Ka Naʻi Aupuni, Volume II, Number 60, 11 August 1906 — Ka Papa Konane Politika a ka Aoao Kuokoa Home Rula. Ke Kahua Hana Nana e Hooni i ke Alahao Kalaiaina o Haawaii. [ARTICLE]

Ka Papa Konane Politika a ka Aoao Kuokoa Home Rula.

Ke Kahua—Hana Nana e Hooni i ke Alahao Kalaiaina o Haawaii [Hawaii].

Kakauia e Joseph Mokuohai Poepoe no ke Kakoo Ana i ka Elele Lahui Charles Kahiliaulani Notley, na Elele o ka Aha Elele Nui o ka Aoao Kuokoa Home Rula, ame ia Aoao Kalaiaina. Hoomauia.

O ka mahele kahua hana ekahi i hoikeia ae nei, e hookaawale loa ana i ke kino politika o ka Aoao Home Rula ma Hawaii nei, aole e hoopili aku me ka Aoao Repubalika, a i ole ia, me ka Aoao Demokarata hoi, he kumu alakai kalaiaina kahiko loa ia no keia Aoao Kalaiaina. Ua hoomakaia keia loina alakai ma ka M. H. 1900, ka wa mua loa i loaa ai ke kuleana koho balota i keia lahuikanaka malalo o ke Kanawai Hoonohonoho Aupuni Teritore o Hawaii nei, elike me ia i haawiia mai ai e ka Ahaolelo Lahui o Amerika Huiia. Oia nohoi ka wa i kukuluia ai ke kahuahana koho balota mua loa o keia Aoao Kalaiaina; a o ka manawa nohoi ia, aole i lilo ka mea e kakau nei i keia manao i lala no ka Aoao Kalaiaina Kuokoa Home Rula. Ma ia Kahuahana (M. H. 1900) o ka Aoao Kuokoa Home Rula i hoopukaia ai, e loaa ai na olelo i ano like me keia: O ka Aoao Kalaiaina o Amerika Huipuia e kakoo ana i ke kumuhana e hoolilo ia Hawaii nei i Mokuaina, oia ka keia Aoao Kalaiaina e kakoo aku ai. Noiaila, ua hookumu mua ka Aoao Kuokoa Home Rula i ka manaoio hookukaokoa loa iaia iho mai loko mai o ka hana hoohuikau ana ku i kona kino politika me kekahi o kela mau Aoao Kalaiaina o Amerika Huipuia; a oia hana ana pela malalo no ia o kekahi kumu maopopo. Oia hoi, elike me ka loihi o ko Hawaii nei ku ana he Teritore no Amerika Huipuia, me ka hooikaika ole ana o kekahi o na Aoao Kalaiaina nui i hoikeia ae la, oia ka Aoao Repubalika ame ka Aoao Demokarata a hoolilo ia Hawaii nei i Mokuaina; pela

auanei ka loihi o ke Kuokoa ana o ka Aoao Home Rula ma Hawaii nei ma kona kino politika. O ka makahiki 1900 ka makahiki i hoohanauia ai keia kumu alakai o ka Aoao Kalaiaina Kuokoa Home Rula. Aole i keia noho ana iho nei o ka Aha Elele ma ka la 30 aku la o Iulai. I ua makahiki 1900 nei ka hookumuia ana o keia kahua alakai o ka Aoao; a ma ka Aha Elele Kuokoa Home Rula o Hawaii Hikina ma ka A. D. 1904, ke ole au e kuhihewa, i hapai hou ia ai keia kumu alakai e hookukaokoa ana i keia Aoao Kalaiaina mai loko mai o na Aoao Kalaiaina Repubalika a Demokarata hoi. A ke ole au e koho hewa, ua kulike loa no na olelo o ke kahua hana a ka Aha Elele o Hawaii Hikina; me ko keia Kahuahana holopuni a ka Aha Elele Nui i hooholo iho nei ma ka la 30 o Iulai aku la. Nolaila, i ka hapai ana o ka Aha Elele Nui (Kuokoa Home Rula) i keia manao alakai, he hooia wale ana no ia o keia Aha Elele i ka manao alakai mua oia ano i kukulu mua ia e keia Aoao Kalaiaina ma ka M. H. 1900, ka manawa hoi, aole au he lala a he hoa no ia Aoao Kalaiaina, a pela pu hoi me ka Elele Lahui CHARLES KAHILIAULANI NOTLEY, Hon. J. W. Kalua, D. H. Kahaulelio ame ka hapa nui no paha o kuu mau hoa elele i akoakoa mai ma ka la 30 aku nei o Iulai, maloko o na paia nani o Kahiliaulani Hall. Ma ka wa i puka mai ai kela Kahuahana a keia Aoao Kalaiaina, ma ka A. D. 1900, e ku ana no ka nupepa "haole" nana na olelo a'u i hoike mua ae nei, no ke kukulu ana o keia Aoao Kalaiaina i ke kaha a laina pili ili (color line) mawaena o keia Aoao

Kalaiaina ame na makaainana Amerika ili-keokeo; aka, ma ia makahiki nae, aole loa ua makamaka nupepa nei i olelo ae, he hana kaha kapae ili ia a na Home Rula i hana ai maloko o ka lakou kahua-hana politika oia makahiki (1900), a ina ua hoike mua no ua hoaloha nupepa nei he manao oia ano; alaila, ua alo ae ia hoike ana mai ka ike ana a kou mau maka heluhelu i ua nupepa 'la ia makahiki. O ka manao nui a o ke kahua nui i ku ai keia kumumanao o loko o ke Kahuahana a ka Aoao Kuokoa Home Rula; a pela no i alakaiia ai na noonoo o ka Elele Lahui CHARLES KAHILIAULANI NOTLEY ame na hoa Elele apau o'u e kakoo i keia kumu alakai, eia ko lakou manaoio ana. E kupaa e na Home Rula no ka pono kaulike o ka Lahui Hawaii.