Ka Makaainana, Volume VII, Number 26, 28 June 1897 — Page 4

Page PDF (917.29 KB)

This text was transcribed by:  Ida Mae Shoffner
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana.

He Nupepa Oili Pule.

 

F.J. Testa (Hoke),

Ona, Luna Nui a Lunahooponopono

Wahi Noho, ma Honolulu.

Keena:  Helu 327.  Alanui Moi, ma

Waialeale, Kokoke I Alanui Konia.

 

Uku O Ka Nupepa.

 

No Hookahi Kope             $  .10

No Hoekahi Malama      .25

No Ekolu Malama                .75

No Eono Malama               1.25

 

Ina e hookaa mua ia, peneia ka uku:

 

No Ekolu Malama             $  .50

No Eono Malama               1.00

Hookahi Makahiki              2.00

 

Poakahi, Iune 28, 1897.

                Aohe hopohopo ana no ko ke Aliiaimoku ola, he maikai no, pela mai nei no ka hooia a kona kanaka e hoikeia aku nei no hoi ma kahi okoa ae o keia helu.

 

                Mai no a hoopoina iki I ka makou I ao mua ai no ka mea pili I ka hoomanao ana I ka La Poa Kiulai.  He la kulaia ia no Amerika Huipuia, a he la aihemu hei no nei au kamehai.

 

                E Hewa ole no paha hoi I keia Aupuni ke huikala aku I na poe pio kalaiaina e noho mai la ma ko na aina e, ke hoea ae ma kona la hoopili ia Amerika Huipuia, I hiki ai n hoi I kela poe ke huli hoi mai I ka aina nei.  He mea hewa anei hoi ia?  O ka pono maoli no ia, I mahaloia ai hoi no kona oluolu a makee kanaka.  Hana ae a hosanna aku hoi ka lehulehu.

 

                Me keia helu o pau ai nei hapaha a me nei hapa mua, a me keia helu ae hoi e hoomaka ai ka Buke VIII., ka hapaha ekolu a me ka hapa hope hoi o Ka Makaainana nei.  E hoomanao me keia helu ae e puka pu aku ai ka makou kii makaua o ke Aliiaimoku no ua makamaka I hookaa mua mai I ka uku o ia hapaholookoa, aole hoi I na poe I hookaa mai no ka hapaha wale no.

 

                Ua hoea mai a ua hala aku ke hebedoma hoomana.  Iubile Daimana o ka Moi Vitoria, ka mua loa I noho loihi loa ai maluna o ko Eaelani nohoalii me ka hoopono, ka hiwahiwa, ke alohaia a me ka mahaloia, aole wale ao e kona lahui ponoi, ake, e ko kea o holookoa no a pau.  Mawaho ae hoi o na inoa hoomaikai a pau I kapaia aku nona, hookah no a makou leo pule – “E Ola Ka Moi I Ke Akua!”

 

                Ke aoi ae ka nana a hoomaopopo aua I ka manao o kekahi telegram I keakeaia, e h @ pukaia aku nei hoi malalo o. @poo—“Haehae ka Manu, ka Aleale nei ka Wai,” – o ia okoa maoli no iloko o na mamala olelo pokole kea no nui o ka lono hoohuiaina I loaa mai nei. E hoomaopopo lea iho no ia mau mamala a o lawa pono no hoi ka anoi.  He iki nioi hoi paha ia, he mahanahana uao.

 

LONO KOHU AKUA-LAPU.

                Ano hoi, ua puoho hou ae ka ninau hoohuiaina me he akualapu la no ka po.  Ua hooia pinopine aku hoi makou na make kanu ola loa ia, mamuli hoi o na hooia I loaa mai ko makou hoa’loha e noho la ma Wasinetona, a makou no hoi I hilinai ai a I hoike pinopine aku ai I kana mau hooia ma na helu I hala, o ka hope loa hoi, ma kela helu aku nei no.  A ela hou mai no ua hooia ma noi holu, o ka hope loa hoi I loaa mai nei mai ua hoa’loha la no o makou.  Ua kakooia mai kena hooia e Kapena Pama, a makou no hoi I hoike mua eku ai.

                Mamuli uoi o keia niau hooia maopopo loa mai ke kahua mai o ka hana, ua hiki ole loa hoi ia makou ke hoomaopopo iho ua oiaio keia puohe kohu akualapu ana mai la o ka hapaiia ae o keia nihau, no ka mea, no ka la 9 nei ka hooia hope loa mai nei, e puka aku nei no ma keia helu, a no ka la 8 nei hoi ka lono nupepa mua no ka noonooia o ia mea e ka.  Peresidena a me kona Aha Kuhioa.  Eia nae hoi, no ka la 15 mai nei ka lono e hoounaia aku an aka he kuikahi no ka hoohui aku ia Hawaii nei me Amerika I kahi la ae, ke loli ole ae hoi na hoolala ana o ia wa.  A o kela kowa hoi oka Manawa mai ka la 9 a ka la 15, he nui paha hoi na mea e ulu ae ana, a o ka makou hoi ia e haohao nei I ka waihoia a ka la holo mai o ka mokumahu no Honolulu nei, o ka wa ia e puka ae ai o keia lono hoopahaohao.  Malia o na hana no nei a ko ke diabolo hoahui e noho mai la ma o, no ka mea, I ke ahiahi Poakahi I hala I puka ae ai ka nupepa Buletina me na olelo no ka loaa mai o kahi lono hoohuiaina I kahi la ae a e hauoli ai hoi na poe ake hoohaiaina hoopalaimake o kakou nei.  No hea mai hoi ia kumu o ka maopopo mua?

                Ia makou nae hoi I hakilo a I kilohi ai ma na aoao a me na anuu a pau, ua hoomaopopo iho makou aohe a kakou mea e hopohopo ai no ka hoea io mai, uo ka mean, he uku ana no paha hoi ka loaa o kekahi koho ana o elua hapakolu mai loko mai o na lala he 90 e ka Aba Senate.  A ina hoi he oiaio ua waihoia aku ua kuikahi hoohuiaioa la, ken oho nei no makou iloko o ka manaolana aole loa e hooholoia mai ana, a ma ka mokumahu mai paha hoi o Iulai 1 ae e loheia mai ai no ke ola a no ka make paha, ka holo a holo ole paha hoi o ua mauna ekaeka la I hele a maeaea polopelona.

                Ua oleloia ua like loa no ka ua kuikahi la me ke kuikahi hoohuiaina I kukai a kakauinoaia ai I Feberuari 14, 1893, a hoounaia ai e Peresidena Harisona iloko o ka Aka Senate mahope koke iho, a I ka la 7 mai o Maraki I unuhiia ae ai o Peresidena Kalivilana.  O kahi wale no ka I like ole ai, ua kapaeia ka Pauku 6, e pili aua hoi I ko ke Aliiaimoku uka hoomau a me ka haawina uku pau no Kama’lii Kaiulani.  He hana no keia o hiki ole ai ke hoopahaohao mai ia makou, no ka mea, aole no paha hoi ka Peresidena I inoeuhane e hooholoia ana, a I mea paha hoi e hookoia ai o na koi hoomano ana a ko Hawaii nei mau elele oehaa, no ia paha hoi ke kumu e onouia aku ai, I hoawiwi loa aku hoi I ka pepehi koke ia mai a make loa.  Ke make hoi, maalahi ka hele au a o ka hana e pili ana no ke ola o ke kuikahi no mua, oiai, o ka mahele kopea e ke kanawai dute ke mea nui e puke la I na poo o ko laila poe loea kalaiaiua.  A no ia manaoia no hoi paha no ka holo ole aku o ua kuikahi la, no ia mai ne hoi paha ke kumu I kapaeia ai o kela Pauku 6, o lilo auanei hoi I mea hoohaahaa a hoowahawaha I ko kakou mau Alii ke haule a ke holo ole ua kuikahi le.  No ia haule ana no o ia pauku I koho iho ai makou no ka make maopopo loa o ua ninau la, a ke make oi no hoi, pio loa ia kumuhaua, aohe e ea hou a eke poo.

                E hoomanaoia mai ka unubiia ana o ke kuikahi e Peresidena Kalivilana, aole loa he mea I hana maopopo ia ae no ka ninau hoohuiaina, a ano hoi, ua loaa he wa, ma ka hooko ana paha hoi I kekahi pauku o na kahui alakai hana Repubelika o ke kau koho peresidena I hala.  Ia wa I ikeia ai ka punohu uwabi, akahi no a momoku iho kea hi.  Me ka maopopo lea no o ko ka Peresidena a me ko kona Aha Kuhina kue I ka manao hoohuiaina, loheia mai la nae hoi no ka waihoia ae imua o ka’Aha Senate, nolaila, he hookah no kumu maopopo loa no keia hapaiia ae o ia uinau polopolona, o ia no ka mahele kepaa o ke kanawai dute a me ka manao hoi e hoopau loa I ke Kuikahi Panailike.  Aohe manao e ae, pela ka makou koho, o ia wale ae la no.  Ke make hoi ke kuikahi hoohuiaina, alaila, e hiki aua ia Amerika Huipula ke hana mai ia Hawaii nei e like me’kono makemake me ka hiki ole hoi ia Hawaii nei ke kue a ke olelo aku penei a me uei o hanaia mai ai.  Aohe kakou e eha ana I nei mea, aka, o lakou uei ma ae no ke welawela ana.

                Nelaila, mai no kakou a hopo hope no ko kakou lilo io aku me ko kakou ae ole.  E hoolai malie no kakou me ka noho alii mau o ka manaolana no kakou ka pono mahope aku, oiai, “ke aleale mai nei ka wai” no ia pono kilakila a hiwahiwa loa no ka aina nei a me ka lahui holoosoa mai o a o.  Mai no a uiha a kuihe ihe kakou no nei wahi lono hoohikilele o kea no akualapu, aka, e noho mau no iloko o ka manaolana kupaa mau me ka lu’u olo.

 

“KE ALEALE NEI KA WAI.”

                O ka moa kani o-o hewa paha hoi keia o ke aumoa a ke Kuokoa Kekake I olohewa mai ai ua kani ka moa kuakahi, a ano lioi, akahi no ka a “lohea ua upoipoi eheu o ka moa kuakahi.”  Nui no paha hoi ko ke hoe apiki ma kena mau olelo koho muhee, he like ele I kela a me keia wa e puka ae ai.

                Wahi mai nei no a ke Kuokoa-Kekake ma kekahi o kona mau poo hua nunui, aia ka “ke hoae aenei I ke kumu e ka hana,” a “o ka kani ae koe” o keia moa o o hewa o ke aumoe “a wawalo ma na paemoku” Pela io anei?  I ka makou hoomaopopo aku, ua hoomaka “e haehae ka manu, ke aleale mai nei ka wai.”  Pehea la ia, e ke hoa?

                Eia hou ua ua telegarama I keakeaia ma kea la, mai Ke Kuokoa namu mai o ka auwioa la Poaha iho la:

                Mai ia ---------------ia------------------:  Ua make ka hoohuiaioa a pela no hoi me ka hoopau Kuikahi Panailike.  E hooholoia aku ana I kuikahi hou.  Me ka maepopo ole o ka hoohuiaina, e nui lea an aka Hawaii koi mai.  Me ka pau hoi o ka noenooia ana no ka hoohuiaina, e ae ana o Hawaii I ka Amerika Huipuia mau mea e koi ai.  Ua waeia na koho ana o ka Aha Senate a e hiki ole ana ke loaa he koho ana o eleu-hapakolu.  E hoomakaukau I kou hale no kahi omoomo palaoa hapa.

                I ke ku ana mai o ka mokumahu Auseteralia I kakahiaka Poalua iho la me ka lono hoohuiaina, ua olo ae ka piha hauoli iwaena o na ohakulai a loloa hoi no helehelena o ko kakau poe ake hoohuiaina hoopelaimaka me kea no hoihoi oiaio ole.  Ua like ia pee me he poe e piholo aku aua I ka hohonu o kaiuli, aohe opala hopu ole me ka manao e lona ana, alaila, manao ae hoi ‘naha ka palekano ke pakele lo hoi I ka opala.

                Mahope iho nei hoi o ia lono, nehe lakou nei ma se I kai hua