Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 57, 1 February 1906 — Moolelo Kumulipo-Kumuhonua o Hawaii HE MOOLELO NO KAMEHAMEHA I. Ka Na-i Aupuni o Hawaii. KA LIONA, A I OLE, O KE PUKONAKONA O KA MOANA PAKIPIKA. [ARTICLE]

Moolelo Kumulipo Kumuhonua o Hawaii

HE MOOLELO NO KAMEHAMEHA I.

Ka Na-i Aupuni o Hawaii.

KA LIONA, A I OLE, O KE PUKONAKONA O KA MOANA PAKIPIKA.

IA MANAWA i kauoha ae ai o Kameeiamoku, kaikaina ponoi no o Keeaumoku, i kona mau koa, e awiwi ke ka ana i ka a-la. Aia hoi o Kiwalao ke nee awiwi mai la me ka haka pono ana o kona mau maka i ka niho palaoa kaulana o paumaele i ke koko. A ma ka wa i kauoha ai o Kameeiamoku e ka i ka a-la ia Kiwalao, oia ka wa a Kekuawahine a me Laaikaehualono i ka ai i ka laua mau pohaku. Maha poko iho la o Kekuawahine i ka pohaku a pa aku la ma ko Kiwalao maha hema, a hina wala kua aku la oia ilalo; huli ke alo iluna –kolili ka lau o ka wawae. A hina o Kiwalao ilalo, ia wa i puia ae ai ka lewa i na leo hooho o na koa o ua Moi Kiwalao nei: "A ma—ke ke alii—e! A make ke alii—e!!" Holo aku la ke o o keia mau hooho leo ana a na kanaka a lohe o Keeaumoku, huli hoomanawanui ae la ia a nana ae la i kahi i hoohoia mai ai ka make o Kiwalao; ike aku la ia i ka waiho mai o ke kino o ke alii ilalo, e huli ana hoi kona alo iluna. O keia pa ana nae o Kiwalao i ka a la a Kekuawahine, aole oia i make, a ua lele loa ae hoi ke aho mailoko ae o ke kino; aka, ua maule nae oia. Eia na koa huiia o Kiwalao a me Keoua Kuaahuula ke auhee nei me ka pupuahulu nui, oia no oe o ke kai mimiki e holo ana me ka awiwi nui. Ia wa o Keeaumoku i kokolo aku ai malalo o na wawae o nei poe koa e auhee nei, a ma ka wa hoi a na koa o Kamehameha e ku nana ana, aole i pepehi koke iho ia Kiwalao, oiai, e kamau ana no kona aho. A me he mea la, ua pau ka nipoa o kela niua pohaku a-la i pa ai ma ka maha hema o Kiwalao, a e mea ae ana oia e ala hou iluna, oia ka wa i loaa pono aku ai kona pu-a-i i na lima o Keeaumoku i hele a wawaka i na niho lei-o-mano: Hookahi no ia pa'i ana a Keeaumoku ma ka pu-ana-i o Kiwalao, a o ka paa loa aku la no ia o ka lei-o-mano ma ke kani-a-i. A oiai o Keeaumoku e paa ana no i ke kani a-i o Kiwalao, ku ana o Liliha Kekuaipoiwa, ke kaikuahine ponoi o Kiwalao a wahine hoi ana, imua o Kamehameha, a me na waimaka e hiolo ana ma na papalina a me ka uwe ana, nonoi mai la oia ia Kamehameha me ka leo walohia aloha: "Ei nei e! Na'u ke alii o kaua, ua hala aku la no kau o ke ola. E aho na'u na iwi o ko hoahanau!!" Oiai o Kamehameha i makaukau ai e pane aku imua o ke aliiwahine Liliha Kekuaipoiwa, paa kona mau wawae i ka puili ia e Kaahumanu, kaikamahine ponoi no hoi a Keeaumoku, a pa-e ana kona leo uwe oiai ua makilikili waimaka e hiolo iho ana ma kona mau papalina: "E Kalaninuimehameha—e! Me a'u hoi ke kino o ke alii!!" (E HOOMAUIA AKU ANA.)