Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 98, 21 March 1906 — Haha i na Hulu o Haleanau! HE MOOLELO NO KAMEHAMEHA I. Ka Na=i Aupuni o Hawaii. KA LIONA, A I OLE, O KE PUKONAKONA O KA MOANA PAKIPIKA. [ARTICLE]

Haha i na Hulu o Haleauau!

HE MOOLELO NO KAMEHAMEHA I.

Ka Na=i Aupuni o Hawaii.

KA LIONA, A I OLE, O KE PUKONAKONA O KA MOANA PAKIPIKA.

KE KAUA I KAPAIA O LAUPAHOEHOE (ELUA) Ia wa ninau hoomaoe aku la o Kamehameha ia Kahahawai: "O ko oukou hoi aku paha keia a hala loa aku i Oahu?" "Ae: oia keia i kiiia mai la e hoi i Maui," wahi a Kahahawai i pane mai ai. A mamua o ko Kahahawai haalele ana iho ia Kamehameha, ua kaohi aku la o Kamehameha iaia e noho iki e paina wahi ai, a hoi aku i ke kai loa; aka, ua hoole mai la o Kahahawai me ka olelo ana mai, aole e napoo ka la oia la hoea lakou i . Maui. Ua hookuu aku la o Kamehameha ia Kahahawai ma iloko o na panai aloha pumehana ana. E hoomaopopoia, o Kahahawai ko Kahekili kanaka kapu a elele kapu. hiki ole ke pepehi wale ia; a o Kikane hoi ko Kamehamemeha kanaka laahia, aole no hoi oia e pepehi wale ia. Aia ka make o keia mau kanaka a komo iloko o ke kaua. Ua like loa paha keia me na Elele Kuhina a me na Kanikela o na aupuni nui o keia wa, oiai e hoouna ia ana ma ka lakou mau misiona ma na aupuni e ae. A hoi o Kahahawai ma no Maui, ua noho iho la no o Kamehameha me kona mau alii a me na koa o Laupahoehoe. A i keia noho ana o ua Paiea nei i hele malu ai oia i Puna a pa ai ke poo ona i ka hoe a Kaleieiki; a nolaila, e nana ana kakou i ka moolelo o Kamehameha ame ke kaua i kapaia— KE KAUA O KALELEIKI —KE KANAWAI MAMALAHOA. A hala o Kahahawai ame kona poe apau ma ko lakou alahele huli hoi no Maui, ua noho iho la no hoi o Kamehameha me kona poe alii ame na koa, a mahope iho haalele iho la o Kamehameha ia Laupahoehoe no Keaau, Puna. O ka hele ana keia o Kamehameha a hakaka ai oia me na kanaka lawaia o Puna, a kapaia ai kela hakaka ana, o ke Kaua o Kaleleiki: ia wa i pa ai kona poo i ka hoe a kekahi kanaka lawaia, a puka ai ke Kanawai "Mamalahoa." He lehulehu na mana moolelo i loaa i ka mea kakau no ka mea e pili ana i keia huakai hele a ua Paiea nei. Oia hoi ka mahele a ka mea kakau moolelo kaulana S. M. Kamakau, ka J. L Kukahi i hoopukaia ma ka buke nupepa i kapaia "Ke Kumulipo (l902) ka S. L. Peleioholani, ame kekahi poe o ae. Ua nana ka mea kakau i keia mau mahelehele, a ua ikeia ko lakou kulike ole i kahi a me kahi ma na mea he nui, a ua hoao ka mea kakau e "hilo oia" i keia mau maawe moolelo ma na wahi kulike o lakou. (E HOOMAU AKU ANA.)