Ka Naʻi Aupuni, Volume II, Number 31, 9 July 1906 — Page 1

Page PDF (348.91 KB)

"N'a Hawaii e Hooponopoiio ia Hawaii.
POAKAI1I, IIJLAI » 190l>,
BUKE II, HKU T 31
NA IJET.r APAU.'lflO
IVIoolelo
"Kahiko.
Honmakavk'ouia e J M Poqw no KA JV A 1 1 AUPUNI
MOOLKLO .V0\\
Ka Na=i Aupuni o Hawaii.
E HODJian IA AKD AN V.
Mnlinpp Uoko ibo no o koui make ami o Kenmi, nine konu poo in Keeaumoku Fnpumkcnhp, hoe.i mm lii kn waa o Panli Knnlcuikii A oia ka ^a a Hnloae i olelo aku in m Kiuneliniiielm, o kuknl i no i ko kanaka! "Mam.ilub(ni" ona, nuu ua nosi ne. la no ko Kiikiiilimoku kanawai i ka lebua mini, oin boi o Kooun Vn knknln nku In o Kri-mebamoba i koun k.uiavuii, a p«K\ i pnkele ,\\i o Ptinh K.uileioku nun kn make nun.
Mci kPia wahi, ha mea pono i ka mea kaknu moolelo ke boike anil i kel'uhi mau mabelnbele moolelo i pili i Its'a make ana 0 Keoua ame ka pakele ana o Kaoleiolin, alike me n.i boike akekabj poe knk.iu mooolelo e ae, i ole ,n ke Uipao .int o kn mea k.tkau ia mau mabele n.aalokn aLu o keia mooleln, i mea nnna e kaptia ai be ewaewb a k-\\uhke ole boi i koua \ irau ina i nei nnolelo.
Ua oleloia, ma ka wa i pepebi'a ai o Kenua, na nouni ana la o Keliimaikai, ka mull pokii ponoi o Kamebameba, i ua Piuea nei e hoopakele ia o Keona; aka, ua lilo nae ia leo nonoi ona i mea
olf.
A ma ka wa boi i hoea mai ai fca waa o KaoleioLu mabjope ibn o ka waa i make iko ai o Kenua, na koi hooppakiki akn la o Keln maikai i ke kaikuaaun, ia Kamehameliy, ma ka olelo ana 'kn:
'Unmake id oe kn'a Hanai, a o ka wa.-hoi keia e make a 1 k»u la'u " A ua pane mai hoi o Kamebameha i UH pokii kaikaiua nei oca
•'Aole ia e make; oiai o ke heiki ia o ko'u mau la heu ole."
A knaoba ae la o Kamehameba ia Kalaimama-bu e kukala aku e hooki i ka luku ana
Inn e nana la ka oiaio o keia moolelo ilnko o ui k apu akna
me kapu kahuna i hoak'ika a i hoikeia «te nei, he mej, maopopo
IOB, ua hiki oia no la Kamebameba ke hnooko i ke nni a koni
pokii kailcaina, i nonni mai ai iuin e boola as ia Keoua, u'ai ua pai

0 Kamebom«ba malalo n na liauawai nu ka bonmal'anahana ana
1 ka heiau o Piiukobola.
0 kona kap^e ana i keia knnawai, oia konn boolilo miioh ana iaia ibo i uio?puu no ua kauawai In. A ua ibe mauli la kn Kamp-hameba boao ana e bonpakele i lie ula o Keoaa, e like no me ka ka mea kakau i hoike mua ae nei. A malia paha, ua aia mai ia man boao ana a Kamehameba, e honpikele la Keoua, mamnh o ke kakoo an & mm o koui mult pokii iau TDHI ia mnnao
A ma ka wa boi i kni aku ai o .Kejiim.iikiii KI Kamehameba ( pepebiKi Kdleioku; ua bnole mil o Ktuielumeha He boole polo lei no keia a Kamehameba, o;ai ua a'o akn k3 kihuna o Holoae iaia, a pela boi me ke knula w.ihne o Pine; o kri lebua mua oia o Keona, na ko aku a, IB, na Kukulimok'i; nka p o na lebua apau ma hope akn, elike me Kaoleioku ame kona, mau bna i boea mai a: malnuA o ka waa, ua noa ia man lebua kanaka no Kamebameba
Nolailn ma ke ku ana o ke Kauawai aupnni o kn Kamehami ha Dobona ai moka ana, ua boala ia mai la \\\\\ kauawai e nohn bno malu H nnuo maca hou aku maluua o ha aina ame k& lahni kanaka, ^ O keia kanawai Mamalabua o Kamehameha, oia ha "pnubo. nua" hookabi o ke aupuui Kivila o Kamehamea, ua lilo na "Pnu bonua" lebulebu o na maoawa mamua aku i mnu mea ole olaa
E Hoomaii ia aku nna.
III.
Ka Jloolelo o ?eo Wakea ma Nolio ana ma KaliU— Ka Loan
etna oufee ATtua Ulu o Eameha'ikana. 0 ka mokupuni "Koolau," wahi a Bihopa, he mokupuui hou mai ia [Yo anger isUndJ 0 ka moka* pum "Wa'anae," wahi no a Bihopa, he aneane poepoe la, a e rooe ana bona ana waena Joa mai ka akau-hikinaa ka hema-komohana; a he. 25 mile kona loa a be 16 mile ka laula.
Nolaila, ua lilo keia palahalaha me na oawa e moe la mai E\\va akn nei a hoea i Waialua, he hookn ioa i keia wa no ka mokupuni elua o Oahu nei — ko ka hiking a me ko ke komobana, oiai nae i ka wa; kabiko IQ<, he moana-kai wale no ma ia wahi, a o ke kui hoi ifi nana i hookaawale na mokupuni elua.
E like mu ka mea i hoikeia ae nei, aia malalo ae ne^ o Waituuie, he wain Bina i kapairi o Ohiki-Lulo. Aole anei o ka moa kahiko loa keia oia mokupuni; a o kahi no hoi ia i uoho ai o Papa a me Wakea; a mai laila mai, hoi mai laua a noho mauka ae nei o Kalihi a hoea i Waolani?
Aia ma ke j^ele Koibonua i kapaia o "Dliali wahine o Nuumealam" i ikeia ai ko Papa- (Haumea> haalele ana i ka "houpo" oia hoi ka aina i pili uma uma.'a i pili poli ai oia me kana kane o Wakea
0 ua aina la oia no o Ohiki-Lelo i hoikeia ae oei A ua hoike nohoi keia mele i ko Papa kau ana i ka 'moku o Ahu-a-Lua," oia boi, ka mokupuni hikma o Ouhu nei, a noho i Wawau (oia nohoi o Wa-wao)
0 kPia Wawao c oleloia nei ma ke mele, a i ole, o Wawau ir.iha ma ka man^o o kii mea kakau, o'a no o Waoluni ae nei. U Wuolani, oia ka "wao" i nohoia e na lani alii ma; ka wa mai o Wakea a me Papa.
Nolaila, ma ua loaa ke kuleana koho wale i ka mea kakau moolelo, oia Aberahama Fornaoder, e olelo ao a e boike ae boi maloko o kana buke moolelo ''ku Lahai Polanesia;" o "Lolo i-Mehani," kahi a Wakea a me Papa 1'noho ai, aia ia wahi ma oa Pde-moku "Moluccas;" mamuli hoi o ke kuma, ua loaa keia inoa Gilolo ma kekahi o na mokupuni o ia Pae Aina; nokeaha hoi e hiki ole ai ia Hawaii o keia au e nee Dei, ke olelo ae, o Lolo-i-Meoani e oleloia nei, kahi i noho ai o Wakea a me Papa, oia no o Ohiki-Lnlo ma Wdianne (Oahu) ae nei? Aole anei e hiki ka olelo uo; o ka moa o keU mokupuni komohana d S E Bihopa e olelo nei, oia no o Ohiki lolo, a i ole, o Gilolo, Jilolo, a o Djilolo paha, ma ka olelo o na Pae-moka o Moluci? Aole anei e hiki ia kakoa o Hawaii nei, ke ole ae, o Gilolo o na* Paeaina o Moluca, no Hawaii aku nei ia inoa. mai ka IQOA Ohiki-lolo aku e he*a ia nei ma kekahi aina ma Waianae A'Oa'iu)