Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 9, 6 December 1905 — KA MOOLELO —:O:— Hiiaka-i-ka-poli-o=pele KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, A O KA UI PALEKOKI UWILA O HALEMA'UMA'U [ARTICLE]

KA MOOLELO —:O:— Hiiaka-i-ka-poli-o=pele

KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, A O KA UI PALEKOKI UWILA O HALEMA'UMA'U

"Malia no ka oe i lawe ae nei i kahi moo he liewa ko kauhale nei. A heaha la auanei, e ana ia mea ino. Ao)e kela he poe wahine kino kanaka maoli; aka, he poe moo, e like no me ka'u i hoike mua aku ai ia oe. 0 kela poe wahine no c i hele ole mai ai e ike ia'u, o ua poe wahine moo ala no ia. No ko lakou ike ana mai nei ia'u, hwa-maka-e lakou, a kikihi loa aku la i kahi e, me ka mauao paha aohe au e ike a e hoemaooopo aku ana i ke ano o ka lakoa kauoha ana mai ia oe e hookoe oe i kahi pnaa, luau me ka uaia na lakou. Ua makemake Ukou e hoohihia mai ia oe a ine a'a mea. Ina oe i puni aku nei i ka lakou, iua o oe no ka mea e manaio ai kuu kanawai, oiai ua ke no ne, o kuu kanawai o ka ai nu mai ke poo a ka hiu, oia hoi, he ai pau koe koena ole." * O ko lakou nei hele ia a hoea i. Wainaku, a mai ilaila aku hoea iakou nei 1 kahi i kapa ia o Haaheo ua ko'ioke ka la e napuo. * Ia wa olelo a&u la o Wahineomao i ke aikane e kipa kauhale lakou. Ae mai la no hoi ke aikane. Oiai no nae e liele an*; ine he mea ala i paia ae na ( ma&a o Wahineomao, i£e aku la oia i ke ku «na iho o Hiiaka a kuehu ae la i ka' va-u o na. Nāu i aku la o aikanē ua heie a ula n* pav»ahn!», oia i\o c o Ka i hele i kn wela a ka La i k* xwakc.v a loaa pono i k.>ua laaika. "Heaha keia e aikane?" wahi a Wahmeoaiiio | ninau aku ai ia Hiiaka. Aiaila, paue mai la o Hiiaka. "He olelo i nou ia mai la a pa kuu l{e hoi kao oia ilik'i a ana »na> nei. ohumu ka he nenianenia ka oit-l«\ ht» ;n > oV.o, he mHkawt'l.t k« oM<\

Aole hoi oia wale no: aka, ike ae nei au 1 na mauli o kela poe wahine moo a'u i oleio a&u ai ia oe i ke kaalo ana īho nei makai nei o'u, a oia ka'u 1 kuehu ae nei i ka pa~u ō kaua. Ua olelo mai nei hoi oe 8 kipa kauha4e kakou ī haa heo nei. Aole o'u manao e hele no kakou, a, aia ko kakou wahi e moe ai i ka muliwai o Honolii. ,> "Heaha na olelo au i lohe ae nei i ka ohumu la o kakou?" i ninau aku ai o Wahineomao ia Hiiaka. '•Ei», hoolohe mai oe. I keia wa au i ike mai nei in'u e kuehu ana ar. i ka pa-u nei o kaua, a mamua iki iho, ukahi nn a hoi mai kela poe wahine moo i kauhaie o r<ukou. I ko lakoa hiki ana mai i ka hale, ua ninau mai la kahi wahme o lakou i na makua o kakou, ina paha : ua waiho ia na lakou kau wahi i io puaa, ka uala ame ka iuau. A | ua hooie aku )a na makua o kakou. No keia hooi*» ana aku la a laua, Uole i kana mai ka huhu o oa ooe I wahine nei. a hoomaka nui iho la i lakou e ohumu ia kakou. "Olelo ae ia kekahi wahine o ua ; poe ala, he no o Wahmeomao a ke aloha ole ia ii:ako»<. Ua fcau* nei hoi makou uia i ko ! ma«ou wa i heie aku nei i aa auau +e \\\uho iho oia i \\Sihi io tQ;»a na { makou me ona wahi uaia, me ona ; wahi p<-u. Kii ka »nan«iokanl ! ia H nei no ia apau. Oia nae p&ha ! i ai ia «e nei k» ai ame ka ia & ou* i ! kou apau, a koe ol« kau wahi hunahuna, i mauanaio ai ke kana< wai a kela wahine hookano i kauoha mai nei ia oukou< e ai mai k« ! pooa ka hiu; ea, • o ka o\>ala ! kiola ua ke ahi. j '*0 koia wahine hookano o k< ' hiki ana iho nt»i lanei, h* nkna, e ! k.Nhi ka<kaina w«i'e\vata o IVU

i hele pu mai ai mai Kahiki m&i. 0 kana hoi ia, ? ao!e h«»i ia i ike i ka makou. Ua kuhi paha hōi.ia ;oia wale no ke ooiea.- Mnnao ana paha ia i ka make ana mai nei o Piiiamoo ine Kuaua iaia i ke kahawai o Wailuku, oia kona mea i ai hookano iho nei ia nei, me ka olielo hoohunahuna ana iho nei, e pau ana kekahi kala o ka hale o kakou 1 ke ahi. Hele pela *ka olelo a na anao o Puna. Aohe a iakou abi e pau ai ko makou kala." w O keia aela la na olelo e«ik«ce>' ? wahi a Hiiaka i koomao mai ai no ikekamaiiio ana i ke aikane, ia Wahineomao, ina oielo la mai la kakou. A iele oui mai nei na mauli (uhane) o ua |K>e nei e hoohalua ia kakou. Aohe no nae he wa a loaa ka iakou ioai owan. Oweu la maiuua a make, o oe ae ko'u moepuu. O keia kou mea i hakui aku nei, me he mea la ua paia ae kou mau maka. A h«aha la hoi, o ka lakou i«/o ka kaua aku hoi koe. « O ko lakou n -i hele aku ia no ia a hala o Haaheo i hope, heea lakoo nei i ke kahawai e nana iho ai ia lalo o kahawai o Honohi. Ilaīla hoomaha lakou nei. Ua hele ia wa a ano mol-hulehu ioa. Ii la&ou i noho iho ai, ua pane mai la o Hiiaka i ke aikane: "Ia nei au e hana ae ai i ka mea e make ai na hoapaio o kaua. Aele pono iakou ke oia, o piakia auanei na uiakua o kakou. He poe aikanaka kela, oiai, he kumu moo ko lakou. A huli ka i*a o keia po, liio kela poe moo i pou pohaku na ke ahi a ke kaikuaana o kakou» oia o Lonomaku?.*' Pau no fcei* ol«lo a Hiiaka. o kona paeaea 4.e U no ia i ksia kau: * KAU Hklu IwAKALvrTWB5nrx A IIIIAKa. 1 1* ke aho i kt kahawm) Uti 1 o Hiio» 2. H* Uu ka puu, ht mauo kanawai, * 3. He oiauo na kihawai o ku--1 laipo, 4. He wai Hoaolii, he pali Ka- ; ma«e, H« pali na ka Hilo»p«liku e • liele la i>ei, : i He Aka ka wai i ka wi a ka 1j I wai 1 Pan*e\ia f i\ O K.iuew* nui «oku lehua.

8. Ohi'a &upa i ka. iani. 9* Lehua Ula jk& oa, 10. I kā wlll a H mana ii& po—e, XI. Po wale Hilo ika uwahi o : femi aiu&, 12. OU ia kim ke a ro»i !& k» ahi." (Aole i pau.)