Ka Naʻi Aupuni, Volume II, Number 61, 13 August 1906 — Ka Papa Konane Politika a ka Aoao Kuokoa Home Rula. Ke Kahua-Hana Nana e Hooni i ke Alahao Kalaiaina o Hawaii. [ARTICLE]

Ka Papa Konane Politika a ka Aoao Kuokoa Home Rula.

Ke Kahua-Hana Nana e Hooni i ke Alahao Kalaiaina o Haawaii.

Kakauia e Joseph Mokuohai Poepoe no ke Kakoo Ana i ke Elele Lahui Charles Kahiliaulani Notley, na Elele o ka Aha Elele Nui o ka Aoao Kuokoa Home Rula, ame ia Aoao Kalaiaina.

Hoomauia.

E ku keia Aoao Kakiaina ma ke ano kuokoa i ole oia e lilo i enemi no kekahi o na aoao kalaiaina nui o Amerika Huipuia, a hololea hoi ka manao e lilo o Hawaii nei i Mokuaina. E aeia mai au ma keia wahi e hoike aku i na olelo maopopo o na kahu hana a'u i olelo ano nui ae nei; a oia keia. Kahuahana o ka Aoao Kuokoa Home Rula (Iune 7, 1900). "O ka aoao kalai aupuni ma Amerika Huipuia e kakoo ana i ke kumuhana e hoolilo i ka Panalaau o Hawaii nei i Mokuaina no Amerika Huipuia, oia ka makou e kakoo aku ai." Penei na olelo Beritania o keia kahuahana: "We further pledge ourselves to support that political party in the United States that will work to make Hawaii a State.'' (Ke Kahuahana o ka Aoao Kuokoa Home Rula i Aponoia e ke Aha Apana Lunamakaainana Ekahi, Mokupuni o Hawaii, Aug. 20, 1904.) "Ke kukala nei makou, aole i hiki mai ka manawa kupono no ka lehulehu o Hawaii nei e hoohui aku ia lakou iho ma kekahi Aoao Kalaiaina o Amerika Huipuia, aia wale no a lilo o Hawaii nei i Mokuaina no ke Aupuni o Amerika Huipuia.'' Penei ka Olelo Beritania i hoikeia ma ia kahuahana: "We further declare that the time is not "matured" for the People of Hawaii nei to affiliate themselves with any of the political parties of the United States, until Hawaii nei becomes a State of the Union of America." O ka mea k@ kekahi ma Hilo i kela wa i noho ai ka Aha Elele Home Rula oia Apana Koho Lunamakaainana. O ka Moho Elele CHARLES KAHILIAULANI NOTLEY me Hon. K. Kalauokalani, Hon. Jonah Kumalae ame D. H. Kahaulelio, kekahi ma ia noho ana a ka Aha Elele i olleoia ae la. O na Mea Mahaloia Wm. M. Keolanui ame Wm. E. Edmond, na lala o ke Komite imi Kahuahana oia Aha Elele, a na ia Komite i hoike ae i ka Kahuahana i komo ai kela pauku (plank) ae la a i aponoia'i e ia (Komite)

imua o ka Aha Elele a hooholo loa ia. Ua hoolaha ae kekahi o na Nupepa "haole" o Hilo i keia kahuahana, ke ole nae e kuhihewa ko'u hoomanao ana. E ku ana no ka Nupepa Hawaiian Star o Honolulu nei i wa; a me he mea la, ua ike no ia nupepa i keia "pauku" (plank) i hoikeia ae la, maloko o ka Nupepa Herald Hilo (ke ole e kuhihewa ko'u hoomanao oia ka nupepa nana i hoolaha mua i keia kahuahana). Aka; aole nae au i ike ua pane ae ua nupepa Hawaiian Star nei ia wa, elike me kaua i pane ai i ka wa i hala ae nei, ua kukala ae ka Aoao Kalaiaina Kuokoa Home Rula he olelo Kuahaua "Kaupale" ili (color line) mawaena o na ili ulaula (Hawaii) ; a me na ili keokeo (haole). A ina no paha, ua olelo ia nupepa pela; alaila, ua alo ae ia mea mai ko'u heluhelu ana i na helu o ia pepa iloko o Okatoba a hoea i Novemaba (1904). Mamuli o keia mau mea i hoikeia ae la, he anoano kahiko loa keia i kanuia e ka Home Rula ma ka makahiki 1900 ma Honolulu nei, a hoolahaia ma na kihapai politika Home Rula a puni ke Teritore o Hawaii nei. A elike me ka'u i hoike ae nei, ua kupu maopopo keia anoano ma Hawaii Hikina ma ka M. H. 1904; a ua pua maopopo ae ia i na pua, e hoike ana: "'Aole i hiki mai ka manawa kupono no ka lehulehu o Hawaii nei e hoohui aku ia lakou iho me kekahi o na Aoao Kalaiaina o Amerika Huipuia, aia wale no a lilo o Hawaii nei i Mokuaina no Amerika Huipuia.