Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 63, 8 February 1906 — KA Moolelo Hawaii Kahiko. [ARTICLE]

KA Moolelo Hawaii Kahiko.

(ANCIENT HISTORY OF HAWAII.) Hoomaukauia e J. M. Poepoe no KA NA'I AUPUNI. MOKUNA I. Na Kuauhau Kahiko e Hoike ana i na Kumu i Loaa ai ka Pae Moku o Hawaii nei. HANA IHO la ke Akua nui oiaio o Kanenuiakea, Kuniuiakea ame Lononuiakea. Ekolu ano like i ka mea hookahi * * * Hana iho la ke Akua i ka Lani ame ka Honua. He Umeke ka Honua, he Po'i ka Lani; o ke Ao ka pala; o ka anoano oia na Hoku. Ua hoikeia hoi ma kekahi moolelo kahiko o Hawaii nei, ka loaa ana o ka Lani ame ka Honua ame na mea i piha ai laua, mailoko mai no ia o ka ipu umeke, elike no me ka mea i hoike ia ae la. A o keia umeke nae, ua hanauia mai no ia e Papa. A penei ka moolelo. "Hanau mai la o Papa i kekahi ipu awaawa, he po'i no a me ka umeke. O ke po'i o ua umeke la, oia ka Wakea o ke kiola ana ae iluna iloko o ka lewa, a lilo ae la i Lani. O ke kino maoli o ka umeke, hoolilo iho la o Wakea ia mea i Honua a i Moana kai. O na anoano ame ka haku-keokeo o loko o ka umeke, hoolilo ae la o Wakea ia mau mea i La, i Mahina a i mau hoku. O ka pala keokeo o loko o ua umeke nei, kiola ae la o Wakea ia mea iloko o ka lewa a lilo ae la i Ao. O ka wai o loko o ka umeke, ninini aku la ia iluna iloko o ke Ao, a loaa mai la ka ua." Ua kakooia ke ano nui maoli o keia moolelo (kaao) i hoike ia ae la, e kekahi pule a ka poe kahiko i kapaia he "Pule Ipu," a eia iho kekahi mau ialani o ua pule nei: 1. Ala mai, e Lono, i kou haina (haawina) awa nui nou e Lono, 2. He ulu mai e Kea, he pepeiao puaa, he pepeiao ilio, he pepeiao aina nui—nou, e Lono! 3. Halapa i ka mauli! Kukala ia hale-hau! Mau, malewa i ka po; molia ia hai ka po, 4. O kuu ka-ipu; o kuu hua i ka ipu; hua i ka-kala ka ipu ka-kala, he kalana ka ipu 5. O hua i na moo a Hii! I au i'a ko ia. 6. Ahia la anoano a ke ahi kanu, a kanu la, i pua i Hawaii? 7. A kanu la o ka ipu nei; a ulu, a lau, a pua a hua la o ka ipu nei. 8. Hoonoho la o ka ipu nei, ke kela o ka ipu nei. 9. O uha'i o ka ipu nei, kalai la a ka ipu nei, 10. O oki, o kua i o ka piha o ka ipu 11. O ka ipu ka honua nui nei; o po'i o ka lani o Kuakini. Ke ikeia nei ma ka lalani o kela pule ae la na hoike e hoomaopopo ana o ka "ipu," oia ka "honua;" a o ke "po'i" o ua ipu la, oia ka "lani" i oleloia ma ka pule "o Kuakini." Ma ka manao o ka mea kakau o ka hoopaaia ana o ka huaolelo "Kuakini" ma ke ano haiinoa pili inoa maoli, he kuhihewa ia; me he mea la, o ka pololei maoli o ka hoonoho huaolelo ana ma kela lalani 11 (o ka Pule Ipu i hoikeia ae la) oia kme: