Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 133, 1 May 1906 — He Lei no Hainakolo Wahine! HE MOOLELO NO KAMEHAMEHA I. Ka Na-i Aupuni o Hawaii. KA IHONA, A I OLE, O KE PUKONAKONA O KA MOANA PAKIPIKA. [ARTICLE]

He Lei no Hainakolo Wahine!

HE MOOLELO NO KAMEHAMEHA I.

Ka Na-i Aupuni o Hawaii.

KA LIONA, A I OLE, O KE PUKONAKONA O KA MOANA PAKIPIKA.

KE KUMU I LOAA MAI AI KA INOA KAMEHAMEHA. Ua noke aku la ua wahi kukini nei i ka hoike ohi kau wale aku no i ka olelo, oia hoi: "Aia o Paiea Kamehameha i Honookalani kahi i auau ai i ko kiʻo wai kapu. A, aia hoi o Peʻapeʻa Keaweokahikona i Nahiku kahi i kohi-ku ai i na luau apu-wai au, e Kalani." A ia wa i ninau hoopa-ki-ke mai ai o Kalanikupule i ua elele nei: "Ae. Heaha ae la ka ia wahi Paiea kua-huluhulu ame ia wahi O-Peʻapeʻa pepeiao pulu aha o ka miki ana ae la o laila?" Pane aku la ua wahi eleele nei: "E Kalani-e! I ninau mai nei o Paiea i ka mea nana i lawe kolohe ke koʻi haikupuna o oukou o na ʻlii, oia o Olopu." Ia wa i huli ae ai o Kalanikupule a olelo ae la i kekahi o kona mau pu-kaua ikaika, oia o Kapakahili k. "E Kapakahili-e!" O mai la nohoi keia pu-kaua me ka olelo ana mai: "Eia ke kanaka, e Kalani!" "Aia hoi kela wahi Paiea a ka hookano nui wale ke ninau mai la i ke koʻi naʻi kupuna, ia Olopu. E paa aku hoi oe i ua koʻi la a pa-ka aku i ke poo o ua wahi Paiea nei; a lawe mai oe i ipu-kuha noʻu. E hele oe me ona kanaka, a lawe mai i ke poo o ka Paiea kua-huluhulu, wawae huluhulu." O ko Kapakahili ohi ae la no ia i eono lau koa; ekolu lau na koa o Kahanana o Waihee; a he poe koa keia mai Lahaina mai ame Kaanapali, Waiehu ame Waihee. Ekolu hoi na lau o na koa helu ekahi o Koalaukani; o Kaoo hoi, elua lau ka nui o kona poe koa, a he poe keia mai Makawao mai. Ke huiia keia poe koa apau o Maui e nee nei malalo o Kapakahili e halawai me na koa o Kamehameha, ua like me hookahi mano me eono lau kanaka, ma ka helu o ke au kahiko; a ua like ia me 6,400 ma ka helu o keia au. Ua maopopo loa, o ka ninau ana a Kamehameha no ke koʻi kaua o Olopu, elike me ia i hoike ia ae la, aole oia maoli ke kumuhonua i ulu ai ke kaua a Kamehameha ia Maui; aka, ua lilo nae ia wahi mea hooukiuki i na kumu kaua i ulu mua iloko ona mai kela kaua ana ma Hilo, oia hoi ke kaua o "Kauaawa," ke kaua hoi i olelo mai ai oia ia Kahuewa. "Inu a kaua i ka wai o Iao." A o ke kumu nui no, oia kela hoouna malu ana mai o Kahekili i kona mau koa i Hilo no ke kokua ana ia Keawemauhili ame Keona Kuaahuula. Nolaila, eia o Kamehameha ma ka eheu hikina o Maui kahi i hoonee mai ai i ka ehu kakahiaka o ke kaua. (E HOOMAUIA AKU ANA.)