Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 9, 6 December 1905 — KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I. KaNa=i Aupuni o Hawaii. KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA [ARTICLE]

KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I.

KaNa=i Aupuni o Hawaii.

KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA

Xo'ka oielo a Kamehameha i.pa ne aku ai i kona makuakane haku ia Kalaniopmi, elike me ia i hoike u\ ae la. ua akaaka wale mai 110 o Ivalaniopun, me ka olelo ana: "Ileie au ka makua, hele oukou e a'u mau keiki.*' 0 ke kumu hoi o ko Kamehamelia hookakanalua ana ia Kaianiopuu,.aole e iiele i ke kaua i Kau-■po,.-oia.no kona aloha ia Kahekili, kona makuakane ina ka io ama ke koko. Aka. aole nae he hoolohe mai o nei makuakane ona, oia o Kalaniopuu, nolaila, hookahi wale 110 ana liana pono o ka hoolohe aku i ka lep kauolia a ka makuakane. 1 keia wa e liolapu nei na koa o Kalaniopuu mai kela aoao a i keia . aoao o Kaupo, mai ka uka ake kai, mii kela pea a keia pea o ka aina, Ua hoea mai la na koa o Kahekili malalo o Kaneolaelae i Kaupo. A o keia ka manawa i hooukaia ai he hooili kaua ikaika a polea loa mawaena o na aoao elua. Ō keia ke kaua i ikeia ai ke koa a me ka ikaika o Kekuhaupio. Ua like na ilie a n,e na pololu i hou ia mai imua ona me lie mea paani la iaia. Iluna iio ke kanaka, pa 110 i konamau iima. make. I keia kaua 110 lioi i ikeia ai ka ikaika o Kamehameha, Oiai ke koo maliope aku o Kekuhaupio. l'a like n<> a iike kona ikaika a me ke akamai i ke kaua me ko Kekuhaupio. .Ma keia kaua ana, pakele o KeT . kuliaup; > mai make i na koa o M aui. a i oie o Kaniehameha, oia | ai oia. hee o Kalaniopuu, ma keia kaua ana. a ua nui na poe o lla* waii i pau i k;i lukuiu e ka poe o M aui. a Sie ahulau maoli no keia make ana o k;i poe o Hawaii. Ua knu o Kalaniopuu .1 me kona niau w.ihi K.iima koa kakaikahi iu:il\;n.v r.,t \\;ia a ;»ku ia m» liawaii, l";"> vap.rt:» ku.i kaua o k*» iiuwaii poe, o " l\,. !.i« <-K i;.;>>. ka nu'a. nia ia i is».M.k.n., ;ii keia Kaua ni.iw.a tia «• lva.,iuiA»pua ,t me Kane . olae,,:e, ke k«»a ma k > Kahekili aoao. Ma keia an.i o Kalaniopuu a h*»i ;ii "i:> i '! na lioi v h« »v'Pi.; iv.l k v.t 110 K.t ::e!f iuMi' aua lii.n e i\,«;i,i j\al.eKĪli. I kei.i luī.. , .r.a ; me \ -or.. e: 1; ī.' ;*<a ,:i i.«, Kaheki!\. a 1 -■ '-i t; .; . ■e1 .* i *»1 ai j lia. . 1 » •• • .'

ila, hoi hou knai oia i Maui e kaua me kona hoi paio, me Kahekili. Aka, ma keia hoi ana a Kalaniopuu i Hawaii, ua mau •no kona noho mana ana maluna o ka apana 0 Hana, oiai a hiki i ka makalnki 1761, e noho ana no kekalii poe alii o Hawaii, malaio o ka mana o Kalaniopun 5 he pti| a.ii ai-moku no Haha, elike me Mahihelehina, oia ko Haiia alii -kiaaina nui, a malalo aku ōna, o Kalokuokamaile, he keiki oiā ria Kalanikupuapaikala;iinni, me kHrna wahin.e o Kalanilehua;, oia hoi oKahikikala. Alaila, o Kaeole aku. O keia ka Naeole nana i |hanai o Kamehameha a nui, o Malualani aku; o Kaloku aku ame kekahi poo e ae he nui. He aneane keia eono maiiahiki a emi mai paha o ,nei noho mana ana 0 ko Hawaii poe maluna o Hana, mai S?a wa i auhee ai o Kalaniopuii'ina kela kaua o '"Kalaeokailio' i hoikeia ae nei. I keia hoi ana o Kalaniopuu a hoea i Hawaii, ua lioomaka koke iho la oia i ka hoomakaukau ana 1 kona poe kaua. Ua kukulu ilio la'ia he eono ma # u pualikaua, no lakou na inou pakahi, oia ka I, ke Ahu. ka Mahi, ka Palena. ka Luahine ame ka Paia. | 0«a 'lii hoi a pau i pili i ka imoiAimoku, oia o Kalaniopuu, hookahi ia puali, ua kapelia keia pual , o Keawe. A o na Alii-ai-alo apau, ua maheleheleia lakou elua puali, oia hoi ka Alapa ame ka Piipii. Oiai o Kalaniopuu e hoomakaukau ana i keia kaua na'i aupuni i ka mokupuni o Maui, ua liana no hoi oia ina mea āpau e pono ai na papaia-awa ana i kona akua oia hoi o Kukailimoku. l'a kukulu hou oia a hoomaemae hou i heiau o Ohia-muku-muku ma Kahaluu, ame "Keike puipui'' ma Kailua, nia ka apana 0 Kona Akau. me ke kauolia ana i kona kaliuna ia Holae, e ku mau 1 ka pule i mana ke akua. I keia wa hoi a Kalaniopuu e hooinakaukau nei I ka ikaika, e kona akua, Aia hoala ae la noho' o Kahekili i kana mau hana pili hoomana akoa ma kona mokupuhi, Oia hoi, ua hoouna mai la oia i kauoha la Peleiholani, ka moi o Oaliu nei, e hoouna aku oia i Ma--111, i kona kehunu nui. oia o Kaleo pmipuu. be kaikaina ponoi o Kekahuna a makauia kaulana o Ohhu nei.uia o Keopulupulu. ka mea nana ka olel<> kaulana i kanakeiki, ia Kahulupue. "1 nui ke aho a i ke kai, m» kekai ka hoi un aina,/* O keia kahuna o Kaleopuupuu, n\«lioi un» kona kaikuaana o Keopulupuiu. he kahuua oia ih>U> ko mai o h& mookahunao Kaeka«k Maiiu ame Maleia, na kahuna i laweia mai i Hawaii nei e PaUtuak\ialani.. Kr, lloh«e me kona mana kja» iuina apaii :na ko Kaiani* ptfiu aoao, ti\a ka moknpuni o aku !h>i o Kaleopuupuu me n.aii * apan ina k«» Kaliokili aoakl ina-ka hiv»k\ipus'i o Maui, || Aoh i i p*ri. 1 j|