Ka Naʻi Aupuni, Volume II, Number 80, 5 September 1906 — KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I. Ka Na=i Aupuni o Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KAMEHAMEHA I.

Ka Na=i Aupuni o Hawaii.

I kela wa i hoea aku ai na koa o Kamehameha mai Hawaii mai a ai ihola. I nei ai ana o ua poe nei o Hawaii aohe imi kupono e komo ai kahi mikipoi; nolaila ua lilo na la i pau na i'a i ka hamu mua ia e na poe mua i mea na ko Hawaii poe koa e palu ai i ka hinu o ka i'a e kihe'a ana ma ua mau la-i nei. A no keia palu ana o ko Hawaii poe koa i ka la-i i panaia ai ka olelo kaulana e paa nei i keia wa: "He Hawaii paiu la-i!" Eia hou keia moolelo i loaa i ka mea kakau mai keia kamaaina hookahi mai no o Kailua nana i hoike mai i ka moolelo e pili ana i ke pani olelo o Hawaii palu la-i! Ma ka wa i nele loa ai o Kailua i kahi poi kalo maoli e lawa ai na ka a me na kanaka apau o ke alo alii o Kamehameha, ua kii na kanaka o Kailua, ma ke ano huna a malu hoi, i ka lepo ai ia o loko o Kawainui, oia hoi kela lepo i hoikeia ma ka Moolelo Hawaii Kahiko, he lepo ia i laweia mai e ke Alii, e Kaulu-a-Kalana, mai ka aina Kahiki mai, a waihoia iloko o Kawainui (loko). A ua ai na koa a me na kanaka o Kamehameha i keia lepo i hoopihaia iloko o na umeke. A hala kekahi mau la o Kamehameha a me kona poe kanaka noho mahiai ana me Kailua, ua huli hoi mai la lakou no Honolulu nei. Aka, ua olelo kekahi poe, ua haalele o Kamehameha a me na kanaka ia Kailua a nee aku no Waimanalo. Mai Waimanalo aku, hele ma ka lae o Makapuu, a hoea i Waialae, a oia na la hope o ka malama o Hiaiaeleele. A mai ia mau au-kaha mai hoea hou i Honolulu nei. A noho o Kamehameha ma Honolulu nei; a hoea mai la hoi ka la 4 o Iulai, ua haawi ae la oia he ahaaina nui ma Kapauhi. Ua akoakoa ae kekahi poe haole Pelekane me Amerika ma keia wahi, a ua nui na lealea i malama ia ma keia la. Ma keia la i kamailio aku ai o Kamehameha imua o ua poe haole nei ma ka olelo ana'ku: "E na haole Kahiki. E kipa mai no oukou i Hawaii nei. A eia nae ko'u manao ia oukou. Aole o'u makemake e lohe hou, ua loohia na wahine o Hawaii nei i ka mai waiki, ka pala-hao a me ka wai-ku lono-ako-ako a me ka haha'i ana-ana.