Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 62, 7 February 1906 — KA Moolelo Hawaii Kahiko. [ARTICLE]

KA Moolelo Hawaii Kahiko.

(ANCIENT HISTORY OF HAWAII.) Hoomakaukauia e J. M. Poepoe no KA NA'I AUPUNI. MOKUNA I. Na Kuauhau Kahiko e Hoike ana i na Kumu i Loaa ai ka Pae Moku o Hawaii nei. Ma ia kuauhau, aia o Puanue ame Lalomai (a o Lalohana hoi ia wahi a kekahi poe) ma ka hanauna 838 mai a Lailai (w) mai; a o Paiaalani hoi me Kumukauikekaa (w), aia ma ka hanauna 904, mai a Lailai (w) mai; a oia hoi ka hanauna 87 mai a Puanue mai. O Kumuhonua hoi, aia oia ma ka hanauna 983 mai a Lailai mai, ma o ka mookuauhau Kumulipo la, a o ka hanauna 146 hoi ia mai a Puanue mai. E hoikeia ana keia mau mookuauhau elua mahope ae nei. Ua manaoia o ka mookuauhau Kumulipo, oia ka oi loa aku o ke kahiko mawaena o na mookuauhau apau o Hawaii nei, a ua poholo pu iloko ona na hookumu ha'i-kupuna ana o loko o kekahi mau mookuauhau e ae. O keia ka mookuauhau o Hawaii nei i hoomaopopo mai no ka hana a kalai lima ole ia ana o ka honua e ke kanaka; a, aole nohoi i hanauia mai e ka wahine; aka, ua kumu a ua mole kona kahua iloko o ka po, a mai laila oia i ulu mai ai. O keia manao ka Davida Malo i haawi i ka mahalo, elike me ia i ikeia maloko o kana "Moolelo Hawaii," i unuhiia ma ka Olelo Beritania i keia wa a i kapaia hoi "Hawaiian Antiquities." Ua oleloia penei: "Malia paha o keia ka manao pololei; a ua ulu io mai no keia mau pae aina no lakou ponoi ae no, a mahope mai i ikeia ai na kanaka maluna o lakou. Malia paha, o ka manao hoakaka maikai loa keia no na manao kuhihewa o ka poe kahiko." (Haw'n Antiq. mok. 2, pauku 8.) Aole hoi elike me ka Rev. F. J. Pokuea i olelo ai ma ka "Moolelo Hawaii" i hooponopono ai a i pa'iia ai ma ka M. H. 1858, ma Honolulu nei, e owili ana i ka manao o ka mookuauhau Kumulipo, no ka ulu ana mai o ka aina, me ka hanau ole ia ana e ka wahine, a hana ole ia ana hoi e ka lima o ke kanaka, iloko o na manao hoike o na mookuauhau mua ae nei, ma ke ano he manao lapuwale a kuhihewa. No ka mea hoi e pili ana i ka mookuauhau, a i ole, i ka moolelo o ka Papa hanau ana mai i keia pae moku, a i ole, o ko Wakea hana maoli ana i keia mau mokupuni me kona mau lima, he lehulehu wale na mele ame na moolelo-kaao e hoike mai ana i keia mau manao. A ua kuhihewa kekahi poe, oia mau hoike ana mai a na mele, no ko Papa hanau maoli ana mai la i keia mau Pae Moku, oiai nae o ka mea pololei maoli he mau kuauhau ia e hoike ana i ko Papa hanau ana i kana mau keiki, a pela nohoi o Kaula ame Hina i ka laua mau keiki. Eia kekahi mau manao o ka poe kahiko no ka mea e pili ana i ka hanaia ana o ka Lani ame ka Honua, ka Mahina, na Hoku, ka maheleheleia ana o ka aina ame ke kai a pela aku. (E HOOMAUIA AKU ANA.)