Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 68, 14 February 1906 — KA Moolelo Hawaii Kahiko. [ARTICLE]

KA Moolelo Hawaii Kahiko.

(ANCIENT HISTORY OF HAWAII.) Hoomakaukauia e J. M. Poepoe no KA NA'I AUPUNI. MOKUNA I. Na Kuauhau Kahiko e Hoike ana i na Kumu i Loaa ai ka Pae Moku o Hawaii nei. UA IKEIA no keia Mele a Mookuauhau kupaianaha e Davida Malo, ame kekahi poe kakau moolelo Hawaii e ae, aka, he mea minamina nae ka loaa ole ana mai ia kakou o ke kino maoli o ua mookuauhau la elike me ka lakou i ike ai a i paa naau ai paha iloko o ko lakou mau la. He mea kupanaha no ka loaa ole ana mai o keia kuauhau ia kakou ma ka aoao mai o na poe kakau moolelo Hawaii, elike 'la me Dibela o Lahainaluna ame kekahi poe e ae oia pohai. A o ka mahele wale no o keia Mookuauhau Kumulipo i loaa mai i ka mea kakau, oia ke Kumulipo i loaa mai ma o ka Moi Kalakaua la. Ua oleloia ma ka moolelo e pili ana i keia Mele Kumulipo, aia ma ka wa i ku mua loa ai o Kapena Kuke, i kapaia ai e na Hawaii oia au, o Lono, ma ke kaikuono o Kealakekua, ma Kona Hema, Hawaii, ma ka M. H. 1779 (paha), i heaia aku ai keia mele, ma ke ano pule, e kekahi kahuna, nona ka inoa o Koa; a hea hou ia no ua mele pule la imua o ua Kapena Kuke nei, e Puou, kekahi kahuna o loko o ka heiau o Hikiau; a maloko no hoi o ua heiau la i heaia ai ua mele Kumulipo nei imua o Kapena Kuke. Aka, aole nae keia o ka wa i hookumuia ai o keia mele, aia aku no imua i ka wa o Keaweikekahialiiokamoku; oia no ka wa e noho Moi ana o Kualii no ka mokupuni o Oahu nei. A wahi a S. M. Kamakau, kekahi kakau moolelo kaulana o Hawaii nei, i hoike ai ma kana Papa Hoike Manawa no na mea kaulana o Hawaii nei, ua hanauia o Kualii ma ka M. H. 1565, a ua make oia ma ka M. H. 1730. A ma kona wa e ola ana, ua hakuia kekahi mele nona, a ma ia mele i hoohalikelikeia ai oia me Keawekekahialiiokamoku, a penei kekahi mau lalani o ua mele la: "Aia ka kou hoa e like ai O Keaweikekahialiiokamoku O Keawe, haku o Hawaii la He awaawa hoi ko ke kai He mananalo hoi ka wai He welawela hoi ko ka La He mahana hoi ko kuu ili No kuu kane o Nininikewai O Pulele la. Ua like? Aole i like—Ku. Aole i like nei lani i ka hoohalikelike mai He kanaka ia He akua Ku He ula-lele Ku mai ka lani mai He haole Ku mai Kahiki mai He mau kanaka ia eha (E HOOMAUIA AKU ANA.)