Ka Naʻi Aupuni, Volume II, Number 30, 7 July 1906 — Page 1

Page PDF (353.65 KB)

iS!a -Hawaii "e irloopouopouo ia Hawaii.
PdAONO, IULA1 7 190P.,
BUKfc II, HELI T 3 0
KA I1EI.U AI'AU, 188
Moolelo 1-dawaii
Kahiko.

Boomakaukauw e J. M Poepoe no KA HA'IAUPUNI.
HE MOOLELO
Ka Na=i Aupuni o Hawaii.
Oia holo ko lakou nei a kokoke i ke awn pae malalo pono mai o
ka hemu o '•Mailekmi,'' oia ka wa i momoku aku ai un wan o TCce-nniuokn a hoopuni ae In i ka wan o Keoua. 1'nlpin inni In ka \\vna o Keaweaheuln a kaawale i kahi p. la \\va i ku ae fu o Keoua Kuaahu nla iluna, a. kahea aku la oia la Kainehameha, mm in e ku 111.11 ana mauka urn knhn-one. "Eia, an In 1 ."
la wa pane mai la o Kamehsnuehn. "llele mm e ifo 1 la knua iho 1 "
Ua ,lohe nc la o Keeauuiuku Pupninlioiilip (PapaialiinhO i Item leo knhea o Kaniehameha, e help 1 aku o Kemia p ike lau.i in laiui iho, a he leo hoi in no ke ola. A mn ka \\va a Keoua e hnoinukuuknn ana p lele aku i uka no ka luil;i\\MU ana me Ksmu'luiini-ha, o ka \\\\n 1.1 a Keeaumoku i pnhu aku ai ia Keoua i kn ihp; n o kn ihn m,ik:iwalu mai la no in o na ihe a na kanaka malalo o Kepnumoku uniluna n na kanaka o luna o ko Keoua \\vaa. Iloko o ka vs;i pokoli 1 Ina, ua \\w\\: ihe la i ka luku in na kanaka o Keoua, a koi 1 hooknhi, oia o Kiinku-lyii-i 77 • Ki^uiiri ki-ia no ka Papa Kahuiia u NaLiulu O Ivi-ia ke kanaka i pae mtmlalii aku i uka o ka iimn, n jjakelp hoi ia, aole oia i make.. 1 ko Knakahela pae ana i uka, un holo point"! aku la oia a komo iloko o ka hale o Kpkuaiporwa Liliha.-
I ka wa i ku ai o Keoua i ka ihe a Keeaumokn, n maknwnln mai ai na ihe e JIG a kona poe kanaka nialuna-'O'ko Keoua. Kuaahuula poe kanaka, ua hoao o Kamehameha e komo mai iloko o ke aluka e pepehi nei ia Keoua ma; aka, ua akeakeaia ne oia e na kahuna ame na 'hi, a ua paa hoi oia malsilo o ke kanawai kapu he«au ame ke kanawai kapu kahuna; ua hiki ole iaia kc knkala, ae i ke ktinawni "MaLialahoe" la wa, oiai aol-.i i hemo ke kapu akua ia wa.
Oiai o Kamehameha e hakoko ana me ka poe e kaohi aku n-a iaia. o la ka wa a Holoae ame Pine (\\\\) i ku aku ai imiia onn n olel«' aku la
•'E Kalam e' 0 ka lehua niun mi ko nknn in, i ummiln k:i i»nle an i Ikiiknln iho nei. A o ua lehua apati innhope nku o kola, uiui in e kp alii. 0 ko knkou hounuihannhaua ne i kn hale o ko nku.i u pnu, aohii luuwih hou i kou.
Na keia mau olelo u Uoioae fiuie Pine i lionkfikuii nko i HM 1100 noo uliiku e ol-apa ana iloko o ua Paien nei
He mea oinio hoi, inamuH o kein make, -ami u «.POU« Kun»U.iulu. ia Kocaumoku Papainheahe, ehke me na mc?a i hoike a i liotikn ae la, ua hiki ole i ka men kakau ke hookulknhi aku i kunsi manao mr ko kekahi poc kakau inoolelo e ae no ka men e pili ami iti Jvn nieliameha, ua make o Keoua mauiuli o kn Kamehamehn kauohn; a i nip, mamuli paha o ko Kamehameha makeinake.
Ano, e hoomau aku kaua i ka naua ana i ke koena aku o keia mahele.
Mn keia wa i lukuin ai o Keona ame kona poc liamikn c- Keenu-moku Papaiaheahe ame konn poe kanaka, ua pakelc kekahi kahunn, o Kuakahela kona inoa, a he kahuiia oia no ka ulookahunn Ksuvalu, a ua olelo kekahi poc, no kn mookfihuna ia o Nahulu, Ua an kanaka mai kai aku nei a pae i, jika o ka nina, a holo oin n kumo iloko o ka hale o Kckuiapoiwu. 1 kona Jconio ana iloko o kciiV ua ihnpai ae la oia i ka aim moena, owili iho 1-a iaia a pan. C) komi Avahi ia o ka moa ana a hiki i ke kukalaia ana o ke Ewmwai Mamnln-
hoa.
E Ebjp a u AKO AKA.
MOKTJNA III.
Ka Moohlo o Ico Wakea ma Noho ana ma KaliM— Ka Loaa
ana o Ice Altua Ulu o Kameha'iJtana. Aole i hanau kino kanaka mai o Papa i ka Moku-puni o Kaaai, oit» o Kamawaelualani; aka, ke hoibe nei ke mele, he mokupuni kahi o loko o ka Paemoku o Hawaii nel i keia wa i kapaia o Kamawaelualani, oia GO hoi o Kaaai; a oia kahi a Rev Pokuea a me Mr. D Malo e olelo nei, ma ka laua mau buke moclelo, oia kahi i noho ai o Kahiko (k) a me Kupulanakehao. (w) na makua o Waken a me Lihauula.
E ninau ae ka mea Kakau. 0 bea hoi o na Pae-IQOKU o ka he ma aka nei, kahi i kapaia o Kamawaelualani? Ina o Kamawael'jHiani, oia kbhi i noho ai o Kahiko a me Kupi.lan^kebau, kana wahi, a o ua w ; ahi la"o ka Mokupuni no ia o Knnai ae nei, a malai-la laaa i bans a mai ai ia Wake a a me Lihauula (a me MakulubuliikalanO; a no ka loaa ole ana he inoa LD!O, a i Die, Lolo-i-Mehani, ma Hawaii Paeaina nei, a Iowa aka la he inoa ano like me ia ma na Peeaina Molucca, oia hoi o Gi lolo, a pela ekn, i hoikeia ae nei. nolaila, e hiki ai ke olelo ae, e like me ka Abera-hama Foroandor, o Gi-iolo ma ka Paeaina Moluccas, oia ko Wakea a me bo Haumea (Pap?) wahi i nobo »i? He hanau aiu ka na makua ia Wakea i Kdo»i ae IIT, oia hoi o Kamawaelualsun; a o ka noho ana o ua Wttkea nei ma Gri-lolo o ka Paeaina Molucc- a, he man tans a 1:11 mile kn ni&mao mai Kauai aku, kond aina ham i 1 , 0 ku kuina o keia knhikuhi ana pela. no ka loaa ana he icon Lolo, a i ole, Lolp-i Meh^ni mu Hawaii nei.
Eia ma ka Mokupuni o Oahu nei, malalu koka ae nei no o Waianae, he wahi HIIIH nnna ka inoa oOhiki-Lolo.
Ke olelo noi o Bev 8 E B»shop (Bjhoua) ma kana Hoike Huh Ilonua [Geology] i hoopnkaia ma ka Ale-manaka Hawaii a Mr T G Thram (Karamn) o ka ma: kuhi 1901, o ba Motupuni o Oahu nei, he elua ia matt mokapnni kaokoa i kinohr, oia boi, ma kona hoomao-popo ana, he mokupuni kaokoa no o Waiaoae ma,—e hole ana kona mokana hikina ma ka lalani manna e moe nei mai kai aka nei o Faukua a hoea i Kaala [e hoea paba i ka Lae o Kaena].
0 ka lua o na mokupuni, oia keia, mai ka hall mai o ka Lae o Makapuu a hoea i Kahuku, oia-tio boi ka lalani maana o Koolau ae nei. Ua olelo ae no hoi oia [Bihopa] o ka mokuuani o "Waianee," oia ka mokupuni oi aka o ke kahiko nmtoua o ka mokopuni ma ka hull bikina nei. Ua olelo ae o Dr Buahop, c ka mokupuni hikinu, o "Koojaa" mokupuni ia; a o k-a mokupuni komohanB, oia o "Waianae," mokapani