Ka Naʻi Aupuni, Volume II, Number 33, 11 July 1906 — Page 1

Page PDF (336.94 KB)

"N"n "Hawaii r Hoopoiiopouo ia Hawaii.
POAKOLil, iULAI 11
NA HELU APAU, lb'2
BUKB 11, HFLV SH
Moolelo Hawaii
Kaliiko.

Hoffmakaukaum e J. M. Poepoe no KA DA'l A UPG*
HE MOOLELO .\\0\\
i.
Ka Na=i Aupuni o Hawaii.
Malia paba, eia nn ka pau pono loa 0 keia mele i keka-hi poe kahi u o e noho mai nei; nolaila, be mea pono i ka poe i paa a mele nei ke hoouna mai i ka mea kakau o
keia mooleio
* * * *
0 ka wa i make ai o Keoua Kuaahuula be nui no ka
like ole o ua man^o o ka poe kakau mooleio mi keia mahele
Maoao o David* Main, ua make o Keoua rnatnua aku n ka
hooakaia aua o ke kaun n "Kepuwahaulaula.." Olelo hoi o
Dibela, ma kaua mooleio Jawaii, ua make oia (Keoua)
mahope iho o kela ikeia aua o ka luaipele- kamahao o Kilan-
ea i lukuia ai na koa ^ Ur: o KPOUH. A oia paba ka hapa
hope o ka M H 1791, a i ole o ka huomaka ana n ka M II

1792, Olelo hoi n Jdivis, aa make o Keoua ma ka M H
1793. A olelo o S M Kamakau, ua make o Keoua mabope
ibo o ka paa ana o ka heiau o Pncknhola, a oia ka h«pa
hope o ka M h 1791. Ua hoike o Aberabama ForaaDder,
ua make o Keoua i kt* hapa hope o ka M H 1791.

1 ha make nna o Keoua Kuahuula, a liuliu wale maho-
pe .aai, Ui hoomakaukau iho la o Kamehameba a kiabele
poai puni ia Hawaii no ka hoolaupai aua i ka aina. Nolaila
hoakoakoa a bouluulu mai la o Kamehameha i kona poe alii
a pau imna o kona aLo. A i ka akoakoa ana mai o na'lii
imua o ua Paiea nei, ua hoike aka la oia i k'.'sa manacTimua
o lakou, penei.

"E na'lii o ka.aina 1 E lobe oukon i ko'u leo a me |ko a manao, a oia keia, ua make ko'u mau boabanau elua, na keiki ponoi a Kalamopuu; a eia ka aina apau o ka mokn o Hawaii nei malalo o'n. A, ua manao au e kaapuui kakon a pau ia Hawaii nei no ka nana pono ana i ka noho'na o na, kanaka
Nolaila, ke ni a ke ninau aku nei au i ko oukou manao Febea la keia manao o ke alii i hoike aka la imua o oukou; a oiai uoboi, ua manao no a^he paha he makaha ai aupnni a be namu ai alii i koe o ka aina?
I keid wa i ka aku ae ai o Eeaweaheulu i luna, a pane mai la imua o Kamebameha a me na 'hi apau e nobo ana iloko a ka Aba Ula.
Auhea oe, e ke Ahi. E hai aku au i ko'a manao ia oe, a e lobe oe a me na '111 a pau e aoho nei i ko'a minau. No hau olelo, e ke alii no ko kakoa hele e hoolaupai i ka ain ft o Hawaii nei; ke ae aka nei au ia manao, A no kau hoohnoi ana mai nei hoi, no ia mea he ma-kaba ai aupnni a he namu ai alii; a o kekabi ano oia manao ou, e ke aiii, ache ou manao he kipi kekabi o loko nei o ka aina, ke hoike aku nei au imua ou a me na 'lii apau e nobo nei Eia ihu no ke kipi, e nobo nei nawaena o kakou. 0 ua kipi la, i boike ae DO au imua o kakou a pau, oia no ko boahanao, e ke alii, oia hoi o Kpaweokabikona. O keia ke kipi la a'u i hoike aku la. A eia iho no iwaena o na'iii i nai pu ai me oe i ka
aiua.
I ka lobe aua o Kamehameba i uei mau olelo a Keawe-aheulu, ua kulou iho la konn-poo ilalo, a liuliu; huh ae la ia a nana malie ae la kona mau maka i na 'lii apau. Mahope huli aku la ia a nana pono aku ia Keaweabeuln, a hoopuka aku la'Gia i na huaolelo me ke kuoo.
MOKTJNA. III.
Ka Mooleio o ko Wakea ma Noho ana ma Kalihi-
-Ea Locatt
ana o Ice Akua Vlu o Knmeha'iltana.
Eia ma Hawaii nei, ma ka Mokupuni nae o Kaoai,
he mac "Lolo," e like me Lolo-manna (?), Lolo-i-
Haoaimaa a me Lolo-Mehailani. Ua hai mai kekabi-
kamtitiina kabiko o ka Mokupuni o Kauai DO na mea*
e pili ana i Da inoa Lolo-i-Hanaimaa a me Lolc*
Mebailaai, penei:

0 Lolu-i-Hanaimaa. he wahi piina ia aia ma Wa-hiawa. 0 Lolo-Mehailani, he ko'a i'a ia Da ko Wahi-awa man kini i ka wa kahiko, A o kabi i hanau ai c Kamawsclualani, ke Ikeifci a Wakea me Papa, ma Ahulua no ia, mawaho aka o Lolo-Mebailani,
Aole anei o ka inoa Lolo-i-Mehani e oleloia nei e ka Davida Malo ma mau moolek) Hawaii, he man inoa i loaa ole ma Hawaii nei, oia DO o Lolo-Mehailani i boikeia la? E hoopaa i ka inoa Lolo, e ka oia pela; alaila, e lawe ae i ka inoa Mehailani. e akali ana ia Lolo, a kapae ae i na huapalapala "ila'j mailoko aka c Meba- ila-ni. e loaa ana o Mehan:; a i ka hooholo k>8 aaa i keia inoa i boopokoleia, loaa o Lolo Mehaai, a i ole, Lolo-i-Mehani. Ke olelo nei makou, o Lolo-(i)-Mehani, be moa ia i hoopokoleia no loko mai o Lolo— Mebailani, a he inoa oiwi, kupa, a kameaioa no ia no Hawaii nei,
0 ka inoa Lolo, a i ole, Ololo, a i ole, Oloolo, he inoa knpuna ia no keia lahuikanaka. He hoahanau oia no Paliku, ke kupuna i loaa mai ai o Papa, oia hoi o Hanmea, wahine a Wakea. 0 Lolo, oia hoi o Ololo, oia ke kupuna i loaa mai ai o Wakea, ma o Kahiko— luamea la, i noho aku ia Kapnlanakehan (w).
Ka inoa Mehani—0 ke ano o ka haaolelo Mehani ma ka olelo Tahiti, he "laa po," A peoei ka Abera-hama Fotnander hoqkaka no keia moolelo;
"Ma Raiatea, ma ka Paeaina o Tahiti, - aia he*, manna i kapa>a o Mehani, oia kahi i oleloia, o kahi iaa. e hele a"ku ai na nhane o Ka poe make. * * * OJ ke ano o keia huaolelo ma ka OJelo Amblaw 1 he -clank.* Ua ano like no keia me ka huaolelo la-hanm ma. ka Olelo Geram, oia hoi he "ulaala"
He Ninan—Aole anei o' na inoa LahaiM ma Maui. he kani aoo like no hoi me ka haaolelo la-hanm ma ka Olelo Ceram, i boikeia ae la? Alaila, he 'ulaula anei ke ano o ka huaolelo Lahama? Me ka nana ole ana i na hoakaka i boikeia ae nei no ka mea e pill ana ia Lolo-Mebailani, e olelo ae makou ma keia wflhi, o ka inoa Mehani, oa ikeia no ia e ko Hawaiii Hawaii nei poe kabiko.
E Uuoinaii iu nkn nnd.