Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 15, 13 December 1905 — KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I. Ka Na=i Aupuni o Hawaii. KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA [ARTICLE]

KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I.

Ka Na=i Aupuni o Hawaii.

KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA

« He kumakena nui ia o ka Hawaii. Ua nui hoi ko Kalaniopuu kaumaha i keia lukuia ana o kona mau koa Alapa me na Piipii. I kela wa, e noho ana no o Kahe kili maloko o kona hale o "Lanikeha" ma Wailuku. Ua oleloia, he hookahi alii o Ha waii i laweia aku imua o ftahekfli ] oia o Keawehano, he alii no Hilo, a ua manaoia. oia ke hei ia aku i ka heiau, aka, no ka nui o na palapu i loaa ia Keawehano ma keia | kaua ana. ua make e oia mamua o kona hei i& ana aku iluna o ka lele. Ma ia po iho, ua malama ae la o Kalaniopuu, he aha kuka mau aiii ame kona poe kanaka kaa-kaua. Ma keia halawai ana, eia na alii ame na poe kaa-kaua o Kalaniopuu i noho ma keia akoakoa ana, o Keawemauhili. hoahanau (hapakoko) o Kalaniopuu; o Kaianimano(ykahoowaha, he alii keia no Kohala, noioko mai o ka ohana alii i kapaia he "Lnahine/' O Keawe-a-Keulu o loko o ka ohana alii o ka 1; o Niiuanu, he alii oia inai Naalehu, Kau mai, o Naeole, kahu lianai o Kamehaineha; o Kanekoa. he aliī keia no Wai niea, kahi i kaniana i ka liolo ia ma ke mele — " Hoie Waimea i ka ihe a ka uiakani, Hao niai na aie a ke Kipuupuu. He laau kalaihi ia na ke anu, 00 i ka nahele o Mahiki. ;> O; Nanuekaleiopu, niai ke "alau!ilF mai o Hamakua; Kameeiamoku ame iKamanawa, na mahoe kapu a Keawe-Poepoe i oieloia e kahi poe, o iaua na inahoe a Kekaulike. 0 Kekuhaupi o, hunona a ke kahuna a Holoae: Keaweokahikona, 1 hoike mua ia ae nel, ame na keiki ame na ohana ponoi loa o Kalaniopuu. Mu keia akoakoa ona, ku niai 110 o Uoh»ae ke kahima, a oielo mai la iniua u haianiopiiu ame na alii apaiK me ka wiwo ole ame ka nmkau ole i ka i ana mai; "K Kalani! E maliu mai i ka leo. h uli aku la no ke ehu kaka> hiaka ma o, a pela aku ana no me ke ehu ahmhi. "Ke lioikē inai nei no ke akua. aohe a lanakila. Nolaila, i kaua wahiiu' ke kaua e hoomaka nku ai. •'E IhMuiu» ] i'ieie wahin*» imaa o K.ihekiii e o:'».-'.. j m

kaua, o āi'aohe a kakou lanakila, ua hoql i ko Akua." Aole lie nana aku o Kālaniopuu i keia ieo o ke kahuna, ua paa loa manao e nee huliamahi no kona poe koa i koe iho no ke kaua i kekahi la ae. Qiai. o ame koua poē kaa-kaua e noonoo ana ika lakou mau hoonohonoho kaua ana ma , Kiheipulkoa, aia -no o Kahekili ke I lawelawe ala i kana maa hana hoo | nohonoho kaua me kana keiki me Kahahana, no ka ano o k a lauai hoonee kaua ana. Ua hoonQhonoho hou mai la no ' kulana like loā n'o me ke kulana kaua i poipu ia ai na Alapa a mei na Piipii i ka la mamua iho. , v - He mea oiaio, i ke kakahiaka ana?ae, ua nee aku la kela ame keia koa o Kalaniopuu no uka o Woiluku no ke kaua ? ua hui iho la na pualikaua elua, o kela ame keia aoao, a hooukaia kekahi kaua ha hana loa a ikaika loa mawaena o |akou. Aia no na koa o Oahu nei mala 1 lo o na alakai kino ana a k,a Moi opio Kahahana, ke kao mai la i na ihe 4 ma-kini" imua o na koa o Ha waii. Aka, ua oni aku la no na koa o Hawaii me ka makau ole a me ka wiwo ole. He loihi no keia manawa o ka paif» ana ame ka luku ana o na aoao elua i kahi ame kahi. Nn» ka make o na A 0 ka hopena o keia kaua ana, ua hoauheeia mai la na koa o Hawaii a lanakila ae la no na koa huiia o Kahekili ame Kahahana. Ma keia hookuemi hope. ia ana mai o Kalaniopuu mau koa, i koe kakaikahi ma keia hoouka kaua ana, aoie i alualu mai na koa ianakila o &laui maiiope o na koa auhee o Hawaii, mamuli no ia o ka ioaa ana he mau palapu koikoi ma iuna o na koa huiia o Oahu aur.e Maui. nia o na oniu ihe makaukau ame na kaa-laau oolea ana a na koa o Kalaniopuu. No keia auhee ana o na koa o Kalaniopuu ma keia kaua ana, ua kahe iho la na waimuka o Kulaniopuu, a olelo aku la i kana wahine 1 ka ili, oia o Kalola, c lilo oia i elele e pii ai e noi ia Kahekiii e hoopau i ke kaua. Aka,-ua pane mai la o Kaiola: "Aole paha e na mai ka inaina o ko kaikoeke ia'u. oiai he kaua huli a-mahi keia. A ina owau knu e Kalani e hoouna ai, aole paha au e ola. B 'aho, e hoouna ae no i ko piko, ia Kiwalao, Oia mo na makuakan* mahoe ona,oia o K*ine*iamoku ame Eamanawa, kejpii e ?ke iko kaikoeke. Aka» mi la; aole au e hiki, e maka nmi no auanei au i ko koikr*ke." Oa holo like ae \u keia man(io i na 'lii apau, e hoouna ia Kinjalao me na makuakane mahoe onaj, oia o Kameeiamoku ame Kamanjitf&. Ua hoomakaukauia iho ia |ttia huakai imi kuikahi o Knlauiopuu ame Kahekili. | j N<* k:\hi \\a aku. ! »