Ka Makaainana, Volume VII, Number 26, 28 June 1897 — Page 3
| This text was transcribed by: | Kate Motoyama |
| This work is dedicated to: | my sister sharon motoyama |
Ka Makaainana.
HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IUNE 28, 1897. 3
OULI PAHAOHAO.
--
Hoike ka Po i ka Nanehai o
ke Ao.
Ianuari 29, 1897, loaa iho la ia'u he moeuhane, a o ia keia: Lehe aku la au i ka leo o ka lahui o ka po e kukala ana me ka leo nui, "O ka Moiwahine ua make mai nei iloko." Aole i liuliu iho, hoea mai ana ka moku manawa a pili i ka uwapo o Bura, a hapaiia mai la ke kino make o ka Moiwahine e na lima o na alii manuwa a me ka hii ana mai ma ko lakou alo. Ia wa, ua hele aku la au e nana, a ike aku la au i ke poo a me ke kahi lima a lewalewa mai ana no ia mawaho. O ko'u manawa no ia i holo koke aku ai a honi (muki) i ka lima o ka Moiwahine; ua piha loa na alanui o ke kulanakauhale nei i na kanaka, a o ka manawa no hoi ia i laweia ai o ke kino make o ka Moiwahine no ka Halealii. Ua nalu iho la ko'u uhane me ka noonoo nui, a i iho la au, nui maoli ka pilikia o ka lahui, ua hala aku la ka Moiwahine. Ia ma puoho ae la au, eia ka he moeuhane.
MISASA KEAPO.
Auwaiolimu, Honolulu.
Na Hooheno Wehewehe.
1--Ka leo kukaia o ka po ao ka make o ka Moiwahine. No ka po ka leo kukala make, malia no ke ao ke kukala ola me ka hauoli o ka lehulehu; ke aui ka moe pela, a in a he make aloha keia o ka Moiwahine i kona lahui, he hoike ana mai ia i ka pilipaa o kona aloha oiaio i kona lahui.
2--"Aole i loihi, hoea mai la ka manuwa a pili mai la i ka uwapo Burua a hapaiia mai la ke kino make o ka Moiwahine e na alii me ka hii pu ia mai ma ke alo." Ma keia mahele, ua loaa he mau mahele hou, o ia keia: (1) Ka manuwa a me kona pili ana mai; e manaoia ka manuwa he aupuni ia, a e manao pu ia no hoi he kaua kana hana, a e nanaia kana hana i pili mai ai i ka uwapo he ukana kana, a o ia ukana, he nu hou ia, a i ole, he manuwa ku mai paha. (2) Ka hapaiia ana mai e ko kino make o ke Alii me ka hii pu ia mai ma ke alo o na alii o ka moku; o keia ae la ka ukana a ka moku, a i ole, a ke aupuni, o ia ka olelo ana ae ua hapai ae na alii o ka moku a aupuni paha me ka hiipoi nui i kekahi leo kauoha no ko ke Alii ikeia, aia paha iloko o ia ike ka pono, ke ola me ka lanakila o ke Alii. A o ia hapai ana a ua alii o ka moku me ka hiipoi ana i ke kino make, he pulama ana ia me ke aloha o na alii o ka moku (aupuni). (3) Ka inoa Burua, he hoike ia o ka halawai pu ana he lima he lima, he maka he maka, he waha e waha, he leo me ka leo, i kulike ai me ke ano o ka awaiaulu, a o ia paha ua Pulua la. A in a e kapaeia o (a) o Burua, e kee iho ka haina, alaila, he bipi opea, a i ole, he ilio bulu. Alaila, loaa ka haina he ilio have me ke nau, he bipi hahai me ka o'e; me ia poe wale aku no ia i ka lakou e hana ae ai. (4) Ka uapo; e kapae ia (u) o wapo, a e koe iho ka haina apo; na keia haina i hoike mai i ka apoia mai a pulama aku i ke kino make o ka Moiwahine, (oia hoi, ke kinoi i hooneleia i kona pono nohoalii,) a o ia apo ana mai he launa ana ia me ua kukai olelo pu ana mawaena o ke apo o ke aloha.
3--Ka ike ana i kekahi lima e lewalewa ana. Ua loaa he mau mahele hou no ke poo a o ia keia: He lala hanohano ke poo no ke kanaka, aia malaila kekahi mau kumu ike, o ia ka lohe a me ka ike. Ma ka hoomaopopo ana, ke lawe aku nei na alii o ka moku i ke kino make o ka Moiwahine e ikeia nei in a ke poo a me ka lima, o ka halealii ka pahuhopou; nolaila, he mea pono ke nauaia ka manao pili o ke poo, a o ia keia: He Poo-moi ka mea e ikeia nei, he Poo-aupuni kona pili, nolaila, ke laweia nei ke Poo-moi e ike a e lohe me ke Poo-aupuni i loaa ai ka haina o Bulua me Uapo, oia hoi, ka halawai pu ana iloko o ke apo o ke aloha i hoikeia ae nei mamua. (2) Ka lima; he lima Moi ka mea i ikeia, he lima aupuni kona pili; nolaila, ke hele aku nei ka lima Moi e lulu lima aloha pu me k alima aupuni, malalo o na hiipoi ana a ke aupuni [manuwa, oia paha na pualikoa moana]. Nolaila, ua loaa ae la ka haina he Moi ma kekahi aoao a he poo-aupuni ma kekahi aoao, in a ana pela ka oiaio a ka moe e alakai nei. Alia nae, e kali aku i na lono. Eia ka hoi ma ka manuwa mai ana no.
4--Ka holo ana o ka mea nana ka moe a hoai i ka lima. He lima make ka mea i honiia e ka mea nana ka moe he mau ike ana mai ia a na hoa'loha o ke Alii i ke Alii me na kupou haahaa ana mai i hooiaioia mai e ka inoa o ka mea nana ka moe, Misasa Keapo, oia hoi, ke apo ana mai o na hoa'loha me ka pulama mai i ke Alii. Ina ana pela ka mea e hoea mai ana.
5--Ka laweia ana o ke kino make o ke Alii no ka Halealii [Hale Mana Hooko] iwaena o ka piha o na alanui o ke kulanakauhale i na kanaka. O keia paha ka hooke ana e holo kino no ke komo ana i ka hale pooaupuni nui o ke aupuni mawaena o na tausani o ka lehulehu. Aka, o ka oiaio, na ke au ia o ka manawa e hai mai. A in a he kahoaka keia mau hoike a ka moe no ke kulana o keia mua aku, a pela lo na mea e hoea mai ana, alaila, ua lokemaikai wale mai na Lani.
KILOKILO DIMERATA
Na Loea Kaulana.
Ma kekeahi halawai a na kakaolelo kilo ninau lahui i malamaia ma na Mokuaina Hikina o Amerika i ka makahiki i hala, ua hoopukaia ae keia ninau:
Owai na kanaka kaulana o ka honua, i ku ma kekahi kulana kiekie o ka hookele aupuni iloko o keia keneturia 18 e nee nei?
Wahi a ka olelo hooholo i hoopukaia mahope iho e na hoopaapaa loihi ana, penei: O Pohakuhauoli, oia ke kakaolelo akahi nana i hoomaalili ia Enelani mai ke komo kino ana iloko o na oohu kalaiolelo pili hooponopono aupuni o Europa, no ka hapaha keneturia i hala ae nei. Ma kana mau kalaimanao kuwaho ana, ua alakaiia o Enelani e loaa na hopu lima o ka pomaikai ma kona ikaika iloko o na okana aina hema o Asia me Aferika.
O Bisimaka, oia ka loea kaulana nana i hapai ia Geremania ma ka iliwai o na mana aupuni kilakila o ke koa a me ka wiwo ole iloko o Europa, a ua holomua kona kulana kuwaho, malalo o kana alakai ponoi me na kuhikuhi no ke kiekie o kona aupuni malalo o ka hoomalu nohoalii.
Aberahama Linekona, oia ke kanaka haahaa loa i ike ole ia kona kulana i aoia i na ike pili kalaiolelo hohonu e like me ko Europa, aka, na pii ae nae oia mai kona kulana haahaa o ka hanauia ana e like me ke keiki a ke Akua, a me kona hoomaopopo ole ia he hiki iaia ke kiola i kana kipuka-ili ma ke poo o kekahi holoholona hihiu, pela oia i pii ae ai a hiki i kona ku ana ma ke kulana kapena no kekahi moku lahui iluna o na ale kupikipikio o ka mokuahana, malalo o kana alakai ana i maluhia ai a lokahi hou kona aina hanau iloko o ka uwahi pouli ahi o na kahua kaua ikaika, a nalohia kela inoa haawe hilahila o ka hiki ke kuaiia ke kino kanak malalo o ka inoa loaa wale--he "kauwa-kuapaa."
O Peresidena Kalivilana oia ka Peresidena mua loa o Amerika i hoike akea ae i kona manao, aole i ae ka lahui Hawaii i ke kuai aina apuka o ka poai mikanele e noho hoomalu ana ia Hawaii aina iloko o keia mau makahiki, nolaila, he hana hilahila na Amerika ka hoao ana e kaili ku malalo o kela inoa "kauwa-kuapaa," no ka mea, o "Hawaii no Hawaii aole o na poholima mikanele hoopunipuni o Bosetona no Hawaii."
--
S K PUA,
He Agena no na Waiwai Paa
He Mea huli i na Kuleana Aina i mea a maopopo ai;
He Mea Ohi i na Aie i hiki ole ke Ohiia o na Poe no lakou na Aie, a
He Mea Hana i na Ano Palapala Pili Kanawai a pau.
KEENA HANA:--Ma ke keena o R. W. Wilikoki, Ahahui K@ aug 31--1m
Hoolaha a ka Lunahoopono-
pono Waiwai.
Ua koho pono ia ka mea nona ka inoa malalo iho i Lunahooponopono Waiwai no ka waiwai o HANA KUKONA (w) o Honolulu, Oahu, i make
Ma keia ke hoikeia aku nei ka lohe i na mea a pau he mau koi ka lakou ma ka Moraki a palapala e ae paha, e hoike koke mai i ka mea nona ka inoa malalo iho nei iloko o eono malama mai keia la aku, a i ole, e hoole loa ia mahope o ia manawa. A o na poe a pau he mau aie ko lakou i ka mea i make, e awiwi lakou i ka hookaa koke mai ma ke keena o S. K. Ka-ne, ma Alanui Papu, maluna o ka Halekuai Rula Gula.
S. K. KA-NE.
Lunahooponopono Waiwai o ka waiwai o Hana Kukona (w,) i make. my 31-5
--
Kauka Amana
(CHOW KOCK SUN, M. D.),
Helu 109, - - - Alanui Maunakea
(Quong Sing Tong.)
--
Oiai no kekahi o na kauka o ka Halemai Pake ma Keoneula, Kapalama, i hookohu pono ia no kona makaukau me na hana lapaau ma'i o kona aina.
Ua makaukau loa oia e lawelawe i na ano ma'i a pau o ke kinio, e laa ke koko ino, ka hano, ke kaokao, na ano eha a pau, na ma'i lele, na ma'i kunu, na ha'i, na palapu, a pela aku, me ka eleu a me ka ike i loaa iaia no ka hoopalekana ana O na ano ma'i no a pau, aohe mea koe, i nele iaia. E hewa ole no hoi ke ui ae i kona ike, malia o loaa no he wahi ponoi. Oluolu loa ma ke kuka ana a emi no hoi ma ka auhau ana.
MANAWA HANA: Mai ka hora 9 a. m. a ka hora 2 p. m., a mai ka hora 3:30 p. m. a po a ao.
E hoomanao nona a mai no na poe a pau e heluhelu ana i keia hoolaha a hoopoina iki nona. He kokua a he pale oiaio oia no ka manawa popilikia.
apr. 26-6m.
--
Hoolaha Manao Hooko a Kuai
a ka Mea Paa Moraki.
Ke hoolahaia aku nei ma keia, mamuli o ke kuleana o kekahi mana kuai i hoakakaia maloko o kela Moraki i kakauia ma ka la 29 o Sepatemaba, M. H. 1894, i hanaia o SUSAN KEALOHA KAAPA, no Honolulu pakahi laua, Mokupuni o Oahu, ia Francis I. Carter, o Honolulu i oleloia, i kopeia ma ke Keena Kakau Kope Aupuni ma Honolulu i oleloia, iloko o ka Buke 151, ma na aoao 85, 86 a me 87, ua manao ua mea paa moraki la e hooko aku i ka Moraki i oleloia no kekahi uhai ana i na kumu o loko o ka Moraki i oleloia, oia hoi, ka uku ole ia o ke kumupaa a me ka ukupanee i ka wa e kupono ai no ka hookaa ana.
Ke hoolahaia aku nei no hoi e hooliloia aku ana kela a me keia pakahi a me na aina no a pau loa, na mea e paa ana a me na mea i ili aku i hoike a i hoakakaia maloko o ka Palapala Moraki i oleloia, ma ke kuai kudala akea ma ke keena kudala o James F. Morgan, ma Alanui Moiwahine, ma Honolulu i oleloia, ma ka Poakahi, la 12 o Iulai, M. H. 1897, ma ka hora 12 awakea o ia la i oleloia.
Penei iho ka hoakaka ana o ka waiwai i paa ma ka Moraki i oleloia:
O kela mau wahi a pau loa e waiho la ma Kalihi, Honolulu, Mokupuni o Oahu, i hoike a hoakakaia maloko o ka Palapala Sila Nui (Aina Aupuni) Helu 3300, o ia hoi na apana i heluia 4 a me 16 o na Apana ma Kaluaopalena, he ili holookoa hoi o 1.71 Eka, a me kahi no hoi i hoakakaia o ia ka Apana 2 maloko o ka Palapala Sila Nui (Aina Aupuni) 8083, nona hoi ka ili o 23 o ka Eka; pau pu a me na mea e paa ana, na mea ili aku, na kuleana, na pono a me na pomaikai a pau loa e pili ana no ia mau wahi.
Na Kumu: Dala Kuike.
I ka mea kuai mai ka lilo no ka palapala.
No na mea hou aku i koe, e ninau ae ia Thurston & Stanley, na loio o ka Mea Paa Moraki.
FRANCIS I. CARTER,
Ma o kona mau Loio la,
Thurston & Stanley,
Hanaia Honolulu, Iune 15, 1897.
ju. 27--@