Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 117, 12 April 1906 — Mohamohala i ka Wai ka Makao ka Pua HE MOOLELO NO KAMEHAMEHA I. Ka Na=i Aupuni o Hawaii. KA LIONA, A I OLE, O KE PUKONAKONA O KA MOANA PAKIPIKA. [ARTICLE]

Mohamohala i ka Wai ka Makao ka Pua

HE MOOLELO NO KAMEHAMEHA I.

Ka Na=i Aupuni o Hawaii.

KA LIONA, A I OLE, O KE PUKONAKONA O KA MOANA PAKIPIKA.

O keia mau Kapena a i elua, ua hoea mua mai no laua i Hawaii nei ma ka wa i ku mai ai o Kapena Kuke (Captain Cook) ma Kaawaloa, a make ai oia malaila. Nolaila, he mau Kapena keia ua kamaaina mua i na makalae o Hawaii nei. Ma ka wa i ku mai ai o keia mau moku Pelekane, ua kapa na kanaka ia laua o Alomakini ame Olo ( a i ole o Lo): a na keia mau moku i lawe mua i na lei pupu i kapaia he olo. 1 ke ku ana o keia mau moku ma Kealakekua, ua nui na auwaa o uka mai o ka aina i holo mai e maauauwa a,e piepiele i ka lakou mau mea kuai, oia hoi ka puaa, ka maia nohoi, ka ulu, ka moa a pela wale aku; a o ka hao ame ka pauku ka-ka-ki na mea a na haole e haawi aku ai i na kanaka, make ka puaa anana, na kakini moa, na ahui mai'a nunui: a pela wale aku Aka, i keia launa ana mai o na kanaka mai uka mai o ka aina, me na haole maluna o ka moku, ua ano hopohopo na haole i ke ano hooulu haunaele o na kanaka; a manao iho la na Kapena a me na ʻlii o luna o ka moku, aole paha healii aimoku a alii nui koikoi e ae e noho ana mauka o ka aina ia wa; a oia paha ke kumu o nei mau hana hooulu haunaele a na kanaka o uka o ka aina. He mea pahakeia e hoomaopo po mai ana, aole ma Kaawaloa, a i ole, ma Keei paha, kahi i noho ai ke aloalii o Kameha meha ia wa. Ua oleloia, ma ka wa i hoi mai ai o Kalanimalokuloku-i-Kapoookalani mai Maui mai, mahopeiho o kona pakele ana mai make i ke kaua a Kamohomoho, ua pae oia i Kohala, a malaila oia i halawai ai me kona kaikuaana Kamehameha. Elike me ka mea i hoike mua ia ae wei, o ka M. H. 1786, ka makahiki i hoounaiaai o Kalanimaiokuloku-i-Kapoookalani e Kamehameha e ai aina ia Kipahulu ame Hana, a h"{iuheeia mai ai oia (Kalanimalokuloku) e ke kaua a Kartiohomoho; oia no ka makahiki i ku mai ai na moku Pelekane hoikeia ae la, ma ka malama o Mei; nolaila, ua hiki no paha ke koho iho, e noho ana no o Kamehameha ame kona aloalii ma Kohala ia wa, a oia ke kumu i nele alii kapu ai o Kealakekua ina, i nei wa i ku mai ai na moku Pelekane ame “Olo”, wahi a na kanaka. No keia ano e o na kanaka, ua komo ka hopohopo iloko o na Kapena o ua mau moku nei, ina e hoomau aku ana ko laua ku ana malaila, e ala mai ana he haunaele, a ano hou no paha auanei ia haunaele e ala mai ai me ka haunaele i make ai o Kapena Kuke nolaila, mahope iho o ke ki ia ana o kekahi mau pukuniahi mea hoomaka'ukaʻu i na kanaka ua hiu ia ae la na heleuma o ua mau moku la, a holo mai la laua, (E HOOMAUIA AKU ANA.)