Ka Naʻi Aupuni, Volume II, Number 58, 9 August 1906 — Ka Papa Konane Politika a ka Aoao Kuokoa Home Rula Ke Kahua-Hana Nana e Hooni i ke Alahao Kalaiaina o Haawaii. [ARTICLE]

Ka Papa Konane Politika a ka Aoao Kuokoa Home Rula

Ke Kahua-Hana Nana e Hooni i ke Alahao Kalaiaina o Haawaii.

Kakauia e J~eseph Moleuohai Poepoe no 'ke Kaleoo Ana % 'ka Elele Lahui Charley Kahiliaulani Notley, na E.'ele ō ka Āha Elele Nui- o Jca ' ' Aoao" Kuokoa Home Rula, ame ia Aoao 'Kalaiawa, • .

Ma ko'u ano owau kekahi lala o kela koraite hoomakaukau Kahuahana o ka Aha Elele Nui o ka Aoao Kalaiaina Kuokoa Home Rula i hula aku nei; a he hanohano nui hoi ia i loaa ia'u mai ka mokupuni mai o Maui. ma oko Mr. J K Hanuna hoouna ana mai i kon?hookohu hope mai Hana, Mani Oiai; he mea pono ia'u ke olelo ae ,ma keia wahi, o ke Kahuahana (Platfrom) holopuni a ka Aha Llele Nui i hooholo ai, a i apono ai ma ka la 30 o lulai aku nei, he Kohuahana ia na ko Maui poe. a ua kupono no ka olelo ana "Eo no ia Maui;" a ma ia wa hookahi nohoi 3 e hoakaka aku au i na .mea e pili ana i ua nahualiana 'la i mea e loaa ai kekahi mau hoonaaauoia ana o na,Home Rula oiaio maluna o ia Kahuahana. A ma ka hoomaka ana ikeia mau hoakaka e olelo ae au: XJa hoo hiki ia o Charles Kahiliaulam Noūey ame na Elele Bookahi Haneri a oi i akoakoa mai ma kela Aha Elele ii hala aku la, e kakoo aku i na kumuhana ame na kumumanao i hooeweia maloko o ua Kahuahana la. A ma ia ano, ua- hoopaa iho la ka moho Elele Lahui a ka Aoao Kuokoa Home Rula a me na hoa Elele apau o'u i kekahi-aelike maopopn mawaena o lakou iho 3 ma ka Aoao o ka Ahahui Politika Kuokoa Home Rula, a me ka Lahui Koho Balota Home Eula mai Hawaii a Niihau, e hooko i ua mau kumuhana la ame na kumumanao kalaiaina. Oiai, ua hoea mai kakou na Elele mamuli o na hookauwa ia ana e ka lehuleliu koho balota Home Rula e noho iloko o kekahi aha poiitika nui no ka nnonoo ana a me ka hooko ana 'ku i na hana i kauoha maopopoia e ke Kumukaniwal o ka Ahahui; a i ka hooulu ana ae i ka Aha Elele i Kahuahana holopuni (Ge-iK-r;ila H]aifrom), ua. hoohanau ae k. l lahui Home Rula ma o ua poe E'.ele ( la v , he aelike.. h-\na ppL/ā.a mawaena o l.ikou ame ko la' .ou niau Wahaolelo Polilika kuwaho a ;loi o hoL Nolaila. i mea e hoo'.-'.ilan \l.uia ole ia ai ka n};niaoio ka!;,iaina o ke kanaka Home Rula oi.-io. ' pono i-.e hoomoak;)Laia keia n-, — kll a:ia. A ma ia wa hook. ke : ;oo ne" au i ka Elele Lah'ū (Jhnrlr. '■* ni Noll'i/ aim ■ 'u mau hoa , 'e n0 ke ku ana e hoohiki e kakoo i keia Kah us ■ a; oi.ii, o kela ame keia kumumanao ī hōouluia iloko o

keia Kahuahana, ua kukulu maopopo ia lakou m.aluna vo kekahi mau loina politika kulanalana ole. Na Ninau a me Knmahana hou o ka Manawa. 0 ka Maanawa, oia ka makuahine o na hana hou ame na loli ano nui e ikeia nei ma ka nohona aupuni ohana ame Kivila hoi maluna o ka Poepoe Honua. E nee ana na hoololi kupaianaha ana a keia mea he Manawa, mai ka nohona pupupu hale o ke kanaka Ilihune a hoea loa aku i ka hale hanohano o ke kanaka waiwai, he lei alii ma kona poo a he lei alii ole paha. 0 ke kanaka e ulu ae ana ia i kela ame keia la, a e nee ana no ia wa hookahi na hoololi kupainaha ana a ke Au 0 ka manawa, a mamuli o ka makaala ana o ke kanaka ma kana mau hana e ai- ka Holomua. Pela no ma ke kino politika o ka lahui e ulu ana ia ikela ame keia manawa, a ma ia ulu ana; e halawai mau ana ia me na Ninau ame na Kumuhana hou e pono ai o;a ke hakoko no kona kuio politika ana. Nolaila, o ka olelo ana o ka Home Rula oiaio iloko o na olelo hoakalea mua o k e Kahuahana holopuni i hooholoia 01 e ka Aha Elele. "Elike me ke oo ana ae o ka La- 1 hui, e hoohanau mai ana ka Manawa ame ka Holomua i na Ninau a me na Kumuhana hou; a e nalohia aku ana hoi na NinaU ame naKumuhana kahiko." He akioma maopopo no ia.. i hiki ole ke kanalua ia kona oiaio Aka, o Ka Pono Kaulike o ka Lehuleiiu, ke ku mau nei no ia he wkia fnioto), no keia Aoao Kalaiaina. He mau ninau polilika hou eia ke nlu nei iloko o ka aina i keia wa, e laa ka ninau }»ili i na Limahana, na kau ana ame na wehe ana ae i na auhau iloko nei o ke leri-.o:e; i i. 'iooponopono Knnawai koho b-.i\ ana; ka hoomahuahua ana i,a loaa lailoko o kela ame L« Kalana; ke Loho halo'a i ;uu o hmahehi nne na lun.. v)lw .i-Hiiau i> lojvO okcj t '. ame ' ilnna, a me l.i''- J,i m:;u 11.1,. e ae he nui;* oia na l.umu- ' "ia ame na ninau hou e ulu mai aua iloko o keia Au liooiiuliu; i..00 mokaukau a koho Imlola o nee aku nei ka Aoao Khlm-,,;! Kuol;oa Homo Kula. A o ia m'au ,'ui na ap.au, k' lailuia maluna o ka moto r Kuokoa Home Pmla Ka Pono ulikk o ra Lehulehu. ' Nolaila, mamuli o keia Kumu-

manao i hoikeia ma keia olelo hoakaka mua o ke kahuahana a ka Aoao o ka Lahui, ke kakoo nei ka 'Elele Lahui Charles Kajiiliaulani Notley, e hana aku ma ia alahele a pela pu hoi me na Elele apau o loko o ka Aha Nui. Nokealia i Kapaia ai ka Aoao £.alaiAina J : īomē Knlā', he Aoaō KiiokoaT Aia-ina|na huaoleīo mua loa o ke Kahuahan'a (Platforw). a keia Aoao Kalaiaina, ua hoikeia:

"0 ka Aoao Kuokoa no ka Hoohonopono Aupuni Home Rtjra, i ike mau ia (o) ka Aoao Kuokoa. Home Eola ma ke Teritoie o Hawaii." Oia ka mea nana i hoomaopopo mai, o ka inoa politika o ka Aoao Kalaiaina he Kuokoa no ia; a o kana kahua hana ano nui nae, oia ka hana, imi ana a hooikaika ana e loaa pau pono ke kulana Hooponopono Aupuni Kuloko, oia hoi ka Home Rula ia Hawaii neij a oia hopena, oia no ka lilo ana o Hawaii nei i Aupuni Mokuaina no Amerika Huipuia. Aia a loaa ke kulana Aupuni Mokuaina ia Hawaii nei, ua loaa iho la ka piha pono ana o ke kulana Aupuni Home Rula ia Hawaii nei, a ua kaulike ia oia me na Aupuni mokuaina apau o loko o Amerika Huiia,. Na Hawaii auanei e koho i kona ma ana i konu mau luna aupuni mokuaina apau. Na Uawaii e kōho i kona Kiaaina; e koho nohoi i kona mau lunakanawai kiekie; na lunakanawai o na aha apana, a me na luna aupuni e ae. Mamuli o keia kahua alakai mua oloko o ke Kahuahana i ku ai keia mahele J, o ua Kahuahana la.

1. Aole i hiki mai ika manawa kupono o na kanaka o keia Teritore e hoohui aku ai ia lakou iho me kekahi o na aoao kalaiaina o Amerika Huipuia; aia wale no a lilo o Hawaii nei i Mokuaina Huiia no Amerika. Nolaila, ke kakoo nei makou i ke Kahuahana e hoolilo ana i ke Teritore o Hawaii i Mokuaina. Ma o keia R'ahuahana la i olelo ai kekahi nupepa haole o Honolulu nei, he kumuliana kaupale i!i keia a na Kuokoa Home Rula i hooholo ai. Ua ala mai keia manao iloko o kela nupepa mamuli o kona ike ole i ka pohaku i ku mua loaai keia kumumanao. Aole keia he kalnui hana hou akahi ae nei no a hoalaia e na Bome Rula oiaio. Aole i pau.