Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 12, 9 December 1905 — KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I. Ka Na=i Aupuni o Hawaii. KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA [ARTICLE]

KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I.

Ka Na=i Aupuni o Hawaii.

KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA

() kejvumu mii o ko Kamehanieha hoaui ann ae i nei huaHai hoala kupua niaoli no kona hoonaukiuki i ka'paakiki ame ka hoololie ole o ka niaknakane, o Kalaniopuu, i na olek» a ke I>ahuna, a Holoae, a no kona manao ana no hoi kekahi e iioao i ka lioailona imlu mai\u o luna o ke poo o Ku-kai]i-nx->ku i liauie ]>ono iho ai mannia ona. l\au aku la iva hoewaa maluna-o ke kaul'.ia o ua 'lii aiwaiwa nei o Kohala. a k;>u 110 lioi ua kaeaea nei me kona mau koa, a o ka hoe iho hi no, ia o na iiOe-waa o Maalaea, ke awa e }>ao ai. O ka hele keia o lakou nei e kokoke i ka poina nalu niawaho mai o Maalaea, kena ae ia o Kameha- ■ ni'elia eiiooiiu» na waa no ka lao-o Papawai. 0 ia hele o na waa a kaalo pono inawaho o kahi ponaha one nia ka aoao hikiiia iho o ka iae o Papawai. olelo aku la ke alii i na hoewaa: e hoolana na waa o lakou ma laila. 9 1 nana aku auanei ka hana o lakou nei ia uka o ka aina, e paa pu i mai ana o uka o ua wahi one nei i i na kanaka. Hoomaopopo la no lakou nei, o na kanaka no ia o Ka* hekiii e kiai ana i na kapakai ame na olaelae kahakai o ia mau wahi. I keia wa. ua ;\no wehewehe ae ke alauia o ka la, a hiki no hoi ia Kainehanieha a me kona poe kana ka makai aku nei ke ike'aku i na kanaka o uka, a pela no hoi me na .kanaka uka mai i ka poe o luna 0 na■ waa kaulua. Ke nune mai la hoi k M uka poe 1 ke alii nona keĪM kaulua e lana aku iu i. Ke m inao la kekahi poe he waa Maui nv> ia: a olelo hoi ke— kahi poe. he waa Hawaii. , Oiai ko uk« poe e nune ana mawaena laiiou iho no ke ano o nei kau!ui !hx>kalrtkupua ka hoea ana 'ku ia wa j*»nipo,u wale o ka wan u.o. ,i.i i. iii ae la o Kamehamei ; i aoim poe e komo ka w.t > no ua w.ilii awa nei, Haawi aku la no iiv«i ia i ko kau oha i ki.na poo kanaka o ku me ka makaukau no iei' kaoa. Ia iiookomō ui.i ku o p.a waa o ua I*aira-nei. s lie !nau anana ko ka v n. *. o ka ain:i.Oj ka w.. ..i. . ;k>um * i ,a mai ai ' ko uka j '"'. • i.v waa kar,a k» ia ■Hau . i\ a »» i . >v,i n.« .: \ i!a ae «i . . , . » ua \ ■ "i . . • i -o-i..,» N a mai j ia r : . . k , ..liie ;r:i-

lunp; o na o waa e boo** komo aku n ii. I hoi, aia o Kameha'meha k'e ku la :ma ka Jhu o waa ma ka hikinia, a o kekahi kahu no hoi ona, ma|ka ihu o kekahi waa. A ke kuku- nei no hoi na koa ma kela a me ksia wka,. a maluna'no hoi o ka polo o ka waa.me ka" kou m«u laāsu pololu ma ko lakou niau lima. : Mamua 0 ka hiki ana 'i viia poe 'o uka ke pabu mai i kd I&kou īiiau ihe, ka lakou mau pololu, a maa mai hoi i ka lakon mau -a-la» oia ka wā a Kamehameh'a i kahea ae ae ai i kona poe kauaka: "1 ku mau mau ! Pa~hu —!'' O ka wa np ia i -lele like aku ai na ihe a ua poe koa nei o Hawaii i ukao kaaina. Bele huhu ke ahi me ka niomoku. A aia no hoi o S> • • Kamehameha ke kahea la i na hoe waa: - 4 "Ho-e! Ho-e!! Pau ka ikaika!!! Ho-e!!!! la*-wa i leie mai ai nā ihe, ua pololu, a me na a-la maa a na koa o uka mai oka a'ina. O Kamehame' ha hoi ia wa. ke paipai la kona mau lima i na ihe a me na pololu i a ko uka mai poe, a au-lana ae la \ iluna o ka ili o ke kai. j He kupaianaha keia.mau hana i aua Paiea nei. Ke hou mai ia noj jna kanaka o uka o ka aina i kai | lakou nnm laau ilie. ke pale la no| j o Kamehameha. 1 O ka heie ia o na ihe a me nai poloiu a lilo maoli i paila laau paa e nee ana mai ka papa one ae o lalo o ke kai a hoea maluna o ka ili kai. Ua oleioia, ua holo aku la ka waa o ua Paiea nei a piii i keia puu laau ilie me na poloiu a ko Maui poe i paleia ihovai e na lima wikani o Kamehameha a waiho malie iloko o ke kai. | A mai luna aku o keia paila laauinoke ai ua Paiea nei. i ka pahu i kana mau ihe i na kanaka mau-, ka mai o ka aina. Klike me ka nui mai o na ihe a me na pololu mai uka mai. peia ka mahuahua houn- »m«-kipftpa laau a ua Kamehameha nei i hoomoe hou iho ai ih>ko o ke kai a ioaa hou nv> ia puu laau ana e aV aku ai. Nana no h<u ka nw ana imua, nee aku Ia uo kona uiau koa mahope ona me ka maka'u a me ka wiwo o,e. l'a mau keia kaua ana a hiki loa i ka mahiki loa ana ue o kahi la/& ao loa ae ia hoi ia ma kekahi olelo ana. i>i liele keia Ihnnika ana a ua l*a iea nei a kau oia i uka o kaha ons m o ka wa ia i hee-ai na kanakao Maui. 1 keia hev ana v> na o Maui, ai>ie no o Kamehameha \ uhui aku maho}H» o lakou, aka. u«j huli hou mai la ia me kona w ahi k'HMia kanaka kakaikahi akau hou iluna o na waa kaulua ona, hoi aku la no •Kihoi|.-uk<ta. oka Ihv hoi keia n \ kanaka) Maui i hakaka iluv !a n»e Kame-] hameha a hvM 4 a aua o la»ton iniua o Kalu ki ī (Aole i p;;u.)