Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 27, 27 December 1905 — KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I. Ka Na=i Aupuni o Hawaii KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA [ARTICLE]

KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I.

Ka Na=i Aupuni o Hawaii

KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA

Hoomauia. -• Ua apono ae la na mea apsu i keia hoike a Kalaniwahine. He mau la'mahope iho ua hoomakaukau iho la ua Paiea nei e holo e ike ia Keaweokahikona. Panee na waa-ke halii mai la ka uamalanaeele koa-uli, a ua inoe hoi ka ale-i-a ke iho la ka la ma ke ala-i-kahiki, o ka wa no ia i holo aku ai.ua .Ni.uhi Moe Lawa nei oka moana, O ka hele ia a hāl-a īia kuono kai a me na lae o Kohala waho ame Ko-' hala lok<», kaalo ka waa o ua Paiea nei mr.waho ae o Elelu ame Makaukiu, a hele aku la no na waa oua >A.hikanana nei a honi ana ia i ke ala oka lawalu ua'u o iuna o Pokahi, kahi hoi nona ke meleihakuia e ka poe kahiko penei: ' u lke ia Kaukini he lawaia manu He upena kuu i ka noe ko Pokahi Ke hoopuni la i ka ohu kakikepa Ke nai la ka luna o ka Auwana—e He uahi ke kapeku e hei ai Ka ia manu o Puawalii Oke l wale no ka'u makemake O ka luhi a maua melakou nei ae Aoko makou lealea no ia A ua ikea " Ee hele la no na waa oua Paiea nei, oia nooe o na waa topido e olali ana iluna o ka ale, a pa ana kahea a Kaholokuaiw^a—o oe hōi ia ena huna palai e uhi nei i ka uahi manu o Kamaino. Oiai na o ua Paiea nei e*holo ana, a4a mai la no iloko ona na hoomanao ana i ke ala o ka uwahi apapane o ka uka wao-laau. Aole no hoi i emo, noho ana ka ihu ona waa i ke one o Kanukumanu. Lēle niua aku la na.-lii. ppio> oia o Naihe amo Kalanimalokuloku a komo aka la ka hale o ka makuahine alii, oia o T *lulani. Ike inai la hoi ua, niakuahine alii nei' n uwe inai la oia. a pane la: "Hao \va!o hoi ka hikir.a uiai t e aiaii piko, Healia nei huakai o ka au ana mai nei o ke kai?" Pane aku la n i keiki: "Ki aku ko keiki o hiki mai O Kalaimiui lanimehameha i kamaka o Haloa. He huakai imi inakua ka ua lani alii nei au i hiki mai la. Ia wu i j»uka mai ai o l'lulani mailoko rnai o ka hale, a ike inai la i k<» keiki...e hele nka an« v a oia no ka wa i uwe heln inai ai mo ka j>e,ihi a?V.i :n. i o konā iuau lima: "Au-mai'

0 oe ka ia 4 ' Kalaninmlanimeha-1 E hea aku aina 'i ka iwa kilou- I moku la— E Komo \ _ j Ao i wehewehena a o i waihona Kona po o ke hoa keia A'u lei o Jka ua Haaß e lele ae l^ mauka o Auaulele E komo i ka hale o K*alohalani Auau i ke klowai kapu o Ponahakeone E inu i ka awa a Kane i kanu ai i Hawaii OJa ia kini akua ia oe." Ua hoea aku la nOhoi o Kame* hameha imua o'ka makuahine, a htii iho la ka makua me ke keiki, jkjjpglho la nohoi. Makaukau mai la nohoi ka'poi lehua o Hilo '—-na anae kuapuu o ]Kanakea- i -na' puaa ame na ono no apau, 1 maa i ka noho ana o na lii oia mau la aloha o Hawa : i nei. Ai iho. la nā~lTr ame na kanaka, oia hoe ana aku a maona, ia wa i ninau mai ai ka Makuahine alii o Ululanii ka huakai o ka hiki ana aku o ua Paiea nei. Ua. hoike aku la no hoi o Kamehameha he huakai ;wi makua.a ea ana aku ilaila. I ka pau ana keia 0 ka ai āna & mahope.mai, ua ninau hou mai la o Ululani i ke keiki ia Kamehameha: 4< E kuu lani e! Aole aiAi he huaolelo i haawi ia mai ia oe o ka hiki ana m|i nei i Hilo nei?" Ia wa pāne aku la o Kamehameha» <! He olelo no. Oia hoi, i hele mai la au e hoopapa i na paNaha, a e hoohuli iaia. O ka hoailona keia la e ike ai au i kuu piko. He piko paha e ola ai au t ahe piko paha e holeholeia ai o*u mau iw Ia lohe ana o Ululani i keia mau olelo a Kamehameha hiolo iho la kona mau waimaka, a olelo mai la oia: u Heaha la hoil A ka la apopo oe e ike ai ia Naha. ,, E kuu makamaka heluhelu, he mea pono ia pe ke hoakakaia ka mea e pili ana ia Naha. O Naha i oleloia ae la, he pohaku keia e waiho ana mā P»ihonua. Aia ma ka aoao Hilo oke alanui Waianuenue i keia wa, makai iki mai o ka hale o ke Kiaaina S. Kipi i/make. O keia pohaku mai Kauai mai ia, mai loko mai o ka niuliwai o Wailua. Kauai. 0 ke alii nana i lawe mei i keia pohaku mai Wailua a hoea i kela wahi i hoikeia ae la, oia no, o Makaliinuikuakawaiea (kK Ua lawe mai oia i keia pi>haku i pohaku hoailona alii e ku ai ma ke alo ka heiau o Pinao. haku hoailoua kAa no ua 'ha" wale no. olVNioi i m mai he keiki na kekahi mau aUi 'elua j>aha k« moe ana o ke kupUnakano jvaha i ka moopuna wahfne a kane hoi; a i mea e ikeia *i he alii Naha oiaio ua keiki la» al-ai. a, o-Uweia no ua k* k iki l* |a kau i,\ iln o keia pohakju " * :

me ka paa an* m o mm im* i M i kā pule;* a i na e uif© ole:- ke}a keiki a pau Va pule a ke kahuna, alaila, he Naha ua keiki ala, aka a ina euwe .ke keiki ine ka pau ole o ka pule a kekahuna, alaila, aole uakeike la he alii 'Naha'? (Bee ovar). « f Aole i p&u.