Ka Makaainana, Volume XI, Number 2, 9 January 1899 — Page 4

Page PDF (914.49 KB)

4 KA MAKAAINANA: HONOLULU, IANUARI 9, 1899.

KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE.
-
F.J. TESTA (Hoke),
Ona, Luna Nui a Lunahooponopono
Wahi Noho, ma Honolulu.

                     KEENA: Helu 327. Alanui Moi, ma Waialeale, kokoke i Alanui Konia.

-
UKU O KA NUPEPA.

No Hookahi Kope.................$.10
No Hookahi Malama.............. .25
No Ekolu Malama................... .75
No Eono Malama.................... 1.25
Ina e hookaa mua ia, peneia ka uku:
No Ekolu Malama....................$.50
No Eono Malama....................1.00
Hookahi Makahiki..................2.00

UKU O NA LUNA NUPEPA.

5 Inoa........................................$.10
10 Inoa...................................... .15
Maluna aku o 10 Inoa................ .25
                     Aia a elima inoa a kekahi luna mawaho o kona inoa iho, alaila, loaa he pepa iaia me ka uku ole.

-
POAKAHI, IANUARI 9, 1899.
-

                     PIHA hauoli loa makou me na olelo a kahi makamaka a makou i ike a i kamaaina mua ole ai, iaia hoi i kauoha mai nei i nupepa nana. Penei iho kana mau olelo: "E hoomanao hoi he iini keia mai ka puuwai ae, aole no ka onouia mai, a pela e loaa no ia oe ka hua o kau hana." He olelo keia na makou e hiipoi mau aku ai, a ina no hoi pela mai na makamaka e ae, aohe no e nele ana ka loaa o ka hua mai "ka hou o kou lae." Owai hou mai ana iwaena o ka lehulehu e like me neia makamaka? Aia no a laulima like mai kakou, alaila no hoi waiwai neia hooikaika hookahi ana no kakou iho, ka lahui oiwi kumu o ka aina nei.

-

                     LOAA kuia makou no na pule elua i hala ae, ka hope o ka makahiki i pau a me ka mua o ka makahiki hou, ka hua mai hoi o na la kulaia. No ka nui loa o na hoomanao kulaia ana a na limahana, i pakuiia iho no hoi e ko makou lawelawe hookahi i na hana lehulehu e pono ai keia oihana, i kupono paha hoi no na kanaka eono, ua lilo ia i mea hookaumaha loa mai ia makou. A no na limahana hoi, i awiliia iho kahi me ka ma'i, ua oi loa aku ko lakou ake i ko lakou lealea ponoi iho mamua ae o ka pono o ka haku a me ka nee holomua aku hoi o ka ka haku hana. Ua noonoo ole ia iho o ko ka haku holomua, o ko na limahana no ia. No nei pule hoi, pehea mai ana la makou, aka, na manaolanaia hoi no nei mua aku aole e loaa kuia hou e like me nei iho la. Ke manaolana aku nei ua lawa keia mau hoakaka no na makamaka e haohao mai nei i ko makou puka a hoea koke ole aku, i mea hoi na lakou e kapae ae ai i ka manao nonohua a inaina, a kala maopopo mai hoi.

KE AU O KA MANAWA.
-

                     Ua kaalo loa aku ka manawa o ka makahiki 1898, aole loa ia e hoea hou mai ana ma ka moolelo o ka honua nei, aka, eia kakou ke nee aku nei no mua. Ano hoi, ua hoea a ua komo mai kakou iloko o kona pokii a ukali aku, o ia nei makahiki o ka Haku a kakou e ola nei i na la omaka mua, ka 1899. He mau huahelu kamahao keia ae la!
                     Ia kakou nae hoi e nee nei no mua, e hewa ole no hoi kakou ke haliu iki aku i hope a hoomaopopo ae no kahi mau mea i hanaia iloko o ko 1898 au o ka nee ana imua. Ua hoike mai ka moolelo a ka Luaui Manawa i hoopaa ai me ka hiki ole ke hoohana hou ia aku E hoike mai ana ia moolelo no kahi Peresidena o Amerika Huipuia i hana i kahi hana kalaiaina okalakala launa ole mai, a na poe pepa piliwaiwai hoi i kana ai he pulapu i mea e hoopakele ai i kona aoao kalaiaina ma ka onou ana aku i kona aina iloko o kahi hooili kaua hilahila ole, i mea hoi e loaa mai ai o kahi mahaloia e ka lehulehu no ka manawa ma ka molia ana i na kanaka maikai he mau tausani lehulehu, e hakaka me kahi Mana o ka papa elima ma ka inoa o ka "makee kanaka." O nei ano "makee kanaka," o ia no ka hoopio ana aku i na mea a pau ma kona ala, a pau pu aku nei a me ka powa limanui ana mai i ka aina o kahi lahui noho maluhia a hoa'loha, o ka noho ana iloko o ka hilinai paulehia i kona nawaliwali, o kona puuhonua ia e hoomauia aku ai. Eia nae hoi, aole loa i manaoia mai pela, aka, ua makalehoia mai la no a kaili okoa ia aku me ka ui ole ia mai no ka manao o na oiwi no lakou ke kuleana pilipaa mai ka po mai.
                     Oiai no hoi nei hooili kaua e noke ana no ka makee kanaka, ua hoopinoia aku na ola o na luina Sepania a hoounaia no lalo o ka papaku o ka hohonu o ke kai, no ka pomaikai i oleloia o na poe Kuba a me Filipino lapuwale. I nei wa no nae hoi, e noke ana na poe Amerika naauao ma ka aina i ka li a me ke ki poka aku no i kahi poe no o lakou iho, oiai hoi, aole no lakou ka hewa o ka okoa ana o ka ili e uhi ana ma ko lakou helehelena a me ka puawai. A o ke kahua hana alakai hoi e poino aku ai o ka Repubalika Nui o Amerika, o ia no ke ake hooakea, hoolaula, hoonui a hoopalahalaha loa aku i kona mau palena mai kona kaei iho a kaa loa aku hoi mawaho. O ka ka moolelo hoi keia e hoike nei mai hina e no na oho o 1899 opiopio, a ua loheia aku hoi ka aka pahenehene mai o 1898 maloko mai o kona he. Me he la nae hoi i ka nana a hoomaopopo iho, e oi loa aku ana keia manao ke alua pono loa iho o 1899 nei, owai ka i ike aku.
                     A i ka hoomau ana aku hoi i ke kilohi a heluhelu ana i ka buke moolelo a ka Luaui Manawa, ua ikeia ka naueue o ka Repubalika Farani a kona papaku. Ua ikeia iho ka popopo a me ka haumia a me ka piha ekaeka o na hana kalaiaina ma kahi i mau ai o kahi Repubalika. Ua ikeia iho hoi he Emeperoa ku i ka hoomakeaka i hele aku ma ka aina i manaoia ai malaila o Karisto i hanau ai a i haawi ai hoi i Kona ola no ka pono o na mamo a kanaka, a ia wa no hoi ua haawi ae i na kauoha no ke kipakuia mai Geremania aku o na Auseturia, na Rukini a me na Denemaka. O keia Emeperoa "hemolele" ka i pelu i kona mau kuli maloko o ka Luakini o ka Hoola ma Ierusalema ma ka la no i kauohaia ai o 170 poe Denemaka e haalele iho ia Selesewiga, he okana aina i lilo ma ka hoopioia ana ma ke kaua he kanakolu a oi makahiki i hala ae. Aohe no he kupaianaha a pahaohao aku a koe mai, i ka laulea pu aku o keia Emeperoa me ke Suletana luku i na poe Amenia, a ia laua nae e laulea like ana, ua kalahea ae la ke Za no ka hookiia o ke kaua ana mawaena o na lahui a me na aupuni a pau. O kahi mea aka nae hoi, i nei Za i kalahea ai no ka hookiia o ke kaua, ua haawi ae la no oia i na no ka hoopuipuiia o kona aluka mokukaua, he ano hana hoi i ukali like ia ae e na Mana nui e ae o ke ao nei, no ka mea, ua hanuia aku ka hanua o kahi iole, ke kamailio kahi Za no ka maluhia, o kekake no aia a lilo mai o Konakinopela malalo o kona hae.
                     E haliu ae hoi kakou i ka hoikeike aka buke moolelo no Kina, oia hoi, ua maikai no ka hui a halawai ana o na Mana. Ua papaiia kikala o kona Emeperoa manao pilipe wale e kona mama, a ua liuliu ae hoi na Mana nui e okioki a e mahelehele i kona aina. No ko lakou lokahi like nui ole, nolaila, ua 1899 nei lakou e lawe mai a kahi hooponopono, hololea like ana, a i ole ia, o ka hooulu hakaka ae no. Aia no hoi o Beritania Nui ke hoomau la i kana hana i piha ai kona poe koa me ka hanohano, a me ka hana mikanele ua pakui ae i kahi pauku hou i ke kaula kalaiaina, i koi hoi i ke kinai loa ia o ka lahui paele. O na poe paele i make ole, e loaa ana ia lakou he wa e hoonaauao kupono ia aku ai. He ukana luuluu nae hoi na l898 ka powaia ana o ke ola o ka Emeperese o Auseturia, he luahine hana ole wale aku i piha hoi me ka luuluu, e kahi hiena anakisa, a ua waihoia mai hoi he ukana ia na 1899 nei e hoao aku e kinai i kela poe lapuwale, i kue hoi i na anaina noho a launa laulea ana a haihai hoi i na kanawai o ka noho'na maluhia me na poe e ae.
                     Ua waihoia ai ke koena aku o na mea i hanaia a pau pono ole ua 1899 nei e hooko aku, oia hoi, i ka loaa aka paha hoi o ka Welau Akau a me ka Welau Hema, ka uluaoa haunaele kuloko aku ma Sepania, na mea a pau e pili ana i na mea hoouluku ia loko o Farani, a pela aku no hoi ma Italia, Kerete a me Norewai. E ike hou ia aku ana no hoi paha ka welo hou ae o ko Norewai hae kuokoa ponoi maluna o na moku lehulehu mai ia aina mai. Eia no ia Beritania Nui e paa nei ka mana hookaulike ma ka nee ana o ka honua nei ma na hana kalaiaina mawaena o na aupuni o ke ao nei. No kakou hoi o Hawaii nei, e ike no kakou ia kakou iho, mai no a kalena wale aku no ia hai. E hewa no anei hoi kakou pela? A pela ana no hoi paha ma na wahi e ae a pau o ka honua nei, na keia mua aku no nae hoi ia e hoopaa aku i kona moolelo.
                     Ua piha pahaohao nae hoi na huahelu o nei makahiki, e hoike mai ana i ka hoailona no ka pomaikai a no ka poino aku paha, o ke Akua hookahi wale no ka i ike. Hookahi no nei makahiki i koe a pau loa ko kakou kakau ana i ka "umikumamawalu haneri." Ke hoike mai nei lakou no kahi keneturia e make aku ana, a ke komo kakou i nei makahiki ae, e pau ana nei keneturia a komo aku hoi i kahi keneturia hou, ka iwakalua. Eia nae hoi, maluna o na mea a pau, ua manaolanaia e mau no ka maluhia, a e kaalo ae no hoi na ao umamalu e uhi mai nei, no kahi makahiki hou aku no hoi ma ka haahaa loa.

-
"E NIHI KA HELE ANA."
-

                     Heaha la hoi ka waiwai a me ka palahinu o ka ke Kuokoa Kekake noke no ka wehewehe i ke kanawai o ka Panalaau o Hawaii nei. Ka i no hoi aia a holo, alaila, waiwai ia hoonaauao ana mai.

-

                     Me he puahiohio wale la no nei a ke hoa e nokenoke nei, aohe i hiki mai i ka wa o ke kumu. Aia no ka Ahaolelo Amerika ke noke a ke poke mai la, a o ka makou hoi e koho nei