Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 4, 30 November 1905 — KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I. Ka Na i Aupuni o KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA [ARTICLE]

KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I.

Ka Na i Aupuni o

KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA

I mea hoomaopopo i ko Kamehameha makaukau ma ka oo ihe, hoikeia e Vanakoua, iaia i hiki mai ai i Hawaii nei ma'ka makahiki 1793, oia hoi ka wa i hiki aku ai na makahiki o kamehameha i ke 57, ua ua ike poqo oia (Vanakoua) i ko Kamehameha pale ana me kona mau lima ponoi, he eono mau ihe oi a nunui nohoi, i pahu ia aku i ka wa hookahi imua ona. mau ihe eono i ka pale-pale ia ae e ua Moi ahikana na nei me kona mau lima wale no; a_ua oleloia, ona hana oo ihe a hou-pololu, me ke pale ame ""ka hopu ana ia mau mea, he mau wai nuau ia no Kamehameha. Ua hoike ae hoi kekaai kanaka holomuana kaulana loa, nona ka inoa o' Katesebu ijhiki i H awaii nei, ma ka makahiki 1816, oia : hoi ka wa elemakule o Kamehameha, oiai ua piha na makahiki he 80 iaia ia wa, ua hiki ia Kamehamehp, ke pale he umikumamalu&i ihe houia aku imua ona. A.ka, aole paha i uianaoio nui ia na olelo a keia k&n&ka holomoana no ka hiki ana ia Kamehameha ke pale ae i na ihe he umikumamalua i ka w;\ liookahi ma ka makahiki 1816, oiai h* 1 wa elem&kule loa iau ua Ka Na ? i Ai*xrsi la, na la hoi ia a kakou e hixmiao}x>i po iho ai, oia na la e haalele mai ai na oniu ame na nlo e au ana a kino o ke kanaka. O ka inea pololei īuaoii. oia ka Vantkoua i hoikemai ai no na ihe eono i paleia ai v Kamehameha, A maanei eae mai ia'u v e kuu makamaka holuheh'., o hoike aku au ia ah», he nui a lehulehu no na mahele iike ole o ka uith>lo!o e pili ana i ka loaa ana mai o Kameha* meha> ame kona wnhi i iunau id, elike me ka maa i ikt :a ka inooWlo liawaii i kakaui \ * N, A, A)ekaned'en> Hawaii nei. O k« mea i kamaAina m«watn« o n* mimlelo paana&i» o U4 Unwaii kahikok «ole o KnUuu k upuapnikaianin&i Keona, k& uia* kuakane nana k<£ keiki o meha. kn mea norfT keia in<K>lfkv a ka ka mva kaknu i hoike ium mmim* nia na helu akn la j liahi, he makuakane ia a* Ka)«ni< kuj u; Kwr4> ke Kuno Knmrhameha waleHo,

Hb£dla, ma ia ano, ita i lue ke kola " « HIo ō T£&mQ jameha i iiapa 'l&ako* 3£āy* 4t-i hapaj>oko HawaiL' : ,f ; 4 im ; i*i Mi<ii.W , *!Elm.*.-;.' ' ;'-|-'.V"V_' ■/ " ai o Kahekili e "aa mahoe ka|m a, Kekaulike,'" oia hoi o I£ameeia~ mokn aoaae Fa olelo ia nae e kekahi poe, he mau keiki mahoe iaua oa Keawepoepoe mekana- wahine 0 Kōnoena. Ua oleloia e kekahi poe paanaaii , moolele o Kamehameha, ua h&nau ia oia e konn luaui makuahine Kekuaipoiwa, mawaena o ka moakai o Alenuihaha, ika wa i hoi mai ai oia i Kohala a pae i Kapakai, mai Kona mai, Malia paha, ke pololei no kela olelo ana, aka, ke noonoo' iho nae ' nia ke ano oka pololei maoli, hemea ilo e hiki ai ke kanalua ia. oia hoi heaaa ia ke kumu e helo loa mai ai na waa o ke aiiiwahine Kekuaipoiwa a hoea iwaena o ka moana-kai o Alenuihaha, oia hoi, kahi a kakou eolelo ae ai, o ka waena ponoi no ia 0 ka moana maMaui a me Hawaii? Aka, oka moolelo paanau nae keia ina Hawaii kahiko, a, aole nema ana ae a ka mea kakau ia mauae&l* £ noomanaoia, ma keia puka hou ana o keia iiioolelo, e hoomaka ana ko inakou kamailio aaa mai ka wa aku o ko Kam£hameha nee ana eku i ka moku o Hawaii a hoomaka ai oia ka i ke Aupuiii. Pka la hooaaaikai keit ona Anwika i ke Akua no na p>maikai nili &t:puni a pHi ohana i lono m'ai i keia <iia honuM ant. £ hoopuka i» aku ana uta r.a ko~ lamu o Ka Xa*i Acrrxi net k% uo* * hina H«w.4ii o k« Bui>e a Abvraha~ n»a i unuhiia ai e I s*o* Kamika k% K*«)a. H« la kauu laau ultt»«hitblt no oa ahupuaa »«» nei o m»ki iom Waiala«u Ua oleloia t«» b« MMM SLOOO maw kumulaaa Hi» ki i waknkiik 110 ka kanu ana« lU nau ia hfla «il» no koi 1 pau p*no ai he* ia «r.a o kW Mlou kfHia p**i pila|M* »• wK a (tnho ko mikon P<* kflki hu». !ii hano> hawao mai hoi ka« a HmmU Ka eaakak». aku mi uiakou « mi hoaioha i hookaa kniki mai>i kil» «m« J*ia U ka oipi K\ Avh >o» mi ka pui* ka n« ama k* iuak«hiki paha. Aolo ou* wa r i * f%A*n naa«i«%-« *» W j h\u* ;av«U«iiM o