Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 50, 24 January 1906 — Eia ka Wai la, he Ola na Kane! KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I. Ka Na=i Aupuni o Hawaii. KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA [ARTICLE]

Eia ka Wai la, he Ola na Kane!

KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I.

Ka Na=i Aupuni o Hawaii.

KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA

Hoōmāuia. I ka laweia ana o na heana a me na kanaka oJa ? hopu pioia'i e na koa o Keoua Kuaaiaiula a hoea imua o Kiwalao, ua lawe aku la no ia a hai iho la i ua poe heana nei, a pepehiia iho la no hoi na kanaka ola a hai ia aku la no e ua Moi nei. Nolaila, maopopo iho la ia-Ke-oua Kuaahuula, aohe i holo o Kiwalao mamuli o Kamehameha; a ua hoomau mai la no oia i ka nee kaua ana me na kanaka o Kame* hameha, a ua kaua aku la no hoi ko Kamehameha poe kanaka me ua poe la o Keoua Kuaaliuula. 0 keia niake ana o na kanaka o Kamehameha, e like me ia i hoike ia ae la, oia ka lehua mua o ka wehe ia ana o na kaua liilii mawaena ona kanaka o Kamehameha ame ko Keoua Kuaahuula. A o ka hoomakili ana keia o ke kaua a hiki maoli i ka lele kaua aiaa mai u Kiwalao ka Moi, ma ka aoao kokua ia Keoua Kuaahuula, kona pokii, a ku e hoi ia Kamehameha.

Ua nee keia kaua liilii ana mawaena o na soao elua no ekolu paha la, a 1 ka eha o ka la, oia ka la kaua nui, i koino kino mai ai o Kiwalao a uie kona |K>e kanaka, a o ke kaua keia o "MokuohaL" Ua olelo o Al»erahama Fornan\ier, ma kana Buke 2, J, Polyuesian Haee," aoao 309, ua hooukaia ke a kaua o Mokuohai ina ka inalama o lulai. M. H. ITBJ, a via hahai aku no hoi ka Alok»iHHloro huke Moolelo iiawaii (A Brief History of tho Hawaiian l*ei»i»lei i keia ku-

lana hoike manawa a Aberahama Fornander. s> Ua oleloia ma keia hoonka kaua 0 Mokuohai, ua haalele mai la kekahi poe alii o ko Kamehameha aoao a holo aku la ma ka aoao o Kiwalao. ' O na 'lii i kaulana loa • ifia keia haalele ana i ko Kaniehanaeha aoao, oia o Kanekoa, alii aimoku o Hamakua, a he makuakane pili ohana no hoi no ke alii Kameha meha. Oiai o Kanekoa, he keiki oia na Kaianikeeaumoku me, kana wahine o Kailakanoa. A o Keahia kekahi. Ma ka Aberahama Fornander hoike hoi, o Kahai ka lua o na 'īii 1 huli ma ko Kiwalao aoao, oia hoi ka aoao o Keawemauhili. A o keia Kahai, he hoahanau ponoi oia no Kanekoa. Aia ma ka aoao mai o Kiwalao na 'lii o Hilo, Puna a me Kau, e huipu ana hoi me Kanekoa a me Keahia (a i ole, o Kahai paha) na 'lii i haalele iho ai i ko Kamehameha aoao. A ma ko Kamehameha aoao hoi, eia na 'lii i komo pu ma keia kaua ana:

Keeaumoku, Keawe a-Heulu, ECameeiamoku t Kamanawa, Kekuhaupio, o na kaikaina no hoi o Kamehameha, oia o Kalaimamahu, Kawelookalani & me Kal&nimaloa . me na 'lii eae no hoi o Kona a me Kohala. Ua oleloia nae, ua oi aku ka nui o na Hii mahope o Kiwalao. I ke kakahiaka nui o ka la i hooukaia ai ke kaua o Mokuohai, ua nee aku la ha 'lii ma ko Kamemeha aoao no ke kahua kaua, a koe o K&mehameha, aole oia i hele i keia wa, oiai ua au'a ia oia e ke kahuna e Holoae, me kana kai» kamahine o Pine kona inoa, he makaula wahine. Ma ka hoomaopopo ana, o keia na kahuna alakai ma ko Kamehameha aoao. A aia no hoi ma ko Kiwalao aoao he poe kahuna alakai kaua« a o Kalaikuiaha ke kahuna jh*h> ma ia aoao ( he |n>e ike keia ma ke kiioana i na ouli o ka lanakila ame haulepio. (Aoie i pau )