Ka Makaainana, Volume XI, Number 9, 27 February 1899 — Page 1

Page PDF (842.28 KB)

This text was transcribed by:  Zendy Solero
This work is dedicated to:  Halau Keali'i O Nalani

Ka Makaainana.

 

Buke XI - Ano Hou    Honolulu, Oahu, Feberuai 27, 1899.   Helu 9

 

Aneane Loa E Poino.

 

Pakele is Loio Oiwi mai Lilo no WAho ma ke Apuhiia

            Ka i ho paha na oi loa ae ka naaoa i loaa ia J.K. Kaulia mamuli o kona holo ana i Wasinetona mamua ma ko ka lahui aoao, aka, eia no ka ke koe nei kau wahi koana o ke au ia Waawaaikinaaupo. Oia iho nei ka loio pale o J. Kalaukoa a me Alika Hanasena no kela opiuma mahuahua i loaa ai e lana ana iwaho ae o Waikiki, i hoike piha ia aku no ma ka helu i hala Ua uku mua ia oia he $50 ma ke ano hoopaa me ke koe he $100 iaia a pau ka hana a puka hoi laua. Nolaila hoi, i ka hoopau wale ia ana, ua kii aku oia e koi no kela koena e ukuia mai iaia ma ke gula.

            Ma ke ano oluolu o ka makamaka a hoa'loha maikai oia ia koi ai ia Hanale Vida a me Keaka Kipikona i ka awina la Poaloa iho la a na laua hoi i kono mai iaia e iho i kai o ka mokumahu Auseteralia. Ua iho pu a kai o ka moku no ka hui ana me kahi mea malaila, ua kamau iki no, a i ka ike ana i ka hele o keia mea o ka moku i ke keena kupakako, komo iho la ka manae iloko ona o loaa ana iaia kana mea i makemake ai. Iloko o kahi imo ana a ka maka ma ia hope koke iho, hora 3:45 paha, oiai, ua ike aku no oia i ka paa loa o ko ka moku poe i ka hana no ka liuliu e holo no Kapalakiko i ka hor 4 iho, no onouia mai oia ma hope e Kipikona a haule ana ilalo o ka lua uhao ukana a hehiia iho hoi ma ka opu e Vida. E like me keia mahope iho ka Kaulia hoike no nei mea I hanaia aku iaia, a makou hoi e lawe hei mai ke Kuokoa-Kekake mai, penei.

            "Ma ka hora 2 mai o ka auwina la o nehinei (Poalua), ua halawai iho la au me Vida, a hui pau ae la me Jack Gibson a pii pu aku la makou malona o ka mokuahi Auseteralia no ka hui pu ana me Garvin. Ua kali malie no makou pela a hiki wale i ka hora 3:30, a oiai ua paa loa na mea a pau o ka moku i ka hana ia mau hora. Aka, ia manawa no nae, ua hoea koke mai la Garvin a kono mai la ia'e e hele aku mamua a kokoke ma kahi o na luina. Noiia mai la au e noho ilalo, a o ia na ka manawa a Vida,Gibson a me Garvin i hele aku ai e hui pu me ka puuko o ka moku, oia hoi o McCombe. Manao iho la au e loaa io ana.

            "Ma ka hora 3:45 mai ua huli hoi mai la lakou la. Ma ko Vida lima e paa ana he omole, a lele ae la oia ma kekahi aoao o ka lua ukana a mua, a koi mai la ia'u e hana like aku me ia, aka, ua laualua au mamali o ko'u makau o haule au ilalo o ka lua ukana.

            "I keia manawa no, ua onou mai la o Gibson ia'u mahope mai o'u, a hina aku la au, aka, ua paa e aku la nae ko'u lima ma kekahi aoao o ka lua ukana, a pakele iho la au. Aka, ua onou hu mai la no o Gibson ia'u mahope o'u a haole aku la au, aka, ua kau koke aku la ko'u mauwawe a me na lima me ka kihi o ka puka ukana. I keia manawa no i hehi @ ai o Vida ia'u ma kuu opu a haule loa aku la au ilalo mawaena o na ukana. Mamua o ka hiki ana ia'u keku ae iluna, ua paniia iho la ke pani o ka lua ukana, a noho iho la au iloko o ka pouli.

            "Hooikaika aie la au i loaa he wahi puka iki, aka, me ia manawa a'u e hana ae nei pela, aia kekahi mea maluna o ke pani, ua holo aku la oia a hooho ae la: 'Aia he kanaka ilalo i ka lua ukana e hoao ana e holo mahuka.' Mahope iho, ua iho mai o Halelau a me Kaili a huki ae la ia'u iluna. Ua pomoia an a ua moko kuu lima."

            Aohoe no hoi me wa a mail lilo aku oia u Kapalakaiko, iua paha loi oia i halawai me kahi poino aiI ike ole ia e kahi poe. Iaia i huli hoi mai ai no uka nei, ua hoopii ae oia ia Vida a me Kipikona no ka hoeha iaia a i kakahiaka Poakolu mai i hoopukaia ai ka pala hopu no laua. Ua ku ae ua mea i hoopiiia imua o ka Aha Apana i kakahiaka Poaha a ua hoopaneeia mai na hihia a hui hoi hou mai ka Auseteralia a ua hemo mai laua malalo o $40 heia pakahi.

            Ke hilioai nei makou he kumu ao maikai loa keia I na loio e ae e hoi mua no I ka uku a pau pono ina me ia ano poe apuhi e lawelawe ai. He keu nohoi a ka hilahila ole o keia mau mea.

            Ua huli hoi mai la ka Bihope o Panopolisa mai Hawaii.

            He hoopuoho pauahi ko ka awina la Poaha nei, hor 3 paha, no ko Keoni Kolopana haleleio hou. Ua pau loa me na pono o loko a ua pakele na kau me na lio, i u@ e na poe e pena ana i kona halenoho. Aia ka poino ina ka $1,400 a he $400 i paa i ka inisuaia. No kahi mea mauka iho i ke mua i ke ahi a telepona mai iloko nei. Pakalaki mau no oia.

 

 

NANA ILINA KUPONO

 

Huakai Kilo no Ona Wahi Hou e Waiho ai na Iwi

            Mamuli hoi o ke kono pilikono ana a Peres dena Kole, lunahoomalu o ke Komite Ilina i waeia iho nei, o ka hele ponoi ana mai i kakahiaka Poalua iho la no ka holo ma kahi kaemahu kaokoa ilalo o Halawa me Moanalua e nana ai I kahi wahi kupono no ona ilina no kakou o nei mua aku, ua hele aku makou ia auwain la iho, hor 3:45. Ua hakalia ole a ua haalele koke iho no ia luna nei.

            He 24 ka nui aia keia huakai, ke huiia me na lala e ae o ke komite iliina, o lakou ka Loio Kuhine, Kiaaina Ake, Hale vona Holo, Keoki Kamika a me Kauka La, o ka Loio Kuhina nae a me Hale vona Holo ka i hele ole. Lehulehu no na poe e ae i konoia, a iwaena o ia poe he mau mea kakau nupepa kahi, o makou nei nae hoi ka mea hookahi ma ka aoao o ka papapai oiwi maoli. Ua holo aku a ka palena o Halawa me Moanalua, ku a naua, huli hoi hope hou mai la n ke kahua hoolula alahao no Puuloa.

            A he elua mau wahi e ae i nanaia ma ia huli hou ana mai a lele i kahua hoolulu o Moaualua, ma kahi o Kuhina Damona, koele wawe aku ia aku o ia wahi no ka nana ana ia uka o Kahauiki. Hora 6 paha i hoea loa mai ia no lana nei.

            No lalo loa o Moanalua, aohe i makemakeia, no ke any papau o ka lepo i ka nana iho, he a wale no o lalo. O ko Moanalua wahi nae hoi i makemake loa ia, aia i ke ahua honua me ke kikee ana e hoea aku ai i ke kahua hoolulu o Pualoa, maluna aku o ke kikee ana e hhaalele iho ai i ke kahua hoolulu o Moanalua mahope. Ua kau ko makou iiui no Kahuiki, eia uae, ua oleloia ae malia o pau aku i wahi i ka lilo i mau kahua hale a piha aku hoi i na kauhale. I ka hiki ana iluna o ka puu e iho aku ai ia Moanalua, makai iho o na pa uwi waia, e pio ana ke anuenue maluna pono o Kahauiki a e kilihune ana ka ua, he hoailona hoi ma ko makou manao ana ua kokua na aumakua ia laila i wahi no ka kakou @ iwi e hooluolu aki ai.

            O ka mea hui e noonooia nei, o ka lilo @ mai ne ka lehulehu. Ua ae ka hoi ka Hui Alahao e lawe i na kupapau me ke ka@ hoolewa no $15 a e kuku aku hoi i halepule kupapau. Ma ka makou hoomaopopo iho, aohe i noonooia na lilo lawe aku a ke kahua alahao maanei. Ua hoopuaia ae no luna iho o Puowaina a he nani ekoa aku no hoi ia ma ko makou manao ana. O kahi hea ana le ke kohia aku ana, o ka mea wale no ia i koe.

 

Make ia Virgine Katolika

            Ano, na halawai @ no na Virigine o ka Puawai Leahia me ka @ a me ka makena no ka hahi ana @ o kekahi o lakou. No kahi man la helu wale no i waiho maimai ai o Kaikuahine Alaid, ke kumuao mele oluolu a akahai o ia kahua hoonaauao o kahi poe makuahine o kakou nei a me kahi poe opio no e hoomaunei i ka imi naauao ana malaila, a ua hala aku oia i kakahiaka nui, hora 5.30, o ka Poaha nei e hui me kona Hoola. Ua loaa oia i kau wahi anu a he numonia mai ka hopena, ka ma'I ona i pilikia ai a anehe palanehe ole aku la no ela ao.

            Ua hanauia oia ma Wesefalia Geremania, i Dekemaba 15, 1835, a nolaila hoi, ua piha kona mau makahiki i ke 63 a keu. O kon ainoa ohana pololei maoli a kona meu makua i hea ai, o Alaida Elzabeta Hemming. Ua hiki mai oia i Honolulu nei me ke kaoo mua o na Virigine Katolika Roma i Mei 14, 1859, a mai ia manawa mai no kona lawa ana i ke kulana mumuao mele no ia kule, he kulana hoi nana i hoopiha a i hooko me ka hanohano nui no ke kula a nona iho no hoi.

            Hora 7 o kahi kakahiaka ae i malamaia aike anaina pule hoomaha no kona uhane maloko o ka laukiui o Malieokamalu, malalo o ka lawelawe ana a ka Rev. Makua Makia, i kokuaia e ka Rev. Makua Valekino. Ua piha ae no i na haumana kahiko a me na hoa'loha o ke kula. i ka hora 9 ae i nee ai ka huakai hoolewa no waho o ka ilina i Koula. Mamua na Virigine e ae i helewawae ai, i ukaliia aku e na kahuna. Eha poe hapai pahu, ekolu Hoahanau a hookahi oiwai kahiko o ka Misiona maanei. Ua kanuia aki o iwaena o kona poe hoahana i hala mua a ua haaleleia aku "ehoomaha iloko o ka maluhia" o kona Haku. Palena ole na hoohiwahiwahi pua, ua uhi paa pu ia kona lua a ua hookania aku koena iho i ho Epikopo Halemano he a me ko kani poe e iho o lakou.