Ka Naʻi Aupuni, Volume II, Number 58, 9 August 1906 — Ka Papa Konane Politika a ka Aoao Kuokoa Home Rula Ke Kahua-Hana Nana e Hooni i ke Alahao Kalaiaina o Haawaii. [ARTICLE]

Display in multi-column mode Display for printing View this newspaper issue

Ka Papa Konane Politika a ka Aoao Kuokoa Home Rula

Ke Kahua-Hana Nana e Hooni i ke Alahao Kalaiaina o Haawaii.

Kakauia e Joseph Mokuohai Poepoe no ka Kakoo Ana i ke Elee Lahui Charley Kahiliaulani Notley, na Elele o ka Aha Elele Nui o ka Aoao Kuokoa Home Rula, ame ia Aoao Kalaiaina.

Ma ko'u ano owau kekahi lala o kela komite hoomakaukau Kahuahana o ka Aha Elele Nui o ka Aoao Kalaiaina Kuokoa Home Rula i hala aku nei; a he hanohano nui hoi ia i loaa ia'u mai ka mokupuni mai o Maui. ma o ko Mr. J K Hanuna hoouna ana mai i kona hookohu hope mai Hana, Maui mai; he mea pono ia'u ke olelo ae ma keia wahi, o ke Kahuahana (Platfrom [Platform]) holopuni a ka Aha Elele Nui i hooholo ai, a i apono ai ma ka la 30 o Iulai aku nei, he Kahuahana ia na ko Maui poe. a ua kupono no ka olelo ana "Eo no ia Maui;" a ma ia wa hookahi nohoi e hoakaka aku au i na mea e pili ana i ua kahuahana 'la i mea e loaa ai kekahi mau hoonaaauoia [hoonaauaoia] ana o na, Home Rula oiaio maluna o ia Kahuahana. A ma ka hoomaka ana i keia mau hoakaka e olelo ae au: Ua hoohiki ia o Charles Kahiliaulam Notley ame na Elele Hookahi Haneri a oi i akoakoa mai ma kela Aha Elele i hala aku la, e kakoo aku i na kumuhana ame na kumumanao i hooeweia maloko o ua Kahuahana la. A ma ia ano, ua hoopaa iho la ka moho Elele Lahui a ka Aoao Kuokoa Home Rula a me na hoa Elele apau o'u i kekahi aelike maopopo mawaena o lakou iho, ma ka Aoao o ka Ahahui Politika Kuokoa Home Rula, a me ka Lahui Koho Balota Home Rula mai Hawaii a Niihau, e hooko i ua mau kumuhana la ame na kumumanao kalaiaina. Oiai, ua hoea mai kakou na Elele mamuli o na hookauwa ia ana e ka lehulehu koho balota Home Rula e noho iloko o kekahi aha politika nui no ka noonoo ana a me ka hooko ana 'ku i na hana i kauoha maopopoia e ke Kumukanawai o ka Ahahui; a i ka hooulu ana ae i ka Aha Elele i Kahuahana holopuni (Generala Platfrom), ua hoohanau ae ka lahui Home Rula ma o ua poe Elele la, he aelike hana politika mawaena o lakou ame ko lakou mau Wahaolelo Politika kuwaho a kuloko hoi. Nolaila, i mea e hookulanalana ole ia ai ka manaoio kalaiaina o ke kanaka Home Rula oiaio he pono ke hoomoakakaia keia @ @hana. A ma ia wa hookahi @, ke kakoo nei au i ka Elele Lahui Charles Kahiliaulani Notley ame o'u mau hoa Elele no ke ku ana e hoohiki e kakoo i keia Kahuahana; oiai, o kela ame keia kumumanao i hoouluia iloko o

keia Kahuahana, ua kukulu maopopo ia lakou maluna o kekahi mau loina politika kulanalana ole. Na Ninau a me Kumuhana hou o ka Manawa. O ka Maanawa, oia ka makuahine o na hana hou ame na loli ano nui e ikeia nei ma ka nohona aupuni ohana ame Kivila hoi maluna o ka Poepoe Honua. E nee ana na hoololi kupaianaha ana a keia mea he Manawa, mai ka nohona pupupu hale o ke kanaka Ilihune a hoea loa aku i ka hale hanohano o ke kanaka waiwai, he lei alii ma kona poo a he lei alii ole paha. O ke kanaka e ulu ae ana ia i kela ame keia la, a e nee ana no ia wa hookahi na hoololi kupainaha ana a ke Au o ka manawa, a mamuli o ka makaala ana o ke kanaka ma kana mau hana e loaa ai ka Holomua. Pela no ma ke kino politika o ka lahui e ulu ana ia i kela ame keia manawa, a ma ia ulu ana; e halawai mau ana ia me na Ninau ame na Kumuhana hou e pono ai oia ke hakoko no kona kuio politika ana. Nolaila, o ka olelo ana o ka Home Rula oiaio iloko o na olelo hoakaka mua o ke Kahuahana holopuni i hooholoia ai e ka Aha Elele. "Elike me ke oo ana ae o ka Lahui, e hoohanau mai ana ka MANAWA ame ka HOLOMUA i na NINAU a me na KUMUHANA hou; a e nalohia aku ana hoi na NINAU ame na KUMUHANA kahiko." He akioma maopopo no ia i hiki ole ke kanalua ia kona oiaio Aka, o KA PONO KAULIKE O KA LEHULEHU, ke ku mau nei no ia he MAKIA (moto), no keia Aoao Kalaiaina. He mau ninau polilika hou eia ke ulu nei iloko o ka aina i keia wa, e laa ka ninau pili i na Limahana, na kau ana ame na wehe ana ae i na auhau iloko nei o ke Teritore; i ka hooponopono Kanawai koho balota ana; ka hoomahuahua ana i na loaa kuloko o kela ame keia Kalana; ke koho balota ia ana o [na] lunahelu ame na luna ohi auhau o loko o kela ame keia Kalana, a me kekahi mau hana e ae he nui; oia na kumuhana ame na ninau hou e ulu mai ana iloko o keia Au hooliuliu; hoomakukau a koho balota e nee aku nei ka Aoao Kalaiaina Kuokoa Home Rula. A o ia mau hana apau, ua kukuluia maluna o ka moto o ke Kuokoa Home Rula KA PONO KAULIKE O KA LEHULEHU. Nolaila, mamuli o keia Kumu-

manao i hoikeia ma keia olelo hoakaka mua o ke kahuahana a ka Aoao o ka Lahui, ke kakoo nei ka Elele Lahui CHARLES KAHILIAULANI NOTLEY, e hana aku ma ia alahele a pela pu hoi me na Elele apau o loko o ka Aha Nui. Nokeaha i Kapaia ai ka Aoao Kalaiaina Home Rula, he Aoao Kuokoa. Aia ma na huaolelo mua loa o ke Kahuahana (Platform) a keia Aoao Kalaiaina, ua hoikeia:

"O ka Aoao Kuokoa no ka HOOHONOPONO [Hooponopono?] AUPUNI HOME RURA, i ike mau ia (o) ka Aoao Kuokoa Home Rula ma ke Teritore o Hawaii." Oia ka mea nana i hoomaopopo mai, o ka inoa politika o ka Aoao Kalaiaina he Kuokoa no ia; a o kana kahua hana ano nui nae, oia ka hana, imi ana a hooikaika ana e loaa pau pono ke kulana Hooponopono Aupuni Kuloko, oia hoi ka Home Rula ia Hawaii nei; a oia hopena, oia no ka lilo ana o Hawaii nei i Aupuni Mokuaina no Amerika Huipuia. Aia a loaa ke kulana Aupuni Mokuaina ia Hawaii nei, ua loaa iho la ka piha pono ana o ke kulana Aupuni Home Rula ia Hawaii nei, a ua kaulike ia oia me na Aupuni mokuaina apau o loko o Amerika Huiia,. Na Hawaii auanei e koho i kona ma ka balota ana i kona mau luna aupuni mokuaina apau. Na Hawaii e koho i kona Kiaaina; e koho nohoi i kona mau lunakanawai kiekie; na lunakanawai o na aha apana, a me na luna aupuni e ae. Mamuli o keia kahua alakai mua oloko o ke Kahuahana i ku ai keia mahele 1, o ua Kahuahana la.

1. Aole i hiki mai i ka manawa kupono o na kanaka o keia Teritore e hoohui aku ai ia lakou iho me kekahi o na aoao kalaiaina o Amerika Huipuia; aia wale no a lilo o Hawaii nei i Mokuaina Huiia no Amerika. Nolaila, ke kakoo nei makou i ke Kahuahana e hoolilo ana i ke Teritore o Hawaii i Mokuaina. Ma o keia Kahuahana la i olelo ai kekahi nupepa haole o Honolulu nei, he kumuhana kaupale ili keia a na Kuokoa Home Rula i hooholo ai. Ua ala mai keia manao iloko o kela nupepa mamuli o kona ike ole i ka pohaku i ku mua loa ai keia kumumanao. Aole keia he kahua hana hou akahi ae nei no a hoalaia e na Home Rula oiaio. Aole i pau.