Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 72, 19 February 1906 — Oimiimi, o Nana Wale, o Loaa! Loaa Hoi! HE MOOLELO NO KAMEHAMEHA I. Ka Na-i Aupuni o Hawaii. KA LIONA, A I OLE, O KE PUKONAKONA O KA MOANA PAKIPIKA. [ARTICLE]

Oimiimi, o Nana Wale, o Loaa! Loaa Hoi!

HE MOOLELO NO KAMEHAMEHA I.

Ka Na-i Aupuni o Hawaii.

KA LIONA, A I OLE, O KE PUKONAKONA O KA MOANA PAKIPIKA

"E KALANI e! He nani ia, ua loaa mai la na waa, ea, a o ke ko'a i'a no ia e kii aku ai." O keia ae la na olelo a ua o Keeaumoku nei e hoolale mai ana no i ke keiki ia Kamehameha e kaua. Aole nae o Kamehameha i ae aku i keia koi a Keeaumoku. Aka, mamuli o ka panepane mau a Keeaumoku me Kaiana, mea a'e no ke kaua, mea iho no ke kaua, heaha iho la la ka mea o ka nee ole ana e kaua, ike iho la o Kamehameha, ina oia e hoomau ana ma kona manao hoopaakiki, aole e kaua; alaila, e ala mai ana no na 'lii a kimo-po iaia. Ke maopopo wale 'la ia Kamehameha keia manao o na poe alii la. Aohe alii aimoku koi ole a Keeaumoku ma, e kii o Kamehameha e kaua. Ohumu no ia Keawemauhili, a ohumu pu no hoi ia Keoua Kuaahuula. Ua like ka manao o na 'lii, e kii e kaua mua ia Keoua Kuaahuula, a mahope kii aku ia Keawemauhili. No ka ikaika loa o keia manao ohumu a hoala kaua a na 'lii, ua hoouna malu aku la o Kamehameha i ka wahine ia Kaneikapolei, e holo oia i Kau, a e hai aku i ke alii, eia na 'lii ke pu'e mai nei iaia (Kamehameha) e kaua. E hoomaopopoia hoi, o Kaneikapolei, he makuahine ponoi no oia no Keoua Kuaahuula, oia no kana hiapo me Kalaniopuu. O ka lua o kana mau keiki oia no o Keoua Peeale. A hoea o Kaneikapolei i Kau, hui iho la me na keiki, a kumakena iho la ke aloalii apau. O kekahi kumu o ko Kamehameha hoihoi ana ia Kaneikapolei ame ke keiki i Kau, i ole ai e make ke keiki oia o Kaoleioku, i na 'lii. Ma keia hui ana o Kaneikapolei me Keoua Kuaahuula, kana keiki, ua hoike aku la no o Kaneikapolei i ka manao kaua o na 'lii o Kona, a i paa wale no nae ke kaua ia Kamehameha. Hoike aku la nohoi o Kaneikapolei i ke keiki, e kala kahiko wale ke ala o ke kaua, a e ole no o Kamehameha, moe wale ke ala ana oia hoehu ana a na 'lii i ke kaua. I ka lohe ana o Keoua Kuaahuula i keia mau olelo a kona makuahine, ua hoike mai la oia imua o ua luaui nei ona, e kala wale no kona hoomaopopo ana ia mea, a ua noho no oia me ka makaukau. O Kamehameha hoi, ua hooikaika nui oia i ke kaomi ana i na manao hoolele a hoala kaua a kona mau makuakane alii a me na alii e ae o kona alo e paipai mau ana iaia, e kii e kaua ia Keoua a me Keawemauhili. Ua olelo aku la oia imua o lakou: "Auhea oukou e na 'lii. Aohe kumu kupono oka hoala ana i ke kaua, kai no e noho hoomanawanui kakou a loaa ke kumu hewa o ke alii o Kau ia kakou, alaila, kohu ka hoala ana o ka kakou kaua a oukou e pu'e hoopaakiki nei.