai ka mokumahu Iwalani me na lala o ka Papa Ola, ka Bihopa o Panopolisa, na kauka lehulehu o ka aina nei a me ko na manuwa, na poe ka - kau nupepa a me kahi poe lehulehu e ae i aeia.  Ua pae nui hou mai lakou i ke aumoe Poalima nei, hora 11 paha.  Oiai, aohe o makou mea kakau i holo aku nei, nolaila, aohe no a makou hoike.

 

Mau Pake i Kaawe.

            Maloko o ka halepaahao o Kawa i kakahiaka nui o ka POaono nei i loaa aku ai he Pake ua kaawe iaia iho a make loa me ke kauia @hamaka, a ma kekahi hao maluna ae o ka puka ka hikii ana.  Iwaho oia i ka hana i ka la mamua iho, a no kona hana ano e, na hoihoiia iloko.  Oia hookahi wale no ko kona keena, a i ka weheia ana o na laka o na puka, aohe oia i puka mai, nolaila, i ke paleia ana aku, o lewalewa iho ana oia ua hele a laau.  O ka pale paku makika uwea kona mea i ku ai, a i ke pale ana paha, nana an kona kani-ai.  Aohe na mea ma kekahi keena iho i lohe i kahi mea a@o e.  He ekolu no ona malama hoopaahao no ke ki-pa a no ka loaa wahi opiuma ole paha hoi, ua manao oia ua ahona ka make mamua ae o ke ola ana.  Na ke Aupuni oia i kahu aku ma kahi o na paahao mauka o ka ilina o Makiki.

            He Pake ka i loaa aku i kai o na hale holoi Aupuni ma Iwilei i kakahiaka La Pule i hala ua lawe i kona ola iho.  Ua hoeholo he aha kiure koronero i make no oia iaia iho ma ke kaawe ana me ke kaula.  E lewalewa ana oia i ka loaa ana aku.  Aohe i maopopo ke kumu.

            Elua mokumahu o ke ku ana mai i ke aumoe Poakolu nei.  O ka Mariposa ka mua i ka hora 10, a i ka hora 11 ae hoi ka Aorani.  Ua haalele like aku laua ia Kikane i ka la a me ka hora hookahi, a mamuli hoi o kekahi @lia ma ka moana, o ka haki ana o kekahi enegini hana, ua hoemiia ko ka hope holo.  I ka auwina la o ko laua la i ku mai ai, ua kaalo ae ka mua i ka hope ma ka moana a ku mai la ianei e like me ia maluna ae.  Awakea o kahi la ae i holo aku ai ka hope no ka Akau, a i ka hora 2 iho hoi ka hope no Kapalakiko, i lohi no ka uhao lanahu.  Lehulehu na ohua a la@a i lawe mai nei a i lawe aku.