Ka Makaainana, Volume XI, Number 2, 9 January 1899 — Page 5

Page PDF (903.58 KB)

KA MAKAAINANA: HONOLULU, IANUARI 9, 1899. 5

ke hele a hooholo loa ia, e okoa loa ae ana no hoi ia mai ka mea i waihoia aku ai.

-

                      Ua lawa loa hoi makou nei a me kakou no a pau ke kali aku a hiki mai ia wa, alaila hoi paha, waiwai ka noke a me ka hoonaauao ana aku i ka lahui. No nei wa hoi, ua like loa ia me ka helu e ana i na moa mamua ae o ke kikoia ana o na hua e hoomoeia ana e ke kinana. Aole anei hoi pela?

-

                      Oiai hoi, aole makou nei i hiki aku i kela aha-mele i haawiia iho nei e ka Hui Himeni Hawaii no ka pomaikai o ekolu mau ahahui oiwi o kakou e kokua nei ma na hana aloha, o ke kumu, ua keeo makou no ka loaa wahi palapala komo ole, oia nae, ua hoolakoia na nupepa namu a pau. Ua kapakahi maoli no nei hana.

-

                      He mea mau no hoi nei a makou e ike nei, aohe hoomaopopoia o na nupepa maoli, o na nupepa namu wale no. Eia nae hoi, ke makemake e hoounauna i na nupepa maoli no kahi mea i kupono e ikeia e ka lehulehu o na oiwi, alaila, o ka wa auanei hoi ia e pinai mai ai. No keaha no la hoi ka mea i hana kaulike ole ia a a pau loa? Kupaianaha maoli no na hana!

-

                      E oleloia mai paha hoi auanei i ko makou hilahila ole i ka ohumu wale no a me ka nuha, no ka mea hoi, he pomaikai kela no kahi mau ahahui maoli. Pela io no hoi paha, oia nae, i hewa no i ka hana kapakahi ia mai. I ka makou hoomaopopo iho aohe no na oiwi maoli i makemakeia, aka, o na haole wale no. (Ke hoopuka nei makou i keia mau olelo ma ke ano ao no nei mua aku, o hana hou ia mai no auanei hoi pela.) He mea pono loa ke noonoo kaulike ia na nupepa a pau, oiai hoi, o makou nei no hoi kahi i paipai a i kokua i ka hoeueu ana e kukuluia ia ahahui e like la no me ko na nupepa namu.

-

                      Ke hauoli nei nae hoi makou no ka hua i loaa mai ia aha mele mai, oia hoi, mahope o ka hoolaweia ana o na hoolilo, ua loaa i na ahahui ekolo he mahele like o $200 pakahi. Pomaikai la! A mawaho ae nae hoi o keia, aohe a makou hoi ke no na mea i hanaia, aka, ke manaolana nei e hoomauia aku no na hana kokua maikai a nei ahahui oiwi hou, me ko kapae loa ia ae nae hoi o na hana kapakahi a makou e keu loa nei. Mai no a hana hou aku pela, i lohe pono na alakai.

-

                      Nui ko makou mahalo no ka haawiia ana o kokua i ka Home Makuahine Kapiolani a me ka Ahahui Kokua Manawalea Hawaii, no ka mea, he mau ahahui kokua maoli no ia i ka lahui. Aka hoi, no ke Kula Hanai Kaikamahine o Kawaiahao, ua hiki ole ia makou ke mahalo aku, no ka mea, aole makou i manao aia ia kulaia ke kulaia o na hana kokua aloha, oiai hoi, ua kukuluia ia no ka imi pomaikai aku. Eia nae hoi, ua hala nei wa, na makehewa no nei olelo ana, ua makemake nae hoi makou e lilo i kumu alakai no keia mua aku e haawi ai i na kokua ana i na kula e ae.

-

                      I mea e maopopo lea ia mai ai, o makou ponoi nei no kahi lala o keia ahahui himeni, a na ka makou mau nupepa i paipai aku i nei hana e hoalaia, a nolaila hoi, ke kamailio nei makou me ka manao e lilo nei i mea e noonooia mai ai no nei mua aku. E kapae ana hoii ko makou keeo a me ka nuha ma ke kua, e hoomau aku no na opio oiwi ma nei hana i ka lakou hana maikai no ka pono a me ka pomaikai o kahi poe popilikia i waena o kakou. O ke koena aku, na nei mua ia e hana aku a e hoike mai hoi.

-

                      Hookahi no mea i mahalo nui ia mai ma kela po o keia ahamele, o ka peresidena no ia o ka ahahui, oia o D. Lima Naone. Poepoe ka hoi kona waha a kani no hoi kona leo i ka himeni ae no Liliuokalani, kona Moi ana i kumakaia ai. Mahope paha puu kona leo a pelu kona alelo, no ka mea, ua hoohiki oia e kue i kona Moi ma na ano a pau, ana hoi i auamo ai i ka pu e ki ia makou a pau e paa ana iloko o Kawa me kahala a hala ole iloko o 1895 i hiki ole ke hoopoinaia. Ola no ka ahahui iaia.

-

                      Ua hoikeia mai ia makou ua pau ka noho ana o ka luakini o Kaumakapili malalo o ka moraki, i hoopau loa ia hoi ke koena aie o $3,000 mai na lulu a me ka hua o kela aha-fea i haawiia iho nei. He $1,500 a keu i loaa ma ko na oiwi aoao, a na na hoa'loha haole hoi i hoolawa ae i kahi hapa. Akahi no a kuu ka nae o ka auamo loihi ana i keia haawe. Maikai!

-

                      No ka pau ole no hoi paha o ko Bihopa poohina inaina i ka Moi Kalakaua, ua ike iho makou ma kana nupepa Hoa'loha o nei malama na ia Moi ka i alakai lalau i kona poe oiwi e hapai i keia hana nui o ke kukulu ana i keia heiau nui a nani no ka hoomana ana i ke Akua. Ma ka makou hoomaopopo, aohe na ka Moi i ao ka aha luna o ia luakini, aka, na ko lakou manao haakei ponoi iho no. Ua nui no na kokua ana i haawiia e ka Moi a na kana Moiwahine Kanemake iho nei hoi i haawi a he $250 a ua komo hoi ia kokua iloko o keia hookaa aie ana.

-

                      Pehea noi ia, e ua poohina nei, a heaha hoi kana i haawi ae? Wahi mai a kahi manu iiwi, he neo a he ole loa. Auwe, aole ka hoi pela, mai hewa makou iaia, he wahi peahi launiu ka hoi kana i kuai ai. Ua hilahila ole no hoi la i ke kamailio no kahi mea i make, i hiki ole hoi ke pale ae nona iho. He ano kahiko no nae hoi nei no ua poohina la a ua ike ole loa hoi i ka hilahila. He lapuwale oia o na lapuwale, a nawai ana la oia e uwe ke make aku.

-

                      Ma kekahi mau nupepa namu i ikeia iho ai, i ka wa o kela ahafea iho nei e liuliuia ana, ua paiia ae kekahi poe wahine haole no ia hana. Aole pela ka mea pololei, no ka mea, na kau hewa ka hanohano ia hai. Ina i oleloia ae na na luahine oiwi maoli no o ia luakini i hapai ae i kela hana maikai me ko lakou hooikaika pilikino ponoi ana, ina la ua loaa ka mea oiaio a pololei loa.

-

                      Na na makuahine o ia kihapai, i kokuaia e kahi mau wahine opiopio, i hoeueu, hoolala a hapai i ua aha-fea la. Me ka lakou mau wahi loaa uuku i kuai ai lakou i na pono a hana maoli nui iho no me na lima, a o ia mau mea a lakou i hana ponoi ai ka lakou i haawi ai no ka pono o ka luakini me ka uku ole ia mai o ko lakou luhi a hoihoi hou ia mai paha hoi o ko lakou mau lilo. Ua haawi no lakou a pau loa no ka pono a me ka nani o ke Akua a lakou e hoomana nei. O neia poe hoi ka i kupono e mahaloia, aole hoi o na hoahanau haole o lakou e noho nei iluna o ke ulakolako, eia nae hoi, na haawi nui ae no lakou i kahi mau kokua ana, a no ia hoi, e mahaloia no lakou.

-

                      Ua hoomahui aku makou ma kela helu aku nei e pili ana no ka Poaono nei, o ka la hoomanao ia o ko makou hoopaaia ana ma Kawa me ke akaka pono mua ole o ka hala iloko o 1895, o kahi hala wale no a makou e hoomaopopo nei, o ia ko makou ku me ka hapanui loa o ka lahui ma ke kulana kalaiaina hookahi a no ke kakau nupepa paha hoi kahi, a me he la, o ka hope ko makou hewa nui a ino loa. He eha makahiki i hala ae, aohe i loli ae ko makou manao.

-

                      Eia lakou nei ma ae ke noho nei me ka oluolu i nei mau la, a iloko nae hoi o kela mau la oehuehu, ua piha lakou me la hopohopo a me ka makau no na a-i a me na poo o lakou. Na lakou ma ae no hoi i paipai a i hoeueu i kela hana oehu kipi, a o ka hua mai hoi i loaa, ua pio ka lahui a ua pau i ka hoopaahaoia.

-

                      Ke hoomanao nei makou i ko makou laweia ana, mai ka moe ma'i no ma kauhale a ka Halewai a ua kai holo aluka ia ae ma na alanui no Kawa. O ko makou huakai o 13 poe ka mua loa i komo ia Kawa. Ma na aoao o makou kahi poe haole ne na pu, mai na ewe mikanele a na unu lapuwale haalele loa, a no na makai hoi, aohe a makou olelo ana, e hooko ana no lakou i ka lakou hana.

-

                      Oiai hoi ma ke ala, ua pai hooleleaka ia mai ko makou kii, eia nae hoi, aole loa ia kii i ikeia a nei la. Ua like ka hoi makou me he poe hana hewa karaima eleele loa la o ka laweia ana, a mahope o ka paa ana no 53 la, na hookuuia mai la me ka loaa wahi kina ole mawaho ae o ka maluhiluhi a me ka eha o ke kua. Mai ia wa mai a hiki i nei la ka hoomau ana o ke ano e a i ka wa hea auanei la hoi e oluolu pono ai.

-

                      E hoomanao kakou ua pau aku kahi poe o ia hoopaa like ia ana i ka make, mamuli hoi o ke kupono ole o na wahi i hoopaaia ai mai na home ponoi o lakou i maa ai i ka noho. Ke o mai nei ka leo hanehane o ia poe i hala muaia kakou mai no a hoopoina, aka, e hoomanao mau aku no na hanainoia ana mai o ka lahui iloko o ia mau la. A o ka makou no hoi ia e olelo aenei - pehea la e hiki ai ke hoopoina iho.

-

                      No na haole nae hoi, aohe a makou mau olelo ana, no ka mea, e loaa uku poho ana ia lakou no ia hoopaahaoia ana ma o na koi ana a ko lakou mau aupuni. A no kakou iho hoi, he neo ana ka mea e loaa, oiai hoi, he poe oiwi no kakou a na ko kakou Aupuni no hoi i hoopaahao ia kakou, eia nae, he Aupuni ia na kakou i hoihoi ole ai.

-

                      O na poe a pau i hoounaia ai i kela halepaahao iloko o 1895 ma ke ano he poe pio "kalaiaina" i hookolokolo ole ia hoi, ua kuleana like e loaa na uku koi poho. Ma ko kakou aoao nae hoi, mai no kakou a hoopoina iki, aka, e hoomanao mau aku ia lakou nei ma ae, a ma ke kau koho balota mua hoi malalo o ko kakou kulana aupuni ano hou, e pono ke hookomoia he mahele iloko o na kahua hana holo balota "e ukuia na Hawaii i hoopaahao hewa ia iloko o Ianuari

-
(E nana ma ka aoao ewalu.)