Ka Makaainana, Volume IX, Number 15, 11 April 1898 — Page 5

Page PDF (826.40 KB)

This text was transcribed by:  Brianna Matsuura
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana, Aperila 11, 1898

 

kia a i hoopilihuaia me na hana hohiku a kailiku limanui

            Ke oiaio nae hoi ko kakou kaili okoa ia aku ke kukalaia he kaua, auwe no ka hoi ke kau o kaweli, a o ia no hoi ka mea e halia mai nei ia makou.  Ina e hoohuiia, a ke kaua io hoi, ua makaukau anei hoio Amerika Huipuia e hoopakele ia kakou mai na poka a na Paniolo? O ka makou ia e hopohopo nei aole loa e hiki ana/  A in a pela, nawai ana kakou e kokua, ke lilo ko kakou aina nei i paualaau, mai ka luku mau wale ia mai e na pu-kuniahi a me na pahi puhaka a na Sepania i hiki ole ke hoonaia aku?  Ma ko na Paniolo moolelo, aohe lakou e na a kau ka hoopai awahua.  E haliu aku ia Kuba a me na Pilipine.  Aohe hoi he olelo ana no na panalaau i kaawa'e kahiko ai iaia mai a ua kuokoa ae hoi no lakou iho.

            He hiona hoi keia na makou e kau e mai nei ka lia a me ka li-o, a ke pule nei hoi aole loa ia e hoea mai.  Ina he naauao kahi o ko kakou Aupuni, o ka wa nei, kukala ae i ka noho kuikawa ke ulu ae ke kaua.  O ia nae paha hoi, ua lilo e no lakou no kela aiana nui, aohe e hiki ia mea ke hana ae.  A no kakou iho no nae hoi, e noho no kakou i ka wa a nana aku ia mua. 

E KI KIAI; HEAHA KO KA PO?

            Neo loa, aohe wahi lono hoohuiaina i loaa iki mai nei.  Ea, moe loa!

           

            Me he la ua waihoia aku ka hoohuiaina iloko o ka poopoo "a new moku ae." Pelaka-u!

           

            O ke kaua ka lono oi loa aku a o ka mea nui hookahi no ia e kamailioia la e na nupepa Amerika.  Ua pio loa hoi, aohe wahi kamailio iki ia ae no kakou nei mawaho ae o kekahi mau manao kakaikahi.

           

            Ua hala aku nei na Peresidena-Elele a elua i ka Poakolu iho la e haeolelo kaapuni hele ia Hawaii me maui, no ka waiho aku i ka laua hoike imua o ka lahui.  Waiwai ole no nei huakai i ko makou manao, he hoonui a he hoopau dala wale.

           

            Mai oi loa aku ka pono in a i ukuia mai ia mau dala ia makou no ka aia o ka Ahahui Aloha Aina o na kane no ke pai ana i ka palapala hopii kue hoohuiaina e ku nei o kaena ana.  He hewa iho ka e like me ka ahahui wahine, i lawa no a peuia aku, ua wala koke mai no a eha makou.  O ia no ka hana ana.

           

            Pehea no la hoi kakou e po?? ai in a pela iho la ke ano e hu?? maopopo ole ia mai ai ka luhi o kahi a i ka mea waiwai ole hoi e lu ????? ai no.  Ua lawa??? ea ana i ka la???  upepa la, e like ????  akou e hoaiai ma?

           

            Ina ?? asinetona mai nei keia ao ia?? e hana pela, ke olelo nei aole ia he ao pono no??  , oiai, heaha ka hoi ka ??? na nupepa e kakoo nei ma ko ka lahui aoao?  A in a no hoi i noonoo makamakua iho, i no???  ke me ka ke kana???  mai a i noho??? i uhai aku??? heu imi waiwai a pomaikai ole.

           

            Malia he ake no e hele maikaikai ma ko hai lilo me ka nana ole iho no ka pilikia o hope nei a me na ahua aie e waiho nei me ke kuapapanui.  Ahea no la hoi lohe ma?  Aia anei a nui mai ka haawe kaumaha o ka pilikia, alaila, ia wa e noonoo iho ai e like no me kahi hana a ua "lolo" la i loaa i ke ma'i he poonui o ka hana ana a hookau ai i ke koikoi o ia hana lalau a mauna wale i ko hai pono maluna  o na hokua o kekahi wahine kanemake a na i mea hoi i auamo wahine i kahi pono i waihoia iho ai nona a me na keiki.  He lelau no hoi paha!

           

            Pela iho no hoi me kela "aoeau kalaielua" a "liona o ka Pakipika" o ka hoi ana mai nei, aoke wahi mea a hoopua iki mai no kona a me ko lakou palapu i hele a manoanoa no ke pai ana i ka Ahailono a lakou.  Ua manao nui paha hoi lakou e ola ke kanaka a me na limahana lehulehu i ka puahiohio.

           

            Molaila no hoi, ea, ua makehewa loa keia lu w?e aua i ke dala no ko laua hele maikaikai.  Ina na laua ponoi iho no aohe la hoi he olelo ana, eai nae, ua lohe mai makou, na ka Hui Kalaiaina ka ka uku ana, mai na dala i hoihoi hou ia mai nei mai Wasinetona mai, o ka hoounaia ana aku nei a loaa ole ko lakou "noeau kalaiana" Halahu no hoi ke ano o ka lawelawe ana ???? kakou pono.????? oia o

            Ane???  Le'ao.??? ka ohua??? lia lo??? ohu??? makou no hoi ??? ike aku ai he mau ??? ae.  E hala ole no ???/ ho ana, ua polelei??

            ????? no ia mau??? khi, ua make??/ ke Alii i ke dala ??? pana mai nei?? oi.  He???? hoi ua ke Alii no e auamo hookahi nei kona mau lilo me kau wahi kokua ole ia aku e kahi poe??? alaila, ohumu aku la no??/ mea opihipihi e loaa ?? mai ke kuaiia aku o ?? huke/  Hilahila ole no hoi la!

 

            O kahi ohumu hoi a makou i nini a i eha loa ai, o kona olelo ana i ko ke Alii manao a nanan ole i ka lahui, a in a hoi e hoohuiia aku ana kakou, e koi ana ka oia he $1000,000,000 no kona????.  He epa maopopo loa??/ makou koho iho.

 

            Wai?? pono ia iho, ua akaka loa ka epa o keia hauopi ana mai o ke sahio.  Ina ua nana a ua, manao ole ke Alii i kona lahui, nawai no hoi kona au wahine ana aku e imi i ka pono o ka aina a me ka lahui me ka nana ole ae no kona ola/  A in a no hoi pela io kona ano, a kakou hoi a pau i maopopo lea ai aole ia o ka oiaio a me ka pololei, nawai e hoole aku kona huli "pau poo a pau hiu" me lakou nei ma ae a noho mai iloko o ka oluolu e nana i ko kakou maku aku, he hopena hoi i loaa mai ia kakou mamuli o kona hoolohe ana i ka na elemakule ao a i ka leo hoi o kona lahui.

 

            Ina he aloha aina a he aloha alii oiaio ua o Kaulia, aole e hewa kona waha i ke kamailio ae i ka puahiohio, a na kekahi wahine hoi i lawe hele a paa ai i kela ohua palemo alaula.  Mai oi loa aku oia in a i upoi i kona nuku e like iho me ko lakou kanakamakua hookawhi, oia o Uilama Olo.  E hewa oia.

 

            Ua haawiia ia Kakina a ua noke mai nei oia i ka ohiuhiu i ka palapala hoopii kue hookuiaina a ka Ahahui Aloha Aina, a ua loaa iaia he ilo ma kekahi mau palapala i kakauia e E. K. Lilikalani, nana i kakau he 50 mau inoa, oi aku a emi mai paha.  Ke hooia aku nei makou i kela.  O makou ponoi no ka i ao aku i na o Kauila e kapae loa, aka, ua popopuluia aku la.  A laa ka loaa o ka ilo. 

           

            Pela iho no hoi e pili ana i ko Kapena Loke kakau ana no elua wa mamuli o kona kuhihewa, ua ao ??? o makou i ua "lo-lo" la ::: ana peni, kau iho i ka??na ?? iho ma ke ano holoi, ??? ola loa aku i ka lua o ??? okahi.  Eia ka hoi, aole no ola i haua, a loaa mai la no ia he ilo e hoike ai no ke kinaunau a me ke kapulu o na hana o ka lawelawela ana e ko na kane aoao.  Aole pela na wahine, ua hemolele loa lakou.

           

            No na inoa hoi o na keiki, o makou no ka i ???? iki mai ka 14 makahiki??? ko na wahine a mai k???/ ko na kane.  Malal???? mau anuu makahiki, ?? waiwai.  Eia nae, aohe no he waiwai nui o ka Kakina hoeueu ana ae i na ilo.  Una ua manao lakou ua epaia ia mau palapala, o ia, ho ae hoi kakou, ma ke khoko balota akea.  E aa nui ole mai nana no paha hoi, o pau nui no i ka poino oi loa aku a lakou nei ma ae hoi e noho nei iloko o ka weli.

           

            Ma kela olelo hooholo hilinai ole a ko Lahaina poe ia Lunamakaainana Kahaulelio, ua haohao loa a ua kahaha pu no hoi makou i ka ike ana iho o Lunakanawai Kahaulelio kahi i kakauinoa e kue ana i kana keiki ma ka palapala hoopii i ukali mai i ua olelo hooholo la.  Una oia he lunakauawai naauao a noonoo maikai, in a ua ao aku oia i kela poe aole e hoao e hana mai i kahi hana hoohaahaa i kahi koa o ka Hale a e lilo mai hoi lakou i poe haawi hauoha oolea.  I pono wale ai no ke kiolaia ana mawaho me ka hoomaopopo ole ia.

 

            Eia nae hoi, ua hoike mai no kela hana i ko ke kanaka ano, he hoopilimeaai wale, me ka manao paha hoi o kona mea ia e mahaloia aku ai e na poo maanei.  A pela like iho no hoi me kahi mau luna oihana e ae o laila, he poe hoopilimeaai nui wale no.  Ua ku ia ano poe i ka hoowahwahaia, aole hoi i ka mahaloia aku, a he mea pono no hoi e hooinaopopo nui ole ia lakou, oia hoi, e like no hoi me ka lakou noonoo ole, pela no hoi e noonoo ole ia aku ai  Hilahila a ku i ka hoopailua ia ano poe.

 

            Ua makemake o R. W. Wilikoki e honi i ka uwahi pauda malalo o Amerika Huipuia a ua hoi aku nei hoi oia i ko laila Kuhioa Kaua e ae mai iaia e komo aku, ke ulu io ae paha hoi ke kaua ana me Sepania.  O kona kuleana no ia a me kona makemake, aka no makou iho hoi, aoe loa he wahi kokua aku no ke Aupuni nana i kokua maopopo mai i ko kakou hookahuliie.  Oia no ka i hoihoi i kana, ke aeia mai uae hoi oia.

 

            Oiai hoi, eia no ka Ahaolelo ke noho nei, aole anei hoi e loaa ana he hoa kuokoa kahi no ka ninau aku i ke Kuhina Kalaiaina in a paha he mau kaa hoki ponoi kahi o ka Luna Alanui eia ke hoohana pu ia nei paha hoi me ko ke Aupuni mau kaa, a in a paha hoi ua aeia no oia e lawelawela i na hana okoa mawaho ae?  A in a aole, no keaha mai hoi ke kumu o ia ole ana  Ua makemakeia e maopopo lea, no ka mea, na keakea maopopo maoli no oia i na poe lawelawe hana kuokoa mawaho nei me ka uku emi loa.  A nawai ole no hoi e hoohuoi wale ia?

            Malia eia aku no he poopoo, eia nae, ua aeia no oia e lawe mai i na hana alanui a paepae kae alanui me ka emi loa e hiki ole ai i na poe mawaho nei ke hoopapa aku iaia, a no ia kumu mai uo hoi paha kahi hoohuoiia.  No ka emi loa hoi o kana mau hana, i hiki ole ai hoi ia hai ae ke ola, ku kumu o ka hoohuoi wale ia, me he la ua lawelaweia na hana mai kahi lima ae no a kahi me ka ike a hoomaopopo ole ia aku, a eia uae hoi ka wa kupono e hiki ai ke maopopo lea.  O ia, nouia aku!