Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 33, 4 January 1906 — KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I. Ka Na-i Aupuni o Hawaii. KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA [ARTICLE]

KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I.

Ka Na'i Aupuni o Hawaii.

KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA

Hoomau ia. I KE ALA ana ae o Kamehameha, ua hele ka aha e nonoho ana mawaho o ka nuu o ka heiau a piha u i na alii o ke aloalii o Kalaniopuu. A o ka manawa no ia a ua makua Moi nei (Kalaniopuu) i kukala aku ai imua o na 'lii apau e nonoho aku ana imua o kona aloalii. "E, auhea oukou, e na 'lii, ua ike ae nei no kakou i na mea i ike maka ia iho la e kakou apau. Nolaila, ke kukala aku nei au o Kiwalao, ke alii nui maluna o na 'lii apau; nona ke aupuni. A o Kamehameha nei kona kanaka. Iaia nei ka malama o ke akua, oia o Kukailimoku. Na ia nei e hoolaa i na heiau a e malama i na kapu akua. Ua hoolaa ia a ua poni pono la ke alii wohi o Kiwalao i alii aimoku no "Hawaii Kuauli," a o ke alii Niaupio hoi o Kamehameha, ua laa ae la oia i kahu akua, a i kahu heiau." I keia wa a Kalaniopuu e kukala nei, eia na 'lii, na kilo, na kuhikuhi puuone ke oni nei, a ke nu-ne nei, kunou aku a kunou mai na poo. Ua ala maoli mai la na manao lilili a makuakoae iwaena o ua poe alii la. Ua ala maoli mai la ka manao ino iloko o kekahi poe alii, e pepehi ia Kamehameha. A i ka wa i lohe ai o Kalaniopuu i keia ohumu o na 'lii e pepehi ia Kamehameha, ia wa i olelo aku ai oia ia Kaluaapana Keaweheulu i ka i ana aku: "E ke 'lii! Eia mai kahi aina

o kau keiki o Kamehameha, oia ka puniu, kahi e waiho ai o ka huaolelo a Pii ma laua o Lono. E lawe a e malama. "Eia la ke hele mai nei a kai puleho ka moana. Oia hoi, ke oni nei na lii. E Keaweheulu! E hoi a Ainakea, kukulu ka hale a loihi, alaila, malama ke kanaka iki ame ke kanaka nui." Ae aku la o Keaweaheulu i keia mau olelo a Kalaniopuu i hoike mai ai a i kauoha mai ai hoi iaia nana e ia Kamehameha. Ia wa, me na waimaka e hiolo ana ma na papalina o Kalaniopuu, honi mai la i ka ihu o ke keiki, o Kamehameha. Ia wa e ku makaukau ana o Kekuhaupio ame kona mau makuakane oia o Kaukoko ame Kukalohe (k) a Moana (w). He mau kanaka koa a ikaika keia. Pau ka honi ana a Kalaniopuu i ke keiki, o ko Keaweaheulu lalau aku la no ia i na lima o Kamehameha, a huli ae la a olelo aku la ia Kekuhaupio: "E Kekuhaupio e! Eia mai kau alii. E lawe aku oe a malama i ke alii. He mai'a ke kanaka, a he la no e hua iho ai." I kela wa i lalau mai ai na lima oolea a pukonakona o Kekuhaupio a loaa ke kino o kc alii Kamehameha, a lilo ana iloko o kona mau lima. A mai iaia aku hoi, komo ana iloko o na lima o Kaukoko. A o ka wa iho la no ia i haalele iho ai o Kekuhaupio ma i ke aloalii o Kalaniopuu a holo aku la lakou mai kai aku nei o Waioahukini a hoea i Manuka, he wahi keia aia i uka pono o Kaulanamauna. O ka palena no hoi ia e pale ai o Kau ame Kona. Ma keia hele ana, ua waha maoli ia ae o Kamehameha o Kaukoko. A i ko lakou hoea ana i Manuka, ua oioina iho la na kahu o ua alii nei, oia o Kaukoko ame Kekuhaupio. A hookuu iho la o Kaukoko i ua hanai nei ana ilalo, oiai hoi o Kekuhaupio e hoka awa ana. I kela wa ninau mai la o Kamehameha i na kahu. (Aole i pau.)